به گزارش خبرنگار حماسه و جهاد دفاع پرس، «نذر» یکی از ساده ترین راه‌های توسل بین مومنان و پیروان ادیان برای گرفتن حاجت از خداوند است. تقریبا فعلی به نام نذر با همین محوریت و هدف که در دین اسلام وجود دارد، در تمام ادیان الهی نیز دیده می شود. چندین دهه از نذرهای مادی و بریز و بپاش هایی که به اسم نذر به اسراف کردن شهره شده است، می گذرد. همه ما تجربه نذرهای خوراکی دهه های محرم و فاطمیه را داریم؛ روزها و شب هایی که همه خانه ها و یخچال ها پر می شود از غذا و سطح شهر با ظروف یکبار مصرف انباشته شده، زشت می شود. نذری که در چند ساعت یا چند روز خورده می شود و بعد از مدتی هیچ اثری از آن باقی نمی ماند.
خوشبختانه با افزایش فرهنگ و بینش مردم نسبت به مقوله نذر چندسالی است که ماهیت نذر از نذر خوراکی به «نذر معنوی» تغییر پیدا کرده است. مردم به این نتیجه رسیده اند که اگر نذر معنوی در سیری لحظه ای و صرفا خوراکی محدود شود باعث می شود که روح و رفتار مردم تغییر کند و این بزرگترین نعمت یک جامعه است. نذر کنندگان جامعه ما امروز به این بینش رسیده اند که اگر شکمی گرسنه باشد؛ ولی رفتار و گفتاری اصلاح شده داشته باشد، ارجح تر از فردی با شکم سیر اما اعتقادات و رفتاری نادرست است. با اینحال هنوز عرصه نذرفرهنگی آنقدر شناخته شده و گسترده نیست که بتوانیم با قدرت بگوییم از منظر رسانه ای نیازی به تبلیغ و فرهنگسازی وجود ندارد. هنوز هم در بین ما هموطنانی وجود دارند که جز شکل اطعامی نذر از بقیه موارد نذرکاربردی باخبر نیستند.
«علی رضایی» جوان 34 ساله و از مروجان نذر فرهنگی در محله نارمک است. او هر ماه بسته به اقتضای مالی اش کتاب های مناسب هر رده سنی را انتخاب و تهیه می کند و برای توزیع، در اختیار کتابخانه فرهنگسرای گلستان قرار می دهد. آنچه می خوانید ماحصل گفت و گو با این جوان فعال در حوزه نذرفرهنگی است.
تا امروز ما هرچه از نذر در جامعه مان دیده و شنیده ایم نذرغذایی بوده است. به نظر شما نذر فرهنگی چه تفاوتی با نذرغذایی دارد؟
مشخص است ما وقتی صحبت از نذر غذایی می کنیم در حقیقت نذری را ادا می کنیم که صرفا محدود به شکم سیری و خوراک است. این نذر اگرچه باتوجه به معیشت و درآمد مردم لازم است، اما این چیزی که ما هر سال به مناسبت های مختلف از نذرغذایی در کشور می بینیم واقعا لازم نیست. وقت آن رسیده که کمی فکر کنیم تا متوجه شویم جامعه وقتی سالم است که مردمی معتقد با رفتار و گفتار و بینش سالم و درست را درون خود داشته باشد. برای تغییر و اصلاح رفتارهای مردم اگرچه فرهنگسازی به هر شکلی ممکن است، اما چه خوب است از آن بخش نذرغذایی که متأسفانه به اسراف کردن می گذرد کم یا حذف کرده و در مقابل بخشی از هزینه های نذرمان را صرف کار فرهنگی کنیم. نذر فرهنگی باعث تغذیه روح، فکر و اندیشه مخاطبان می شود و من فکر می کنم در جهان امروز هدفی والاتر از نذر فرهنگی وجود دارد.
یعنی شما فکر می کنید نذر فرهنگی در ارتقا و سلامت فرهنگ جامعه تأثیر دارد؟
قطعا همین طور است. ما در نذرفرهنگی به اهداف و ایده آل هایی دست پیدا می کنیم که در نذرهای اطعامی یا وجود ندارند یا بسیار کم هستند. مثلا در نذر فرهنگی اهدافی مانند تبلیغ، ترویج و نهادینه کردن فرهنگ نذر در جامعه، ایجاد فرصت جدید نذر برای تمام مردم و نذر وقت و تخصص و مهارت فراهم می شود اما در نذر غذایی کسی که دارایی مالی دارد صرفا می تواند نذر بدهد. ما در نذرفرهنگی به این فکر می کنیم که بخشی هرچند کوچک از نیازهای فرهنگی اجتماعی جامعه را برآورده کنیم که در راستای رسیدن به این هدف و ادای نذرمان مشارکت اجتماعی مبتنی بر آموزه های دینی را هم بالا می بریم. درنظر بگیرید وقتی ما تصمیم می گیریم نذرفرهنگی را ادا کنیم با ادای نذر خود به از بین بردن روحیه ی بی تفاوتی در جامعه و جایگزین کردن همیاری و کمک به همنوع و در کنار همه این ها به بالاتر بردن حس همدلی، دگرخواهی و مسئولیت پذیری در آحاد جامعه کمک می کنیم. چون در نذرفرهنگی هرکس این اختیار را دارد که براساس تخصصش وارد عمل شود، در نهایت می تواند به بالا بردن آگاهی اجتماعی و اعتلای حس خودباوری در جامعه نیز منتهی شود؛ چون نذرکننده موظف به ارائه خدمات تخصصی در قالب نذر فرهنگی به عموم مردم و در اولویت اول زنان سرپرست خانوار و فرزندانشان می شود.
