استاد مطهری،‌ عالم‌ کم ‌نظیر دوران‌ معاصر

خبرگزاری دفاع مقدس، توجه به ابعاد شخصیت دانشمندی همچون علامه شهید مطهری و نقش علمی و فرهنگی و سیاسی ایشان در مسیر جریان انقلاب اسلامی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

استاد مطهری الگوی بسیار مناسبی برای محققین و پژوهشگران جهان معاصر هستند و شناخت ابعاد گوناگون شخصیت و اندیشه شان راهگشاست.

استاد شهید در سال 1298 ه-ش در فریمان خراسان رضوی متولد شدند و دروس مقدماتی را نزد پدر فرزانه شان آموختند. پس از چندی به حوزه علمیه مشهد مقدس و سپس در سال 1316 برای ادامه تحصیل و تحقیق به قم مهاجرت کردند. در این دوران زعامت مرجعیت و مدیریت حوزه علمیه را حضرات مراجع ثلاث یعنی آیات عظام خوانساری، حجت و صدر عهده دار بودند. پس از چندی آیت الله العظمی بروجردی مدیریت را برعهده می گیرند. همین دوره، حضور حضرت امام راحل(ره) و علامه طباطبایی(ره) درخشش خاص به درس و بحث و تدریس علوم اسلامی می بخشد. استاد مطهری موفق می شوند به نحو احسن از وجود علمی این دو بزرگوار استفاده کنند و مهم ترین آموخته ایشان، علم تهذیب نفس بود. با تلمذ و درک عالمانی چنین بزرگ، او با ژرفای اسلام آشنا و درهای حکمت به روی دل فرزانهاش گشوده شد.

برنامه مطالعاتی و توجه به نیازهای روز جامعه

از شاخصه های برجسته دوران زندگی استاد، داشتن برنامه مطالعاتی و تحقیق و پژوهش در علوم دینی بود و سعی می کرد در همه زمینه ها به نیازهای روز و ابهامات جامعه پاسخ دهد. خود چنین می نویسد: "تنها چیزی که در همه نوشته هایم آن را هدف قرار داده ام، حل مشکلات و پاسخگویی به سؤالاتی است که در زمینه مسائل اسلامی در عصر ما مطرح است."(1)

او در راستای این هدف عظیم، لحظه ای از خواندن، نوشتن، تفکر و تالیف و روشنگری غافل نمی شد و همواره در ترویج علوم مورد نیاز روز مسلمانان اهتمام جدی داشت حتی مدتی را که پس از 15 خرداد 1342 در زندان شهربانی زندانی بود با جمعی از آقایان دیگر، برنامة مطالعاتی تنظیم نمود تا هریک در فرصت های آزادی که دارند درباره یک موضوعی تحقیق کنند و نتیجه را ارائه دهند.(2)

حضور در همه صحنه های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی

حضور استاد در تمام صحنه های فکری، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی از بارزترین امتیازات ایشان بود. از هر فرصتی که پیش می آمد در راستای هدفش استفاده می کرد و از هر رسانه ای که به دست می آورد در راستای ترویج علوم اسلامی تلاش می نمود. در توسعه علوم دینی و پاسخگویی به شبهات بسیار جدی بود و هیچ توجهی به عده و عُده نداشت. محافل علمی و درس و بحث در انجمن ها، کرسی در دانشگاه، حوزه علمیه، مساجد و حسینیه ها، صدا و سیما، مطبوعات، مجالس مناظره و گفتگو و نقد، عرصه های تالیف کتب، سمینارها و کنفرانس ها و در هر نقطه ای که علوم دینی مطرح بوده، رد پای این استاد بزرگ دیده می شود.

چنین حضور و فعالیت و تحقیق عالمانه ای در تاریخ معاصر ایران بسیار نادر بوده و باید گفت نظیر ندارد.

اندیشه ای استوار بر درک عمیق و ظریف دین

استاد خط مشی مبارزاتی اش را بر اصول و مبانی دینی خیلی ظریف و دقیق پایه ریزی کرده بود. با شناخت دقیق شگردهای پنهان دشمن مبارزات خود را در چارچوب برنامهای هدفمند به پیش می برد و برای خود تکلیف و وظیفه می دانست که با هرگونه انحراف از مسیر اسلامی مبارزه کند. در این رابطه انگیزه خود را چنین بیان نموده است: "دین مقدس اسلام یک دین ناشناخته است. حقایق این دین تدریجاً در نظر مردم واژگونه شده و علت اساسی گریز گروهی از مردم، تعلیمات غلطی است که به این نام داده می شود. این دین در حال حاضر بیش از هرچیز دیگر از ناحیه برخی از کسانی که مدعی حمایت از آن هستند ضربه و صدمه می بیند. هجوم استعمار غربی با عوامل مرئی و نامرئی اش از یک طرف و قصور یا تقصیر بسیاری از مدعیان حمایت از اسلام در این عصر از طرف دیگر، سبب شده که اندیشه های اسلامی در زمینههای مختلف از اصول گرفته تا فروع، مورد هجوم و حمله قرار گیرد. بدین سبب این بنده وظیفه خود دیده است که در حد توانایی در این میدان انجام وظیفه نماید.(3)

مبارزه مؤثر در برابر التقاط و انحراف

دهه چهل و پنجاه، اوج رونق گرفتن تفکرات لیبرالیستی غرب و کمونیستی شرق، التقاط هر دو جریان و در کنار آن اندیشه های ملی گرایانه افراطی و جریان های روشنفکری و بدتر از همه تفکر نفاق به اشکال مختلف بود. استاد مطهری قهرمانانه در برابر همه آنها می ایستاد و حریف می طلبید و پشتوانه فکری بسیار قوی برای مبارزین و فعالان سیاسی مسلمان علیه استبداد و انحرافات بود. زندانیان سیاسی رژیم پهلوی در خاطرات خود که اخیراً به چاپ رسیده ابراز کرده اند که کتاب های استاد مطهری در برابر گروهک های مارکسیستی، التقاطی و جریان های ضددینی برای ما بسیار کمک کننده بود و کتاب های ایشان مثل پاورقی های "اصول فلسفه و روش رئالیسم"، "علل گرایش به مادیگری" به سؤالات و شبهات مکاتب مختلف پاسخ می داد.

رهبر معظم انقلاب که خود از صاحبان اندیشه و تفکر ناب اسلامی و از همراهان استاد شهید مطهری بوده است در سال های اول پس از پیروزی انقلاب در رابطه با نقش ایشان می فرماید: "هیچ یک از متفکرین زمان ما فرآوردهای چون آقای مطهری ندارند... تنها کسی که هم از لحاظ کمیت و هم از لحاظ کیفیت خوب ترین فرآورده را تقدیم محیط اندیشه اسلامی کرده آقای مطهری است."(4)

یادو خاطره این استاد فرزانه، گرامی و راهش پر رهرو باد.

منابع:
1- کتاب عدل الهی، نوشته استاد مطهری، ص 8.
2- مجلة 15خرداد.
3- کتاب عدل الهی، ص 8.
4- مصاحبه رهبر معظم انقلاب با مجله پیام انقلاب، شماره 31، سال 1360.