بازخوانی بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با شاعران

به گزارش خبرنگار اخبار داخلی دفاع پرس؛ در اینباره آمده است: نکته مهمی که در طول سالهای اخیر همواره توجه همگان را به خود جلب کرده، بیانات رهبر معظم انقلاب در این جلسهها بوده است. ایشان همواره شاعران و اهل ادب را مورد لطف خود قرار دادهاند و با سخنان خود تلاش کردهاند که وظیفه و رسالت شاعران را بهخوبی تبیین کنند. در ادامه نگاهی خواهیم داشت به مهمترین نکاتی که رهبر معظم انقلاب در طول پنج سال گذشته در دیدار با شاعران بیان کردهاند.

به سنت هر ساله در شب نیمه رمضان که مصادف با تولد امام حسن مجتبی (ع) است شاعران با رهبر معظم انقلاب دیدار خواهند کرد. دیداری پر از شور و شعف که بخش زیادی از شاعران کشور در آن حضور می یابند. آن گونه که علیرضا قزوه، مدیر دفتر آفرینشهای ادبی حوزه هنری خبر داده است امسال برای این دیدار حدود 20 سروده انتخاب شده که در جلسه قرائت خواهد شد. این تعداد از سرودهها از میان 6 هزار سرودهای بوده که برای انتخاب و گزینش ارسال شده است. از ویژگیهای بارز برنامه امسال قرائت بیشتر اشعار از سوی شاعران پیشکسوت، برای تقدیر از آنان خواهد بود. در رمضان 1395، 150 شاعر از تمامی استانهای کشور حضور خواهند داشت و علاوه بر شاعران ایرانی، شاعرانی از کشورهای افغانستان، هند و پاکستان نیز به شعرخوانی می پردازند. محتوای سروده ها نیز موضوعات مختلف همچون موضوعات دینی، عاشقانه، ماه مبارک رمضان، مدافعان حرم و آزاد است.
           
 

بیطرفی در دعوای حق و باطل معنی ندارد/ واکنش سریع
«بیطرفی در دعوای حق و باطل معنی ندارد. یک وقت دعوای مشتبهی است، آن بحث دیگری است، وقتی که حقّی هست و باطلی، اینجا بیطرفی معنا ندارد؛ باید طرف حق بود، مقابل باطل ایستاد؛ حالا یکی می تواند به شکل نظامی بِایستد، یکی به شکل سیاسی بِایستد؛ به اَشکال مختلف میشود ایستاد، یک نفر هم با زبان، با بیان، با اندیشه می تواند بِایستد؛ باید ایستاد.

شاعر نمی تواند در جنگ حق و باطل بیطرف باشد. اگر چنانچه شاعر، هنرمند بیطرف بود، تضییع نعمت خدا را کرده؛ اگر خدای نکرده طرف باطل را گرفت، آنوقت خیانت کرده، جنایت کرده؛ بحث اهمال دیگر نیست، بحث جنایت است. خب، شما ملّتتان مظلومیّت های زیادی در این سال های متمادی داشته، این مظلومیّتها گفتن دارد، این برای دنیا منعکس شدن دارد.» آخرین باری که شاعران با رهبر معظم انقلاب دیدار کردند، به 10 تیر 1394 باز می گردد. روزی که رهبری در آن درباره بی طرفی در دعوای حق و باطل سخن گفتند و این بی طرفی را بی معنا دانستند. ایشان در این دیدار در بخش دیگری از سخنانشان به وظیفه مهمی از سوی شاعران اشاره کردند و فرمودند: «از جمله کارهایی که خیلی خوب است در کشور ما که بحمدالله در این جلسه هم آثارش دیده شد و قبلاً هم دیده شد و من خیلی از این راضی هستم، واکنش سریعی است که شعرای جوان ما به حوادث نشان می دهند، این خیلی با ارزش است، این خیلی خوب است. مبادا کسی خیال کند که این چیز منفی است؛ نه، این بسیار مثبت است. ما در طول تاریخ و در زمان معاصرِ نزدیک به خودمان هم داشتیم مواردی را که همین واکنش های سریع بهترین آثار را بهوجود آورد... . اینکه به حوادث واکنش سریع نشان داده بشود و تبیین بشود، این بسیار خوب است.» شاید بتوان «واکنش سریع» را مهم ترین خواسته رهبر انقلاب از شاعران دانست. خواسته ای که در طول سال گذشته و در اتفاقات گوناگون از سوی شاعران اجابت شد.
           