چرا فکر می کنید ضرورت و اقتضادی فضای جامعه امروز ما نذرفرهنگی است؟
چون من الزامات جامعه را می بینیم امروز اولویت جامعه به دست آوردن و بالابردن اطلاعات و مهارت های مختلف در بین تمام اقشار جامعه است. امروز اولویت جامعه ما تجهیز و ارتقای دانش مردم در زمینه های مختلف علمی و فرهنگی است. در روزگاری که همه مردم دغدغه معیشت دارند، مشکل جامعه ما کار، فرهنگ و علم است. چرا ما نباید ماهیت و هدف نذرهایمان را به ضروریات و الزامات جامعه تغییر بدهیم؟ علاوه بر این چون در نذرهای فرهنگی هرکس بسته به تخصص و مهارتش ورود می کند می تواند نذرکننده علوم وفنون و مهارت های خود را با صرف وقت خود در اختیار اقشار نیازمند قرار دهند. این روزها که معضلات و آسیب های اجتماعی نگران کننده شده است حتما یک نذرکننده فرهنگی می تواند در امور مشاوره های اجتماعی، روانشناسی و آسیبی بسیار بیشتر از نذرکننده مادی کمک کند؛ چون او با فعالیت خود می تواند از سقوط ارزشی در جامعه جلوگیری کند و حتی با آموزش تخصص خود می تواند یک فرد جامعه را از رها شدن و سرگردانی نجات دهد .
در جامعه ای که حتی امکانات فرهنگی هم به دلایلی عادلانه توزیع نشده است ما می توانیم با نذر و تخصص خود و مشارکت دادن بقیه شهروندان عدالت را هماهنگ کنیم. پیچیدگی روز افزون مسائل شهری و مشکلات و مسائل فراوانی که شهروندان با آن روبرو هستند ما را وادار می کند که بجای نذرکردن یک وعده غذای ساده بفکر شناخت مسائل و مشکلات مردم و رفع آنها در جهت برقراری عدالت اجتماعی با مشارکت تمام شهروندان باشیم. قطعا آن چیزی که جامعه ما امروز به آن نیاز دارد نذر فرهنگی است.
باتوجه به موضوع آسیب ها و مشکلات اجتماعی که خودتان به آن اشاره کردید فکر می کنید نذر فرهنگی تا چه اندازه در رفع این مشکل می تواند موثر باشد؟
من معتقدم نذر فرهنگی می تواند در مقوله رفع آسیب ها و مشکلات اجتماعی موثر باشد. اهمیت نذر فرهنگی تنها در بین مسلمانان و ایرانیان نیست اما در بین ما ضروری تر است. از منظر اسلام چیزی که ما از آن با عنوان نذر یاد می کنیم یک نیت از طرف نذرکننده است که معمولا با هدف رسیدن به خواست، امیال خود نیت می کند و چون در سایه رضایت خداوند نذر می کند تلاش می کند نیتش آن چیزی باشد که درد و گرهی از زندگی مردم بازکند. نذر فرهنگی، چون سایه نذر را در کنار فعالیت های فرهنگی دارد یک فعالیت دوجانبه است. نذرکننده هم به حاجت خود می رسد و هم به واسطه نذرکردن اعتقادات و باورهای دینی را ترویج می دهد و در کنار همه این ها به دلیل داشتن قید فرهنگی به هدفی فراتر از نذر و انفاق مال و اموال انسان در راه خداوند می رسد. در واقع نذر فرهنگی پهنه ای وسیع از مهربانی و خلاقیت است، که با ایمان و اعتقاد درونی در جهت تقرب و رضای خدا، تلاش می کند به میهمانان خدای مهربان در روی زمین خدمات تخصصی در قالب نذر فرهنگی ارائه کند .
