«در کمین گل سرخ» تا «مهمان صخره‌ها» روایت‌های دلاوری‌های سربازان وطن

به گزارش خبرگزاری دفاع مقدس به نقل از سوره مهر: انتشارات سوره مهر در این سالها در حوزه ادبیات دفاع مقدس پژوهشهای قبل توجهی را منتشر کرده است. آثاری که هر کدام نقش نیروهای مسلح و آحاد مردم را در دفاع از ارزشها و آب و خاک این کشور به خوبی نشان داده است. در این گزارش بمناسبت روز ارتش به بررسی به آثار سوره مهر درباب نقش ارتش و راویان ارتشی در دفاع مقدس خواهیم پرداخت.

آثار صیاد دلها در سوره مهر

بیشک آثار سوره مهر درباره شهید صیاد شیرازی را باید جزو آثار خواندنی سوره مهر درباره آن شهید دانست. آثاری چون «در کمین گل سرخ»، «یادداشتهای سفر» و «ناگفتههای جنگ» جزو آثار سوره مهر در باب شهید صیاد شیرازی هستند.

«در کمین گل سرخ» که چاپ بیست و یکمین آن توسط سوره مهر منتشر شده است روایتی از زندگی سپهبد شهید علی صیاد شیرازی است که از نخستین روزهای حضور وی در ارتش تا شهادت را شامل شده است. از مهمترین ویژگی آثار تألیفی محسن مؤمنی ـ نویسندهٔ این اثر ـ نوگرایی در شیوههای روایت، تلفیق ظریف اطلاعات با بافت داستان و پرداختن به شخصیتهایی است که چه در بخش داستان و چه در بخش زندگینامه، بهخوبی قوام یافتهاند و گویی از متن بیرون میآیند و همراه خواننده میشوند. نویسنده در این کتاب کوشیده است با استفاده از خاطرات سپهبد صیاد شیرازی و روایت خود، مجموعهای جذاب بیافریند. تلاش چند سالهٔ نویسنده و تحقیقات گستردهٔ وی از منابع مختلف، از جمله اسناد لشکر ٢٧ محمد رسولالله، گفتوگوهای وی با دفتر ادبیات و هنر مقاومت و سازمان اسناد انقلاب اسلامی و... مطالب این کتاب ۳۸۰ صفحهای را در بر میگیرد.

«یادداشتهاى سفر شهید صیاد شیرازی» عنوان اثری است که توسط محسن کاظمی گردآوری شده است. این کتاب شامل یادداشتهای نویسنده به عنوان وقایع نگار همراه با یک گروه تحقیقاتی و سفر به مناطق جنگ از کردستان تا خوزستان است. نویسنده به عنوان وقایع نگار در ۹ سفرمیدانى از کردستان تا خوزستان همراه این گروه بوده و علاوه بر ثبت خاطرات همراهان، که شهید صیاد شیرازى و عدهاى از امراى ارتشایران است در مواردى نیز به ابعاد شخصیت تیمسار صیادشیرازى پرداخته است.

کتاب «یادداشتهای سفر شهید صیاد شیرازی» از آن جهت در میان دیگر کتابهای درباره او دارای اهمیت است که شخصیت او از بیرون نگاه و بررسی شده است. خاطرات و ناگفتههای جنگ شهید علی صیاد شیرازی در کتاب «ناگفتههای جنگ» برای شانزدهمین بار توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده است. کتاب «ناگفتههای جنگ» نوشته احمد دهقان شامل خاطرات شهید علی صیاد شیرازی در زمان جنگ تحمیلی است که شامل فعالیتها و اقدامات درخشان وی در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی و در زمان جنگ تحمیلی است. دهقان در ۲۶ گفتار، خاطرات سپهبد شهید علی صیاد شیرازی، به همراه عکسهایی از عملیاتهایی که وی در آنها شرکت داشته را به رشته تحریر درآورده است. قلم دهقان در این کتاب توانسته روایتی جذاب از گفتارهای شهید صیاد شیرازی ارائه کند، تا آنجا که چنانچه مخاطب مطلع نباشد که آنچه که میخواند گفتارهای یک فرمانده جنگی است خود را در برابر یک اثر داستانی مییابد. نکاتی که شهید صیاد شیرازی در این گفتارها بیان میکند مواردی است که تا پیش از انتشار در این کتاب گفته نشده و یا کمتر گفته شده است و این موضوع دلیلی شده برای اینکه کتاب عنوان «ناگفتههای جنگ» را به خود بگیرد.