  کارکرد عمده شعر/ وظیفه شاعر
« کارکرد عمده شعر تأثیرى است که شعر شما بر روى مخاطب می گذارد. شما با شعر خودتان خلوت مخاطب را اشغال می کنید. انسان ها خلوتى دارند این از ممیّزات انسان است، خلوتى دارند، درونى دارند، حیطهبندى اسرارى دارند، خودى دارند؛ شما با شعرتان در این خلوت حضور پیدا می کنید، بر روى این خلوت اثر میگذارید، آن را غنى می کنید. این، یکى از مهمترین کارکردهاى شعر است.

می توانید این خلوت را، این خصوصىترین لحظات یک انسان را که حالا مخاطب شما واقع شده است، این مرحله، سرمنزل، یا این جایگاه وجود انسانى را، با شعر خودتان تروتازه نگه دارید؛ منزّه، پاکیزه، لطیف، پر نشاط و پر امید نگه دارید؛ می توانید به او فکر تغذیه کنید، می توانید به او رهنمود بدهید؛ چون خلوت انسانها درواقع اتاق فکر شخصى انسان است. هر انسانى در درون خودش یک اتاق فکرى دارد که شما با شعرتان - اگر چنانچه این شعر قدرتِ نفوذ پیدا کرد و توانست در خلوت ذهن انسان ها و خلوت دل انسان ها و مخاطبین حضور پیدا کند - پاى ثابت اتاق فکر مخاطبتان هستید. این یکى از مهمترین کارکردهاى شعر شما است. و این چیز مهمّى است؛ چون این خلوت، در واقع تأثیرگذار و سازنده شکل جَلوَت ها است. افکار انسان، تصمیمهاى مهمّ انسان، در این خلوت ها گرفته می شود. انسان ها از عزیمتگاه این خلوتگاه به راههاى درست یا غلط، به راههاى خوب یا بد، حرکت می کنند. آنجا جاى فهمیدن است، جاى تصمیمگیرى است، جاى شکلگیرى هویّت اصلى انسان است. شما می توانید در آنجا حضور پیدا کنید و اثر بگذارید. و این یکى از مهمترین کارکردهاى شعر است.» رهبر معظم انقلاب در دیدار روز 21 تیر سال 1393 بر ویژگی ها و کارکردهای عمده شعر و تاثیری که می تواند بر روی مخاطب داشته باشد، تاکید کردند. ایشان در بخشی از بیانات خود فرمودند: «یک مسئله دیگر در مورد شعر، کارکرد اجتماعى شعر است؛ شعر، حافظِ هویّت ملّى است، حافظ هویّت ملّى.

هویّت ملّت ها عبارت است از مشخصّههاى فرهنگى آن ها و مزیّت هاى فرهنگى آن ها؛ این هویّت فرهنگى یک ملّت را تشکیل می دهد. این هوّیت فرهنگى، اصل است؛ اگر چنانچه این از یک ملّتى گرفته بشود، این ملّت هضم خواهد شد، یعنى درواقع به معناى حقیقى کلمه نابود خواهد شد؛ حالا در یک مشخّصه جغرافیایى قرار می گیرد امّا چیزى نیست؛ هست، امّا بودن او مثل نبودن است؛ هویّت فرهنگى، همه حیات یک مجموعه و یک ملّت است. شعر می تواند این هویّت فرهنگى را هم تقویّت کند و غنى کند و تغذیه کند...» رهبر معظم انقلاب در پایان این نشست وظیفه مهمی را برای شاعران تبیین کردند: «خب، انسانى که شاعر است، یعنى داراى نیروى شعور و درک و فهم و قوّت بیان و قدرت بیان است، اینجا تکلیفش چیست؟ چهکار باید بکند؟ علاوه بر اینکه شما می توانید حکمت را بیان کنید - که: اِنَّ مِنَ الشِّعرِ لَحِکمَة - می توانید مصداقى باشید براى «وَ لَمَنِ انتَصَر بَعدَ ظُلمِه» یا «وَ انتَصَروا مِن بَعدِ ما ظُلِموا» که در ذیل همین آیه شریفه مربوط به شعرا است: وَ انتَصَروا مِن بَعدِ ما ظُلِموا میتوانید مصداق این باشید. «انتصار» کنید، درصدد یارى جبهه مظلوم بربیایید، حقیقت را بگویید، حرف را بگویید، حقیقت را نشان بدهید با شعرتان؛ می توانید خیلى نقش ایفا کنید در این زمینهها. بالاخره داشتن این امتیاز یک نعمت الهى است؛ یک حجّت الهى است؛ و هر نعمتى سپاسى دارد و براى هر حجّتى پاسخى باید آماده بشود.»
 
