به گزارش خبرنگار اخبار داخلی دفاع پرس؛ روابط ایران و عربستان از گذشته دور دستخوش تغییرات و دگرگونیهای گوناگونی شده است. دگرگونیهایی انباشته از رقابت، همکاری و یا تضاد، خصومت و وفاق که هر کدام تحلیل و سازهای جداگانه میطلبد. بدیهی است که علل این روابط با تحولات داخلی دو کشور و به خصوص انقلاب ایران رابطه مستقیم دارد؛ چرا که انقلاب اسلامی نظم و مناسبات گذشته را بازتعریف کرد و ایران را به یک بازیگر مهم تبدیل کرد.
بدین ترتیب، تغییر ماهیت حکومت ایران بر تحول روابط و مناسبات ایران با کشورهای مختلف بهطور عام و عربستان بهطور خاص اثرگذار بود.
نگاهی تاریخی به روابط ایران و عربستان
رابطه ایران و عربستان از زمان تأسیس عربستان سعودی فراز و فرودی از رقابتهای مسالمتآمیز تا خصومت و قطع رابطه را تجربه کرده است. سرآغاز روابط دو کشور به سال 1307 بازمیگردد؛ زمان سلطنت رضاشاه در ایران که با تشکیل حکومت سلطنتی آل سعود همزمان بود. هر چند در دوران پیشین نیز رقابتهایی مسالمتآمیز بین دو کشور وجود داشت؛ امّا به دلیل وجود برخی تشابهات در ساخت قدرت، رقابتها در نهایت در قاب روابط دوستانه و اتحاد نهادینه شد و دکترین نیکسون، در دهه 1350 شمسی، دو کشور را به هم پیوند زد. عربستان به دلایل مسائل و مشکلات داخلی در نیمه دوم 1930 و در طول جنگ جهانی دوم در حصار روابط پیروانه ایالت متحده آمریکا قرار گرفت و چتر حامیانه این کشور را برگزید.
ایران نیز، به خصوص پس از کودتای 28 مرداد 1332، به تدریج سیاست مشابه عربستان را در قبال آمریکا در پیش گرفت و دکترین نیکسون نشاندهنده تنگنای روابط پیروانه دو کشور در مقابل آمریکا شد. هر چند آمریکا نیز، برای دستیابی به منابع نفتی منطقه خلیج فارس و اهداف امنیتی خود در منطقه، به این رابطه مشتاق بود و از آن سود وافر میبرد؛ البته اتحاد ایران و عربستان در این مقطع به معنای از بین رفتن رقابتهای دیرینه آنها نبود، بلکه این رقابت در این قالب خاصیتی مسالمتآمیز کسب کرد. روابط همکاریـرقابت این دو کشور تا سال 1357 در چارچوب روابطی پنهان و آشکار تداوم داشت. پیروزی انقلاب اسلامی ایران هر دو کشور را به درگاه نوینی از روابط سوق داد.
حال پس از گذشت 37 سال از پیروزی انقلاب اسلامی هنوز عربستان نتوانسته با قدرت مهم و تاثیرگذار در منطقه یعنی ایران کنار بیاید و همچنان در کارشکنی روابط بین دو کشور و دشمنیهای منطقه نقش بسزایی دارد.
سال گذشته با فوت هزاران حجاج ایرانی در حادثه منا روابط ایران و عربستان باز هم دستخوش تحولاتی شد که حج امسال را تحتالشعاع قرار داده و حضور حجاج ایرانی در حج 95 در هالهای از ابهام قرار گرفت.
سعید اوحدی رییس سازمان حج و زیارت برای بررسی شرایط و امکان حضور حجاج ایرانی به عربستان سفر کرد تا طی مذاکرات با مقامات سعودی مشکل ایجاد شده را حل و زمینه برگزاری حج امسال را توسط حجاج ایرانی فراهم کند.
اوحدی گفت: در خصوص پنج بند تفاهمنامه پیشنهادی با سعودیها به توافق نرسیدیم؛ از طرفی وزارت خارجه عربستان راهکاری برای حمایت کنسولی زائران پیشنهاد نداد و روز یکشنبه آخرین فرصت برای اعلام نظر آنان تعیین شده است.
وی افزود: درباره موضوع خدمات کنسولی نیز متاسفانه هیچ راهکاری از سوی سعودیها و وزارت امور خارجه آن کشور پیشنهاد نشد؛ از این رو هیئت ایرانی به تهران بازمیگردد و روز یکشنبه آخرین فرصت برای سعودیها تعیین شده است.
گفتنی است؛ حفظ کرامت، عزت و حرمت زائران ایرانی، تضمین برای تأمین امنیت حجاج، ارائه راهکار برای حمایت و پشتیبانی کنسولی زائران ایرانی اعزامی به حج، صدور ویزای حجاج ایرانی در داخل کشور از مهمترین محورهای مورد تأکید هیئت ایرانی در مذاکرات حج بود.
مراجع عظام تقلید نیز درخصوص حج تمتع امسال فتاوایی را ایراد کردهاند؛ که بر اساس آن فتاوا حفظ شأن و کرامت یک مسلمان از مهمترین مساله ای است که باید از سوی مسئولان امر مورد توجه ویژه قرار گیرد.
مستطیع حج اگر احساس خطر می کند واجب نیست که به حج برود
آیت الله نوری همدانی گفت: ما می خواهیم عزت اسلام و امنیت مسلمانان حفظ شود، مستطیع حج اگر احساس خطر می کند واجب نیست که به حج برود.
ما حجی میخواهیم که عزتمندانه باشد
آیت الله مکارم شیرازی گفت: ما خواهان حجی عزتمندانه هستیم ضمن اینکه مردم هم به حج با ذلت مایل نیستند. چنین حجی را نه خدا می پسندد و نه مردم. ما حجی می خواهیم که عزتمندانه باشد.
امنیت و حفظ عزت ۲ شرط اساسی ایران برای تمتع
آیت الله سبحانی مرجع عالیقدر تقلید گفت: مسئله حج بسیار مهم است. اطمینان از تامین امنیت و حفظ عزت و کرامت زائران ایرانی دو شرط اصلی و اساسی است و عربستان باید این دو شرط را قبول کند ضمن اینکه سازمان حج و زیارت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید پیگیریهای خود را انجام دهند.
سخنان مراجع عظام تقلید درخصوص حج امسال خود مهر تاییدی است که اگر عربستان همچنان به کارشکنیهای خود ادامه دهد، برگزاری حج امسال را که امری واجب است از حجاج ایرانی براساس مشکلات ایجاد شده سلب میکند و حجاج دیگر هیچ نگرانی دراین خصوص نخواهند داشت.
بنابراین حل این مساله نیازمند این است که عربستان سر عقل بیاید و با توجه به روشهای نوین گفتگو دست از خصومت و دشمنی بردارد و مسائل مذهبی را با مسائل سیاسی تلفیق نکند، و برگزاری حج ابراهیمی را که بزرگترین اجتماع انسانی در جهان است فرصتی مغتنم برای حل دشمنیها بداند؛ نه اینکه این فرصت را نیز از دست بدهد و آن را به سوی دشمنی و خصومت با اسلام و ایران، منحرف کند.
