«اقتصاد مقاومتی؛ تولید و اشتغال» از منظر قرآن کریم

گروه فرهنگ و هنر دفاع پرس: اگر نظام آفرینش را با دقت بررسی کنیم، درمی‌یابیم که خدا جهان را بر اساس حرکت و کار قرار داده و سیر تاملی موجودات را بر این پایه استوار فرموده است. از ذره تا خورشید، هر یک از موجودات کوچک و بزرگ اگر از فعالیت و کار باز ایستند، به مقدار خویش به گوشه‌ای از این نظام بزرگ لطمه می‌زنند و در مسیر تکاملی خود نیز وقفه ایجاد می‌کنند. انسان نیز جزئی از این جهان است و در چنین صحنه‌ی پرتلاش نباید بیکار بماند؛ زیرا دور از خرد و انصاف است که موجودی از فعلیت‌ها و حرکت‌های دیگر موجودات بهره بگیرد و خود بهره ندهد و سربار دیگران باشد.

 

توجه به اقتصاد از نظر آموزه های قرآن مجید باعث قوام جوامع  است؛ بدین معنا که جامعه بشری با داشتن اقتصاد، مستحکم و پا برجاست؛ زیرا آنچه  که انسان‌ها را حتی در نهاد خانواده گرد هم می‌آورد، پاسخگویی به نیازهای روحی و جسمی انسان است؛ چرا که انسان، سعادت را در این دو اصل جست و جو و معنا می‌کند.

خداوند درباره نقش اقتصاد در جامعه انسانی می‌فرماید: «و لا تؤتوا السفهاء اموالکم التی جعل الله لکم قیاما» اموال خود را – که خداوند آن را وسیله قوام زندگی شما قرار داده – به سفیهان و بی‌خردان مدهید. (نساء، آیه ۵)

 

در این آیه خداوند اموال، یعنی امر اقتصادی را به عنوان عامل قیام جامعه دانسته است. پس نقشی که اقتصاد در جامعه ایفا می‌کند، همانند ستون میانی خیمه است، که خیمه را بر پا نگه می‌دارد و به آن معنا و مفهوم می‌بخشد. اگر اقتصاد جامعه از میان برود، یا سست و ضعیف شود، به همان میزان جامعه آسیب می‌بیند.

 

از نظر قرآن، اقتصاد تنها در حوزه مادی انسان و جامعه نقش ندارد؛ بلکه نقشی فراتر از این امور را می توان برای آن تعریف کرد. ازهمین رو پرودگار عالم بر نقش بهرمندی‌های اقتصادی در امور معنوی تاکید دارد. (سوره توبه آیه 75؛ صف آیات 10 تا 12)

 

براساس تعالیم قرآنی، اقتصاد جامعه باید بر عنصر اقتصاد مقاومتی شکل گیرد، تا هم از نظر درونی قوام‌بخش باشد و هم از نظر بیرونی بتواند در برابر فشارهای گوناگونی چون خشکسالی، زلزله، جنگ و تحریم مقاوم باشد.

 

آیات قرآن از انسان‌ها می‌خواهد تا مسئولیت خویش را به عنوان خلیفه الهی در عالم با آبادانی زمین که همان فعالیت‌های اقتصادی است به درستی انجام دهند (هود، آیه ۶۱)؛ زیرا با این روش است که انسان می‌تواند به کمال خویش دست یابد و به عنوان انسان کامل به بهشت برین درآید.

 

رهبر معظم انقلاب همزمان با فرارسیدن سال ۱۳۹۶، در پیام نوروزی خود، سال جدید را به عنوان «اقتصاد مقاومتی؛ تولید و اشتغال» نام‌گذاری کردند. با نگاه به عناوین سال‌های گذشته متوجه می شویم که معظم له از سال ۸۸ تا کنون مباحث اقتصادی را مورد توجه  جامعه قرار داده اند.

 

اهمیت کار و اشتغال در جامعه اسلامی از آن جهت است که در عرصه های مختلف اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سایر حوزه ها مستقل بوده و هرگونه وابستگی که موجب تحت سلطه قرار گرفتن مسلمانان و یا خدشه دار شدن عزت و اقتدار امت اسلامی می شود، دفع شده و بتوانند با صرف کمترین هزینه از تنگناها و فراز و نشیبهای عبور کنند.

 

جامعه ای که چنین نگرشی در آن جاری و ساری باشد، به یقین شامل امداد الهی خواهد شد و همواره در عرصه اقتصاد جهانی دست برتر را خواهد داشت؛ همان گونه که خداوند قادر و متعال در آیه ۱۴۱ سوره نساء بشارت داده که «وَ لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرینَ عَلَی الْمُؤْمِنینَ سَبیلاً» و خداوند هرگز بر [زیانِ] مؤمنان، برای کافران راه [تسلّطی] قرار نداده است.