توجه به شعر کودک متضمن به مفاهیم حکمت اسلامی و حکمت سیاسی
اول مرداد سال 1392 یکی دیگر از شب های دیدار شاعران با مقام معظم رهبری در ماه رمضان بود. ایشان در این دیدار از حکمت در شعر سخن گفتند: «حکمت، اندیشه حکیمانه، مسائل لازم برای آموختن به انسان ها، این ها را فهمیدن و در شعر گنجاندن و بیان کردن - که معارف دینی و معارف انسانی و سبک زندگی جزو برترینهایش است - این ها مسئولیت های شاعر است. من توصیهام این است که دوستان، این سهم عمده و مهم را از شعر هرگز فراموش نکنند...» ایشان در تبیین وظیفه شاعران در بستر انقلاب اسلامی فرمودند: «در مسائل مربوط به جامعه و زمانِ خودمان هم شاعر دارای مسئولیت است.

امروز یک حرکت عظیم تاریخی از درون جامعه ما به وجود آمده و الهام بخش مجموعههای بزرگ بشری شده؛ این یک واقعیت است. مواجهه انقلاب اسلامی با نظام سلطه بینالمللی، ایستادگی در مقابل زورگوییها، از سوی یک ملتی که دویست سال یا بیشتر زیر بار زورگوییهای دیگران بوده، و برافراشتن پرچم آزادی و آزادگی در این کشور، چیز خیلی مهمی است؛ این باید در شعر شاعران ما ظهور پیدا کند.» رهبر معظم انقلاب در این دیدار توصیه مهم دیگری نیز مطرح کردند که متاسفانه چندان به آن توجهی نشده است: «من یک توصیه دیگر هم دارم ... توجه به شعر کودک که متضمن مفاهیم حکمت اسلامی و حکمت سیاسی باشد، به نظر ما یکی از کارهای لازم است و امروز یک مقداری جایش خالی است. شعر کودک و کتاب کودک و نوجوان از جمله بخشهای مهمی است که امروز مورد توجه است. شعرایی که توانایی دارند، زبان رسایی دارند، باید مفاهیم حکمتآمیز را، یعنی حکمت اسلامی و ایرانی را در شعرهای فارسی بگنجانند. استعدادهای جوان باید پرورش پیدا کند. ما در بین جوان ها استعداد زیاد داریم و جوان ها هم راحتتر میتوانند حقایق را بپذیرند و این حقایق را در بیان خودشان و در شعرِ خودشان منعکس کنند. در مسائل مربوط به جامعه و زمانِ خودمان هم شاعر دارای مسئولیت است.»
 

شعر باید در خدمت ارزشها باشد
14 مرداد 1391 شبی دیگر از ماه رمضان بود که شاعران به دیدار مقام معظم رهبری شتافتند. جلسهای پر شور که در آن پس از شعرخوانی شاعران، رهبر معظم انقلاب در سخنان خود به وظیفه خطیر شاعران اشاره کردند: «شعر در کشور ما خوب پیش رفته؛ منتها یک نکته اساسی وجود دارد؛ شعر باید در خدمت ارزش ها باشد. من انکار نمی کنم که شعر آئینه احساس شاعر است و شاعر حق دارد احساس خود را، احساس شاعرانه خود را، درک شاعرانه خود را در قالب اشعاری که قریحه سرودن آن را خدا به او داده، بریزد و ارائه کند - این را من کاملاً قبول دارم - منتها شعر به عنوان یک هنر والا، یک هنر برتر، به عنوان یک نعمت بزرگ الهی، یک مسئولیتی دارد؛ وظیفهای هم دارد. غیر از بیان احساسات، شعر مسئولیتی هم دارد.

