به گزارش گروه فرهنگ و هنر دفاع پرس به نقل از روابط عمومی و اطلاع رسانی موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، پس از کتاب «دو برادر» در شرح احوال و خاطرات محمدحسین دانایی از داییهایش جلال و شمس آلاحمد، این نویسنده و پژوهشگر تاریخ معاصر، برای مطالعه در مورد تاریخ روحانیت ایران در خلال سالهای ۱۲۵۰ تا ۱۳۵۰ شمسی، به سراغ شرح احوال پدر و پدر بزرگ خود بهعنوان دو تن از روحانیون اثرگذار در تاریخ معاصر رفته و کتاب «دو شرح حال» را که به زودی از سوی انتشارات موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران راهی بازار نشر میشود، تألیف کرده است.
دانایی درباره این اثر گفت: بعد از استقبالی که از کتاب «دو برادر» صورت گرفت، به سراغ زندگی و خاطرات پدر و پدر بزرگم، یعنی مرحومان حاج شیخ روح الله و حاج شیخ حسن دانایی رفتم تا ناگفتههایی از تاریخ معاصر ایران را در خلال روایت زندگی این دو روحانی که در دوران اتفاقات مهم و سرنوشتسازی همچون انقلاب مشروطه، انتقال سلطنت و فرار رضاشاه از ایران میزیستهاند، به رشته تحریر در آورم.
وی درباره نکات برجستهای که در طول پژوهشهایش برای تدوین این کتاب به دست آورده است، افزود: در بررسی وضعیت روحانیت در تاریخ ایران، دو نکته بسیار برجسته دیده میشود: نکته اول این است که روحانیت، دیرپاترین و اثرگذارترین نهاد اجتماعی در ایران بوده و آثار غیرقابل انکاری در لحظه لحظه و در جای جای تاریخ اجتماعی - سیاسی ایران داشته است. نکته دوم، ویژگیهای شخصیتی روحانیونی است که در تاریخ معاصر ایران نقشآفرینی کردهاند. بررسی رویدادهای تاریخی معاصر از این زاویه نشان میدهد که در حلقه روحانیت ایران تیپهای شخصیتی متفاوتی حضور داشتهاند که با توجه به ویژگیهای روانشناختی خود، به گونههای مختلف و متفاوتی در صحنههای اجتماعی - سیاسی ایران حضور یافتهاند و نقشآفرینی کردهاند و در نتیجه، طیف گستردهای از رفتارهای سیاسی متفاوت در محیط روحانیت ایران قابل مشاهده است؛ اعم از برخوردها و موضعگیریهای بسیار تندروانه، جدی و قاطع در برابر رویدادهای سیاسی و عملکردهای سیاسیون، تا برخوردهای سرد، انفعالی، بیطرفانه و حتی بی اعتنایی نسبت به حوزه سیاست و رویدادهای آن و محدودکردن قلمرو فعالیتهای روحانیون به امور اعتقادی و مسایل شریعتی و دیانتی مردم.
به گفته نویسنده کتاب «دو شرح حال» روحانیت ایران طی ۱۰۰ سال گذشته چهار بحران جدی را پشت سر گذاشته و پس از رویارویی با مسایل پیچیده و گذر از مسیرهای دشوار، سرانجام توانسته است بحرانهای مزبور را مدیریت کند و در دهه ۵۰ به عنوان قویترین کنشگر اجتماعی در صحنه سیاسی کشور حضور یابد و انقلاب اسلامی ایران را در سال ۱۳۵۷ به پیروزی برساند.
وی یادآور شد: نخستین بحرانی که روحانیت در این دوره اخیر پشت سر گذاشت، مسأله مشروطیت بود؛ موضوعی که آبشخورش در تحلیل نهایی تمدن و فرهنگ غربی بود و استقرار کامل معیارها و موازین آن، با برچیده شدن یا حداقل با تغییرات اساسی در بسیاری از ساختارهای فرهنگی و تمدنی بومی ملازمه داشت و به طور خاص و مشخص، نظام اعتقادی ایرانیان و جایگاه روحانیت در جامعه ایران را دستخوش تغییر و تحول عمیق میکرد.
این پژوهشگر هجومهای گسترده به روحانیت در دوره استبداد رضاخانی را بحران دومی دانست که روحانیت توانست با تحمل مرارت و با صبر قابل وصف در مقابلش بایستد و آن را پشت سر بگذارد.
وی افزود: مدیریت مدبرانه مرحوم آیت الله العظمی حاج شیخ عبد الکریم حائری در تأسیس و گسترش حوزه علمیه قم در این رابطه غیرقابل انکار است.
دانایی بحران سوم علیه موجودیت روحانیت را ایجاد و گسترش جریانهای چپ با گرایشهای ماتریالیستی ضددینی دانست که در دهههای بیست، سی و چهل شمسی بر فضای فرهنگی ایران سلطه داشتند و افکار روشنفکران و تحصیل کردههای ایرانی را به شدت به سوی خود جذب کرده بودند و میتوانستند به تدریج نهاد دین و دیانت را از صحنه زندگی حذف کنند و آن را به حاشیه برانند.
این پژوهشگر تاریخ معاصر، آخرین و چهارمین بحرانی را که روحانیت طی صد سال اخیر پشت سر گذاشته، جریان مدرنیته و نوگرایی در دوره سلطنت محمد رضا پهلوی دانست و افزود: در این دوران، جامعه ایران به سمت نظام ارزشی غربی جذب شده بود و یکی از این جذابیتها هم که مورد توجه دستگاههای تبلیغی نظام سلطنتی بود، بحث سکولاریزم و لاییستیه بود که در صورت موفقیت، به کمرنگ شدن نهاد دین و روحانیت میانجامید؛ اما روحانیت توانست این بحران را هم پشت سر بگذارد و حضور اجتماعی مؤثر خود را با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ به اثبات برساند.
کتاب «دو شرح حال» در ۴۱۰ صفحه و از سوی انتشارات موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران به زودی به بازار نشر عرضه خواهد شد.