شما در چه مقوله ای نذرفرهنگی دارید و انگیزه این نذر از کجا شروع شد؟
من نیت کرده ام تا زمانی که قدرت و توانایی دارم بخشی از دارایی خود را صرف خرید کتاب هایی کنم که می دانم برای تربیت کودکان، نوجوانان، جوانان و بزرگسالان مفید است و این کتاب ها را به کتابخانه فرهنگسرای گلستان که علقه ای خاص نسبت به آن دارم اهدا کنم. اصلا اینطور نیست که من در این زمینه چشم بسته یا صرفا برای از سر بازکردن کتابی را بخرم هربار که قرار است مجموعه ای از کتاب های منتشر شده را تهیه کنم، حتما خودم کتاب ها را می خوانم و براساس آموزشی که دارند در خرید آنها اولویت بندی می کنم. من کتاب خواندن را دوست دارم آنقدر که دوران نوجوانی و جوانی بیشترین زمان روزانه ام را به کتاب خواندن اختصاص می دادم. از طرف دیگر هیچ جا و کتابخانه ای را به اندازه کتابخانه فرهنگسرای گلستان دوست ندارم؛ چون روزهای اوج درس خواندن من در نوجوانی در این کتابخانه سپری شد به همین دلیل نذرفرهنگی ام را هم در این کتابخانه ارائه می دهم. البته فقط نیت نذر فرهنگی و ادای آن مهم نیست ما باید حواسمان به بقیه ابعاد نذر هم باشد مثلا من شخصا کتابخانه فرهنگسرای گلستان را انتخاب کردم؛ چون بسیار به مسئولان آن اعتماد دارم و می دانم اگر زمانی کودکی مراجعه کند و از آنها کمک بخواهد حتما کتاب هایی که من نذرکرده ام را به بچه ها معرفی می کنند.
برای اشاعه نذرفرهنگی خود تلاش کرده اید تا با بخش های مرتبط دیگر مانند فروشگاه های کتاب و ناشران با هدف مشارکت رایزنی کنید؟
نه متأسفانه تا به امروز چنین فکری نکرده ام البته به ذهنم رسیده چنین کاری کنم اما زمانش را نداشته ام؛ ولی در آینده نزدیک به ابعاد مختلف این موضوع قطعا فکر خواهم کرد. مطمئنا وقتی کسی نذرفرهنگی دارد حضور ناشران بزرگ برای کمک به وسعت بخشی این نذر یا حتی فروشگاه های کتاب مهم می توانند این زمینه را ایجاد کنند که بچه ها شخصا و با سلیقه خودشان بروند و کتاب های مورد نیازشان را انتخاب کنند من هم بخشی از هزینه ای که هر ماه می پرداختم را این بار به فروشگاه بپردازم.
برای ایده های دیگر در این زمینه فکر کرده اید؟ نذرهای فرهنگی متفاوت یا حتی کمک گرفتن از بچه ها.
قطعا فکر کردم و ایده هم دارم، اما اقتضای شرایط موجود این نیست. مثلا من دوست دارم صرفا خرید کتاب و ارائه نباشد. اشتراک گذاری کتاب بین بچه ها، کتاب خواندن برای آنها و حتی ارائه مشاوره به آنها هم جزو فعالیت های نذر فرهنگی باشد. به هرحال ممکن است زمانی برسد که من به دلایلی نتوانم از عهده نذرم بربیایم دوست دارم حتی اگر چنین اتفاقی افتاد حداقل بتوانم کتاب های خوب را معرفی کنم تا به حداقل وظیفه فرهنگی خودم عمل کرده باشم. البته می توان در زمینه نذر فرهنگی کتاب کارهای دیگری هم انجام بدهیم مثلا می توانیم از کودکان بخواهیم کتاب بخرند، بخوانند و بعد به کتابخانه اهدا کنند یا با دوستانشان به اشتراک بگذارند. هدف ما ترویج فرهنگ کتابخوانی با نذر فرهنگی است پس روش های مختلفی را می توانیم امتحان کنیم. با این وجود من از عزیزانی که قصد مشارکت در نذرفرهنگی دارند، دعوت میکنم برای ارتباط با ما به کتابخانه گلستان در منطقه هشت مراجعه کنند. ممکن است از کنار هم بودن کسانی که دغدغه رفع مشکلات در یک مرکز فرهنگی مانند فرهنگسرای گلستان دارند بتوانیم به چند راه حل اساسی و مفید برسیم که به واسطه آنها بخش زیادی از مشکلات و آسیب هایی که امروز در سطح جامعه، در بین خانواده ها و حتی کودکان می بینیم را حذف کنیم.
تصور می کنید چه مکان های فرهنگی و اجتماعی برای ارائه نذرفرهنگی در سطح جامعه مفید است؟
اگر نذرفرهنگی با هدف دغدغه و مشکلات و آسیب های اجتماعی ارائه می شود پس باید در مراکزی باشد که دردسترس مردم قرار گیرد و مردم با اطمینان خاطر به آنها مراجعه کنند، مثل مساجد که مرکز تمرکز همه مردم است یا پارک ها که محل گذر و استراحت مردم است. ما باید مکان هایی را برای ارائه نذرمان در نظر بگیریم که در ارتباط نزدیک با مردم باشیم بتوانیم هم راحت به ادای نذرمان بپردازیم هم در آشنایی با واقعیت زندگی و مشکلات مردم نذرهای بعدی و سایرین را تعریف کنیم. من خودم با توجه به استقبالی که از کودکان و نوجوانان از فرهنگسرای گلستان دیدم و بعدها متوجه شدم این فرهنگسرا مرکز تجمع خانواده های مذهبی بویژه خانواده های شهداست که دغدغه فرهنگ و رفتار فرزندانشان را دارند این مرکز را انتخاب کردم.