خاطراتی خلبانی که مهمان صخرهها بود

کتاب «مهمان صخرهها» اولین کتاب از مجموعه خاطرات خلبانان است که درباره زندگی محمد غلامحسینی، یکی از خلبانان جنگ است. غلام حسینی در عملیات والفجر ۲ وظیفه حفاظت از پوشش هوایی کرمانشاه را برعهده داشته است که در اواسط این عملیات در آسمان با چند جنگنده عراقی درگیر میشود و طی یک تعقیب و گریز مجبور میشود به سمت کردستان و مرز آذربایجان غربی برود. خلبان غلامحسینی که به شدت مجروح شده مجبور به ایجکت (فرود اضطراری) میشود. او بعد از اینکه ایجکت میکند ناخواسته وارد حوزه استحفاظی حزب دموکرات کردستان میشود و توسط این گروه به اسارت در میآید. غلام حسینی از تیرماه تا آبان ماه در اسارت این گروه بوده و بعد آزاد میشود که بخش عمدهای از خاطرات کتاب به روایت این دوران اختصاص دارد.

روایت کتاب به صورت اول شخص آمده در مورد جذابیتهای این کتاب بیان داشت زندگی یک خلبان به اندازه کافی برای مخاطب جذابیت دارد و صحنههای تعقیب و گریز و زد و خورد در آسمان و فراز و نشیبها و مشکلاتی که خلبان جنگی دارد به جذابیت بیشتر این کتاب کمک کرده است.

این نویسنده در مورد چگونگی توضیح و بیان اصطلاحات خلبانی در این کتاب هم گفت: در بازنویسی دوم تصمیم گرفتم این اصطلاحات را به زبان فارسی ساده برگردانم تا نیازی نباشد مخاطب به پاورقی کتاب رجوع کند.

خلبانی که آسمان را در سیطره خود داشت

دومین چاپ کتاب «آسمان مال من بود» که به خاطرات سرهنگ صمدعلی بالازاده تعلق دارد بزودی توسط انتشارات سوره مهر منتشر میشود. خاطرات این خلبان غیور نیروی هوایی را در سیزده فصل به نگارش درآورده است. ناطق تدوینگر این اثر درباره این کتاب گفت: خاطرات روایت شده در کتاب «آسمان مال من بود حاصل ۳۰ ساعت مصاحبه با این خلبان دوران جنگ تحمیلی است که علاوه بر روزهای حضور علیبالازاده در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به دوران نوجوانی وی و روزهای انقلاب پیوند میخورد همچنین خاطرات وی از گرفتن نشان شجاعت و دیدار با امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری نیز در این اثر روایت شده است. وی گفت: نگارش این اثر را شروع کرده بودم که متوجه شدم حوزه هنری کتابهای ویژهای از خاطرات خلبانان را منتشر میکند. پس از آن با مرتضی سرهنگی، مدیر دفتر ادبیات و هنر مقاومت صحبت کردم و این اثر در ردیف کتابهای ویژه خاطرات خلبانان در انتشارات سوره مهر قرار گرفت.

