ضرورت تقویت حوزه های علمیه در نگاه امام

به گزارش گروه سایر رسانه های دفاع پرس؛ امام به عنوان بنیانگذار و معمار انقلاب اسلامی ایران، یک انسان معمولی نیست، بلکه یک روحانی تاریخ ساز است که جمهوری اسلامی را با همراهی مردم تاسیس و راهبری کرد و از این رو، اندیشههای نابش، همواره مورد توجه بوده، هست و خواهد بود.

امام از این نظر که خود برآمده از حوزههای علمیه و نظام روحانیت، بهویژه حوزه علمیه قم بود، هم اشراف عمیقی به این حوزه داشت و هم دلسوزی خاصی به آن احساس میکرد؛ بنابر این معظمله تلاش داشتند تا در سالهای پس از پیروزی انقلاب، ضمن تقویت و تحکیم نظام حوزههای علمیه، در راستای تثبیت آن نیز بکوشند و چنین کردند.

فارس نوشت، این نوشتار کوششی است برای مرور برگزیده اندیشه امام درباره نظام حوزههای علمیه و نهاد روحانیت که در سالروز ارتحال آن یگانه دوران و حقیقت همیشه زنده و در سه سرفصل تقدیم حضور میشود؛ باشد که همه حوزههای علمیه و روحانیون بهویژه حوزه علمیه قم به عنوان مرکز این نهاد مقدس، بیش از پیش در تامل و تدبر در آن بکوشند.

1-  اهمیت حوزه

اهمیت حوزه در دیدگاه و سیره امام چنان است که میفرمایند «حوزه علمیه اگر درست بشود، ایران درست میشود و اگر خدای نخواسته در حوزه علمیه فسادی به وجود آید، ولو در درازمدت، در سرتاسر ایران آن فساد پیدا میشود. (صحیفه امام، جلد 20، صفحه 190)»

ایشان همچنین معتقدند «حوزه علمیه متعهد، میتواند تمام کشور را از هر خطری نجات دهد.» ایشان همچنین بر این باورند «حوزه و دانشگاه، تمام سرنوشت ملت را در دست دارند و منشا همه سعادتها یا گرفتاریها هم از حوزه و دانشگاه است».

2-  آسیبشناسی حوزه

امام در این سرفصل، به چهار عنوان توجه جدی دارند:

الف. خطر تحجرگرایان

حضرت روحالله در این زمینه میفرمایند «در حوزههای علمیه هستند افرادی که علیه انقلاب و اسلام ناب محمدی فعالیت دارند. امروز عدهای با ژست تقدس مآبی، چنان تیشه به ریشه دین و انقلاب و نظام میزنند که گویی وظیفهای غیر از این ندارند. خطر تحجرگرایان و مقدس نمایان احمق در حوزههای علمیه کم نیست. طلاب عزیز لحظهای از فکر این مارهای خوش خط و خال کوتاهی نکنند؛ اینها مروج اسلام آمریکایی اند و دشمن رسول الله. (همان، جلد 21، صفحه 277)».

ب. خطر اشرافیت و دوری از زی طلبگی

آسیب جدی دیگری که از دید حضرت روحالله، حوزه را تهدید میکند، خطر اشرافیت است که پیر جماران آن را به تکرار در توصیهها و رهنمودهای خود مطرح میفرماید «مسئلهای که باید از باب تذکر عرض و بر آن تاکید کنم، مسئله ساده زیستی و زهدگرایی علما و روحانیت متعهد اسلام است که من متواضعانه و به عنوان یک پدر پیر از همه فرزندان و عزیزان روحانی خود میخواهم که در زمانی که خداوند بر علما و روحانیون منت نهاده است و اداره کشور بزرگ و تبلیغ رسالت انبیا را به آنان محول فرموده است، از زی روحانی خود خارج نشوند. (همان، جلد 20، صفحه 342)»

امام همچنین هیچ آفتی را برای روحانیت بالاتر از توجه به رفاه نمیدانند و معتقدند اگر روحانیون از زی طلبگی خارج شوند، شکست میخورند.

ج. خطر دوری از تهذیب

حضرت روحالله در این باره میفرمایند: «مهذب کنید خودتان را! مهذب بشوید به آداب الله، به سنن الله، اگر چنانچه این نباشد، علم اثری ندارد (همان، جلد 2، ص 38)».

«آن عالمی که تزکیه نشده است، خطرش از جاهل بسیار زیادتر است. جاهل اگر فاسد هم باشد، خودش فاسد است؛ اما عالِم اگر فاسد باشد، عالَم را فاسد میکند. (همان، جلد 12، صفحه 494)»

و این دو جمله، تنها گوشهای است از بیانات و توصیههای مکرر امام در این نکته.

د. خطر بی برنامه بودن حوزه

«همه میدانیم که اگر خدای نخواسته، حوزهها از عهده تربیت فقها و علما و خطبای موجه و مورد علاقه مردم برنیایند و به طور هرج و مرج و بدون برنامه صحیح و ضابطه اسلامی عقلایی حوزهها اداره شوند، باید همه منتظر فاجعه شکست جمهوری اسلامی و اسلام بزرگ باشیم (همان، جلد 16، صفحه 46)».

