گروه استانها دفاعپرس- فرشته حاجی زاده؛ میرزا کوچکخان جنگلی، رهبر نهضت جنگل، یکی از چهرههای تأثیرگذار بر روند تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در سالهای پرتلاطم جنگ جهانی اول و فروپاشی ساختار قدرت قاجار بود. بررسی اقدامات او نشان میدهد که نهضت جنگل فراتر از یک حرکت منطقهای، نقش مهمی در ایجاد گفتمان مقاومت ملی، استقلالطلبی و مقابله با نفوذ بیگانگان در ایران داشت.
وی در ۱۱ آذر ۱۳۰۰ هجری شمسی (۲ دسامبر ۱۹۲۱ میلادی) در ارتفاعات خلخال بر اثر سرما و کولاک شدید جان باخت.
تشکیل هسته مقاومتی جنگل در برابر اشغال بیگانگان
با آغاز جنگ جهانی اول و افزایش نفوذ روس و انگلیس در شمال ایران، میرزا کوچکخان با هدف ایجاد نیروی مردمی منظم، گروهی از مبارزان گیلانی را گرد هم آورد. این هسته اولیه، در مدت کوتاهی به یک حرکت سازمانیافته تبدیل شد و توانست در جنگلهای گیلان پایگاههای مستحکمی ایجاد کند.
اقدام میرزا برخلاف بسیاری از رهبران محلی، نگاه ملی داشت و مقابله با دخالت بیگانگان را بر هر مصلحت دیگری مقدم میدانست.
کنترل رشت و ایجاد نظم اداری مستقل
نهضت جنگل با گسترش نفوذ خود توانست بخشی از گیلان، از جمله رشت، را از دست نیروهای دولتی و بیگانه خارج کند. میرزا با ایجاد ساختارهای ابتدایی اداری و امنیتی تلاش کرد منطقه را از بیثباتی خارج کند.
این تجربه کوتاهمدت نوعی «حکمرانی انقلابی» بود که توانست توان مدیریتی میرزا و یارانش را نشان دهد؛ هرچند ضعف منابع مالی و اختلافات داخلی مانع تثبیت کامل این ساختار شد.
تبیین اهداف ملی نهضت جنگل
میرزا کوچکخان جنگلی اهدافی همچون استقلال کامل ایران، مقابله با نفوذ روس و انگلیس، اصلاحات اساسی در کشور، مبارزه با ظلم و فساد حکومتی را دنبال کرد و با ایت اهداف بیانیهای شکل گرفت.
این بیانیه نشان داد نهضت جنگل صرفاً یک حرکت نظامی نبود، بلکه دارای چارچوب فکری و سیاسی مشخص بود که آن را از بسیاری از شورشهای منطقهای آن دوران متمایز میکرد.
همکاری محدود با نیروهای انقلابی شوروی
ورود نیروهای بلشویک به انزلی (۱۲۹۹) معادلات سیاسی گیلان را تغییر داد. میرزا با وجود اختلاف ایدئولوژیک، به دلیل فشار نیروهای دولتی و شرایط جنگی، وارد ائتلافی موقت با آنان شد؛ اما این همکاری بهدلیل دخالتهای سیاسی روسها و تهدید استقلال ایران، دیری نپایید و به جدایی انجامید.
این مرحله از نهضت جنگل نشان داد که میرزا کوچک خان جنگلی در تصمیمگیریهای تاکتیکی انعطافپذیر بود، اما در اصول استقلالطلبانه ثابتقدم ماند. عدم توافق او با سیاستهای چپگرایانه، یکی از عوامل شکست نزدیکی میان دو گروه شد.
مقاومت در برابر پیشروی نیروهای مرکزی
با قدرتگیری دولت مرکزی در تهران و عملیات گسترده در گیلان، میرزا کوچکخان با نیروهای محدود خود تا آخرین لحظه مقاومت کرد. عقبنشینی سخت او به ارتفاعات خلخال و جان باختنش در سرمای شدید، پایان عملی نهضت جنگل بود.
میرزا تا واپسین لحظه از تسلیمشدن سر باز زد و همین ایستادگی، او را در حافظه تاریخی مردم ایران به عنوان نماد پایداری و شرافت مبارزاتی ثبت کرد.
میرزا کوچکخان جنگلی را میتوان پیشگام مقاومت ضد استعماری ایران دانست؛ شخصی که تلاش کرد،استقلال سیاسی را بهعنوان اصل بنیادین بازتعریف کند، بر بیعدالتی داخلی و نفوذ خارجی خط بطلان بکشد و الگوی حکمرانی مردمی را در مقیاس محدود گیلان تجربه کند
هرچند نهضت جنگل به دلایل سیاسی، نظامی و اختلافات داخلی به سرانجام نرسید، اما میرزا کوچکخان نقشی تعیینکننده در شکلگیری جریانهای آزادیخواهانه بعدی و تقویت هویت ملی ایران برجای گذاشت.
انتهای پیام/ 801