به نظر من آن مسئولیت عبارت است از اینکه باید در خدمت دین و انقلاب و اخلاق و معرفت باشد. اگر چنانچه شعر این مسئولیت را انجام داد، حق تحقق پیدا کرده است؛ یعنی کاری بحق انجام گرفته، کاری عادلانه صورت گرفته. باید شعرای ما بروند در این جهت مضمونآفرینی کنند، تلاش کنند، جوشش های ذوق و درون خودشان را به این سمت بکشانند.» و در این دیدار رهبر معظم انقلاب به امر مهمی اشاره کردند: «به هر حال مراقب باشید خطوط، حدود و اندازهها را حفظ کنید. شما یک جبهه بزرگی هستید که دارید از حق و معنویت دفاع می کنید؛ دارید برای حق و معنویت تلاش می کنید و مایه می گذارید؛ دارید سرمایه هنری خودتان را خرج میکنید؛ بعضی هاتان هم که می گویید ما حاضریم سرمایه جانمان را هم در این راه صرف کنیم. مراقب باشید که در این جبهه، پایداری و استقامت خیلی اهمیت دارد و انشاءاللّه به نتائج می رسد.»
 
 باید برای انقلاب حرف بزنید
 24 مرداد 1390 اولین دیدار شاعران با رهبر انقلاب در دهه 90 شمسی بود. رهبر معظم انقلاب در این دیدار با اشاره به جریان شعری امروز در ایران فرمودند: «من دو شباهت می یابم بین شعر امروز کشورمان و شعر فارسىِ یک دوره دویست ساله بسیار مهم و برجسته، یعنی دوره رواج و شکوفایی سبک هندی؛ که از اواسط قرن دهم تا اواسط قرن دوازدهم، شعر سبک هندی رواج داشته و گسترش پیدا کرده و اوج گرفته. من اول این را عرض بکنم که آن دوره دویست ساله از بعضی از جهات در همه ادوار تاریخ شعری ما بینظیر است. نه اینکه بخواهیم قدر شعرای قصیدهسرای قرن های چهارم و پنجم و ششم یا غزلسراهای قرن هفتم و هشتم را ندیده بگیریم؛ نه، در جای خودش، قدر و ارزش و بزرگتری آن ها محفوظ است؛ لیکن این دویست سال جزو قطعات بسیار درخشان تاریخ شعر فارسی است.» ایشان ضمن تبیین این شباهت ها خطاب به شاعران و جریان شعر انقلاب فرمودند: «شاعر زمان ما با این ویژگی هایی که این زمان دارد، احتیاج دارد به معرفت دینىِ عمیق. امروز شما چه بخواهید، چه نخواهید، چه خودتان بدانید، چه ندانید، چه تصدیق بکنید یا نکنید، برای بسیاری از ملت ها الگو و اسوه شدهاید. این بیداری اسلامی که مشاهده می کنید، چه بگوییم، چه نگوییم، چه به رو بیاوریم، چه نیاوریم، چه دیگران به رو بیاورند، چه نیاورند، اثرگرفته از حرکت عظیم ملت ایران است.

این انقلاب عظیم، این انقلاب بزرگ، این تحول بنیانبرافکنِ سنت های طاغوتی و نظام طاغوتی و نظام سلطه، ملت ایران را به یک اسوه تبدیل کرد. شما اگر بخواهید به لوازم اسوه بودن و الگو بودن عمل کنید، بایستی معرفت دینی و معرفت اسلامی خودتان را عمق ببخشید؛ و این در گذشته شعر ما وجود داشته.» رهبر معظم انقلاب در این دیدار ویژگی های شعر انقلاب را نیز تشریح کردند: «شعر انقلاب یک هویتی دارد؛ در واقع متصدی و مباشر و میداندارِ ارائه گفتمان انقلاب اسلامی است؛ این را باید حفظ کنید؛ نباید این تحتالشعاع برخی از هیجاناتی قرار بگیرد که ناشی از تألمات شاعر است نسبت به یک مسئلهای، نسبت به یک قضیهای، نسبت به یک چیزی. بالاخره همه جا ناهنجاری هایی وجود دارد، روح لطیف شاعر هم دچار تألماتی می شود، این تألمات طبعاً در شعر اثر می گذارد؛ منتها نبایستی آن گفتمان اصلی انقلاب، آن هویت اصلی انقلاب مغلوب این تألمات شود. باید برای انقلاب حرف بزنید، باید برای گفتمان انقلاب تلاش و کار کنید.»