3-  راهکارهایی برای تقویت حوزه در کنار برخی توصیهها

مواردی که امام در این سرفصل و در سیره مکتوب، بیانی و رفتاری خود به آن اشاره دارند، فراوان است که ما تنها به برگزیدهای از آن اکتفا میکنیم:

الف. حوزه باید به موقع جوابگوی مسائل روز و مستحدثه باشد.

امام در این زمینه معتقدند که علما و فضلای حوزه باید در صدد تحقق فقه عملی اسلام برآیند و گرنه، تا وقتی که فقه در کتابها و سینه علما مستور بماند، تحولی به وجود نمیآید. بنابراین حوزهها و روحانیون باید نبض تفکر و نیاز امروز و آینده جامعه را همیشه در دستان خود داشته باشند و همواره چند قدم جلوتر از حوادث، مهیای عکس العمل مناسب باشند.

ب. حوزه باید منضبط باشد.

امام بر این باورند که این مهم باید از حوزه علمیه قم شروع شود.

ج. حوزه باید دنبال فقه و پرورش فقیه باشد؛

چراکه به تعبیر امام اگر «فقیهی» (منظور فقاهت است) از بین برود، اسلام از بین میرود؛ پس ما فقیه لازم داریم و باید به دنبال فقه باشیم.

د. حوزه باید به دنبال تبلیغ در همه کشورهای جهان باشد.

امام در این زمینه میفرمایند: «امروز ما میتوانیم در ایران باشیم و به زبان دیگری همه جای دنیا تبلیغ بکنیم؛ در همه جا مبلغ باشیم و علاوه بر آن، امروز رفتن به همه جای دنیا، یک امر آسان و عادی است که مبلغین ان شاء الله باید تربیت بشوند و فیضیه و دانشگاه ما باید یک دانشگاه و یک فیضیه باشد برای همه دنیا. (همان، جلد 18، صفحه 103)»

ه. حوزه باید در مسیر نیاز مملکت آموزش دهد.

تعبیر امام در این مورد این است که برخی از آموزشها، اصلا به مملکت و مسائل کشور مربوط نیست که باید از آن پرهیز شود «... برنامهها را خود دانشگاهیها و خود علمای حوزهها تنظیم کنند که یک آموزش موافق با احتیاج مملکت، نه یک چیزهایی را بخوانند که اصلا به درد ما نمیرود. (همان، جلد 12، صفحه 341)»

و. حوزه باید اخلاق مدار باشد.

«اخلاق باید در همه جا و در همه دروس حوزه مورد توجه قرار گیرد و اعتقادم بر این است که باید هر کس حوزه درسی بزرگ یا کوچکی دارد، یکی دو دقیقه مقدمتا یا موخرتا درس اخلاق بگوید که طلاب، با اخلاق اسلامی بار بیایند. (همان، جلد 20، صفحه 191)»

ز. حوزه باید از تشریفات دوری کند.

امام راحل عظیمالشان در حقیقت بر این باورند که وقتی تشریفات زیاد شد، محتوا کنار میرود و با این بساطها نمیشود شیخ مرتضی و صاحب جواهر تحویل جامعه داد.(همان، جلد 19، صفحه 42)

ح. حوزه باید برای برطرف کردن گرفتاریهای مسلمین تلاش کند.

حضرت روح الله در حقیقت معتقد است که وظیفه روحانیون و خدمت آنان، تنها درس خواندن نیست؛ بلکه آنان موظف به دخالت در برطرف کردن گرفتاریهای مسلمین هستند.(همان، جلد 2، صفحه 370)

ط. حوزه باید نسبت به ابعاد و شئونات قرآن بیدار شود.

این نکته، یکی از بیانات تکان دهنده امام راحل است که به معنای حقیقی کلمه باید سرلوحه حوزه و البته دانشگاه و سرلوحه هر مسلمان معتقد باشد: «هان ای حوزههای علمیه و دانشگاههای اهل تحقیق!

به پا خیزید و قرآن کریم را از شر جاهلان متنسک و عالمان متهتک که از روی علم و عمد به قرآن و اسلام تاخته و میتازند، نجات دهید.

و این جانب از روی جد، نه تعارف معمولی میگویم که از عمر به باد رفته خود در راه اشتباه و جهالت تاسف دارم.

و شما ای فرزندان برومند اسلام! حوزهها و دانشگاهها را از توجه به شئونات قرآن و ابعاد بسیار مختلف آن بیدار کنید. تدریس قرآن در هر رشته ای از آن را مد نظر و مقصد اعلای خود قرار دهید.

مبادا خدای ناخواسته در آخر عمر که ضعف پیری بر شما هجوم کرد، از کردهها پشیمان و تاسف بر ایام جوانی بخورید، همچون نویسنده. (همان، جلد 20، صفحه 93)»