ناطق درباره نحوه ثبت خاطرات بالازاده توضیح داد: در دوره زمانی ۲ تا ۳ سالهای از تحقیقاتم درباره وقایع دفاعمقدس مصاحبههای زیادی انجام دادم که اطلاعات آنها کمک بسیاری به نگارش داستانهایم میکرد. صمدعلی بالازاده یکی از افرادی بود که در متن مصاحبهها بارها اسم او توسط افراد تکرار میشد اما هرگز او را از نزدیک ندیده بودم. روزی در محل کارم مرا دید و درباره کتابهایم به گفتوگو پرداخت و از من خواست تا خاطراتش را در قالب یک کتاب بنویسیم. در واقع این راوی اثر بود که مرا به عنوان نویسنده انتخاب کرد. وی درباره ویژگی خاطرات بالازاده گفت: او از آسمان به جنگ نگاه کرده و در خاطراتش موقعیت رزمندگان را از آسمان بازگو میکند. تاکنون کتابهای بسیاری نوشته شدهاند که جنگ را از پشت خاکریزها به ما نشان میدهند.

این نویسنده درباره قالب اثر خود خاطرنشان کرد: «آسمان مال من بود» خاطره ـ داستان است و روایتهای آن با رعایت مؤلفههای خاطرهنویسی نوشته شدهاند. سعی کردهام برای مخاطب، مسایل فنی و تکنیکی حرفه خلبانی را نیز به صورت ساده بیان کنم. وی درباره انتخاب عنوان کتاب توضیح داد: بالازاده اکنون بازنشسته است و این خاطرات را از دورانی بازگو میکند که در آسمان پرواز میکرده است. نام کتاب برگرفته از نگاه او به گذشته است.

گفتنی است صمدعلی بالازاده در دوران خدمتش ۸۵۰ پرواز انجام داد که ۱۲۱ پرواز در عملیاتهای برونمرزی و پشتیبانی هوایی بوده است. وی در دی ماه سال ۱۳۷۴ بازنشسته شد. علیبالازاده از دوستان نزدیک خلبانان شهید، عباس بابایی و مصطفی اردستانی بوده و به همین دلیل خاطرات وی به گونهای با خاطرات این دو شهید عجین شده است.

سختیهای اسارت در جهنم تکریت

 «جهنم تکریت» که برگزیده ۲۰ سال ادبیات مقاومت در بخش خاطرات است خاطرات خودنوشت سرگرد آزاده مجتبی جعفری از جنگ هشت ساله است که در هشت فصل نگاشته شده است. از عناوینی کتاب میتوان به «آتش بس تا العماره»، «بغداد شهر هزارو یک شب»، «تکریت آغازی بیپایان»، «کربلا اسیری در خانه»، «عید اسارتی»، «در عزای امام»، «حزب اللهیها» و «گامی به سوی ایران» اشاره کرد. مجتبی جعفری در «جهنم تکریت» با زبانی ساده و به روشنی به بیان خاطرات خود از دوران اسارتش میپردازد. اسارتی که از سالهای پایانی جنگ یعنی سال ۶۷ تا سال ۶۹ به طول انجامید. جعفری در خاطرات خود اطلاعات دقیقی از اردوگاههای عراقی و وضعیت اسرای ایرانی در زمان جنگ و پس از اعلام آتش بس میدهد و به بیان دردها و مرارتهای سالهای اسارت خود و دیگر دوستانش میپردازد.

جعفری در دیباچه کتاب اینگونه نوشته است: «نام دوران اسارت را «جهنم تکریت» گذاشتهام که دلایل آن را در متن کتاب مییابید؛ اما لازم میدانم توضیح دهم که در این بیان سعی کردهام تا هم با خویشتن امانت و صداقت را رعایت کنم و هم با شما. دانستن بسیاری از آنچه که مینویسم، برای شما لازم نیست؛ ولی حفظ امانت و به کارگیری صداقت، ارزشی بالاتر از آن دارد تا بخواهم دربازنگری حوادث دوران «جهنم تکریت» روی حقایق پرده افکنم و تنها وقایعی را بازگو کنم که برایم باعث ایجاد حسن نیتها شود».