 

از سوی دیگردر آیات قرآن  نگاه به بیرون مورد شماتت قرار گرفته شده است؛ در آیه ۱۳۱ سوره طه چنین آمده که «وَ لا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلی ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَیاةِ الدُّنْیا لِنَفْتِنَهُمْ فیهِ وَ رِزْقُ رَبِّکَ خَیْرٌ وَ أَبْقی» و زنهار به سوی آنچه اصنافی از ایشان را از آن برخوردار کردیم [و فقط] زیور زندگی دنیاست تا ایشان را در آن بیازماییم، دیدگان خود مدوز، و [بدان که] روزیِ پروردگار تو بهتر و پایدارتر است.

 

خداوند زمین را مایه آرامش و آسایش بندگان خود قرار داده است، تا از نعمتهایی که در آن موجود است بهره جویی کرده و معاش خود را تامین کند. با چنین تفکری انسان در جهان هستی قدرت می یابد و هرکه در این راه تلاش و کوشش  بیشتری کند، قوی‌تر، قدرتمندتر و بهره مندتر می‌شود.

 

خالق جهان، این توان را در بندگان خود قرار داده تا با کار، تلاش و کوشش مسیر زندگی خود را طی کنند. این معنا در آیه ۱۰ سوره اعراف تصریح شده است. جایی که خداوند می‌فرماید‌: «وَلَقَدْ مَكَّنَّاكُمْ فِي الْأَرْضِ وَجَعَلْنَا لَكُمْ فِيهَا مَعَايِشَ قَلِيلًا مَا تَشْكُرُونَ» و قطعا شما را در زمين قدرت عمل داديم و براى شما در آن وسايل معيشت نهاديم [اما] چه كم سپاسگزارى مى ‏كنيد.

 

انسان در زندگی اجتماعی اش  با بهره مندی از محیط پیرامون خود، تجمیع دانش، هوش، توانمندی ها و داشته هایش باعث پر قدرت شدن آنها می شود. هر قدر جوامع انسانی توان و بینه خود را در عرصه های مختلف زندگی تقویت کنند و آمادگی مبارزه و جهاد با هر نوع فشار و تهدیدی را داشته باشند، خواهند توانست جامعه مطلوبی را برای رشد و نمو افراد خود آماده سازند. کشوری که نه تنها توان مقابله و رویارویی با تهدیدات داخلی و خارجی را دارد، بلکه ابتکار عمل، قدرت بیشتر و بهتری برای انتخاب هر گزینه ای خواهد داشت.

 

توصیه قرآن کریم به افراد امت اسلامی برای بسیج تمام توان و نیرو از همین دیدگاه  قابل بررسی است؛ در آیه ۶۰ سوره انفال که می فرماید «وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ» و هرچه در توان داريد از نيرو و اسب‌هاى آماده بسيج كنيد.

 

هرچند که به نظر می رسد توجه به بعد نظامی در آیه فوق  پررنگتر و بیشتر است؛ اما این آمادگی و تجهیز نیروهای امت اسلامی برای دفع بلا و شر دشمنان می‌تواند در ابعاد اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی بیشتر مورد توجه قرار گیرد؛ چرا که جامعه محروم و خالی  از بنیه قوی فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی، در برابر دشمن و حتی سایر تهدیدها، لایه های شکننده تری خواهد داشت و مورد هجوم بیشتر بیگانگان قرار خواهد گرفت.

 

برای تبدیل شدن به یک جامعه سخت و غیر قابل نفوذ، راهی جز سعی و تلاش همه افراد یک جامعه وجود ندارد. در سایه همت و تلاش تک تک افراد آن جامعه در عرصه های مختلف است که تولید و اشتغال معنا پیدا می کند و در آن جامعه محقق خواهد شد.

وجود پویایی و تحرک و از سوی دیگر توجه و عنایت پروردگار عالم، جاری و ساری بودن برکت الهی در زندگی روزمره افراد یک جامعه به واسطه عنصر کار و تلاش گسترانیده می شود و این امر زمانی امکان تحقق می یابد که بندگان الهی با همت، سعی و تلاش خود به دنبال فضل الهی باشند؛ «فَإِذَا قُضِيَتِ الصَّلَاةُ فَانْتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيرًا لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» و چون نماز گزارده شد در [روى] زمين پراكنده شوید و فضل خدا را بجویید و خدا را بسيار ياد كنيد، باشد كه رستگار شوید (آیه ۱۰ سوره جمعه).

انتهای پیام / 171