خاطرات خلبانی که با ۳۰۰۰ساعت پرواز هیچگاه ایجکت نکرد

کتاب «پرواز روی خاک»؛ خاطرات خلبان منوچهر شیرآقایی است که کار مصاحبه و تدوین آن سید قاسم یاحسینی انجام داده و در آن، راوی به مراحل مختلف زندگی خود از جمله حدود ۳۰۰۰ ساعت پرواز در طول دوران هشت سال دفاع مقدس اشاره کرده است. دومین چاپ این اثر به زودی توسط سوره مهر منتشر میشود. سید قاسم حسینی در مقدمه کتاب اشاره کرده است که ضبط خاطرههای خلبان منوچهر شیرآقایی حدود ۴۵ روز طول کشیده است. او ماحصل این مصاحبه مفصل را در ۲۶ فصل با عناوین: کودکی، نوجوانی، آغاز جوانی، جوانی و تهران، ورود به ژاندارمری، عشق، عشق و پرواز و ازدواج، انتقال به نیروی هوایی، دانشکده خلبانی، آموزش خلبانی، اعزام به آمریکا، آموزش در غربت، بازگشت به وطن، تکمیل آموزشها، خیزش انقلابی مردم، انقلاب اسلامی پیروز میشود.

یاحسینی، نویسنده کتاب معتقد است؛ ورود به دنیای تخصصی خلبانان برای او کار آسانی نبوده است. او برای ایجاد جذابیت در خاطرات منوچهر شیرآقایی از دوران انقلاب و جنگ، نوشته خود را از دوران کودکی این رزمنده آغاز میکند. سپس از آموزش خلبانی میگوید و با پشت سر گذاشتن روزهای پرشور انقلاب به سرعت به روزهای جنگ نزدیک میشود. یا حسینی همچنین خاطرههای خلبانهایی که ایجکت نکردهاند و یا در طول پرواز، هواپیمایشان دچار سانحه نشده است چندان آسان نیست.

خلبان شیرآقایی در طول دوران هشت سال دفاع مقدس حدود ۳۰۰۰ ساعت پرواز داشته است که در این زمان هواپیمایش دچار حادثه خاصی نشده است. به همین دلیل، خاطرههایی که از پروازهای متعددش دارد، یکسان است. یک خلبان در آسمان است و همه چیز را ریز و کوچک میبیند، بر عکس یک رزمنده در زمین که همه چیز را از نزدیک و در اندازه واقعی خودش میبیند. شیرآقایی دربارة نام کتاب خود با ذکر خاطرهای اظهار داشت: «در یکی از مأموریتهای دوران دفاع مقدس قرار شد از امیدیه با دو فروند هواپیمای جنگی به سمت نیروهای عراقی برویم، بعد از سوسنگرد در دو طرف جادهای در حال حرکت بودیم و آنقدر ارتفاع ما کم بود که یک تراکتور در حال حرکت دیدم؛ خانوادهای بودند که به سمت اهواز میرفتند. پایین بودن ارتفاع هواپیماها موجب شد گرد و خاکی در کنار این تراکتور بلند شود، بنابراین، من در هنگام نوشتن خاطرات خود تصمیم گرفتم نام کتاب را» پرواز روی خاک «بگذارم».

ستارههای نبرد در سوره مهر

 «ستارههای نبرد هوایی» عنوان مجموعهای است از انتشارات سوره مهر که خلبان احمد مهرنیا زندگینامه، خاطرات و عکسهای ۵۰ تن از خلبانان نیروی هوایی در دوران دفاع مقدس را گردآوری کرده است. تاکنون جلد اول این اثر توسط سوره مهر منتشر شده است. مهرنیا درباره مجلدات بعدی این مجموعهها خاطر نشان کرد: چاپ چهار جلد از این مجموعه قطعی است و اگر خلبانان در نقل خاطرات، همکاری بیشتری داشته باشند تعداد آنها به ۱۰ جلد هم خواهد رسید. در اولین جلد از این مجموعه٬ زندگی ۵۰ تن از خلبانان نیروی هوایی در دوران دفاع مقدس در کتاب آمده است. همچنین جهت آشنایی بیشتر خوانندگان با این خلبانان، عکسها و خاطرات آنان نیز در کتاب آورده شده است.