مهدی فیوضی از جانبازان سال های جنگ است ولی بیشتر از درد جراحات دوران جنگش درد جفا و بی مهری هایی را با خود حمل می کند که سالها طعمشان را چشیده است. وقتی اولین فیلم بلند سینمایی اش را ساخت و در بدترین فصل اکران به روی پرده برد توانست رضایت مخاطبان را کسب کند و در کنارش کمتر منتقدی توانست تیغ نقدش را به سمت گلوی فیلم ببرد. اما همان روزها کسی فکر نمی کرد تنها یکسال پس از این تحسین و تمجیدها فیلم دومش چنان قربانی سیاسی بازی های جریان های سینما شود که حالا پس از سه سال خودش هم امید چندانی به پخش آن اثر نداشته باشد. ابتدای صحبت قصد پرسیدن داشتیم اما در میانه گفتگو دیدیم سینه او آنقد ناگفته دارد که که از جواب پرسش های ما شنیدنی تر است!
- در ابتدا بطور اجمالی توضیحی از فعالیت های هنری خود و عرصه هایی که تجربه کرده اید از آغاز تا رسیدن به فیلم «نفوذی» ارایه بفرمایید.
فیوضی: فعالیتم را از سال 58 و با بازیگری در تئاتر شروع کردم، با شروع سالهای جنگ بطور داوطلبانه راهی دفاع مقدس شدم تا سال61 که مجروح شدم. بعد از دوران مجروحیت فعالیت هایم را با تصویربرداری و عکاسی ادامه دادم و در کنار آنها مستندسازی هم می کردم. با پایان سالهای دفاع مقدس وارد فعالیت های تشکیلاتی در عرصه فرهنگ و هنر شدم و دنبال تولید آثار بودیم ولی چون جریان خاصی بر سر کار بودند مجرا فعالیت به ما داده نمی شد و سنگ اندازی های زیادی می شد ولی با همه اینها در سال 68 فیلم کوتاهی با نام «نبض تنهایی» را تولید کردم که در جشنواره فیلمی در اتریش نیز جایزه گرفت بعد از آن هم اثری نیمه بلند با نام «اینجا کجاست؟» ساختم که آن هم در چند جشنواره جایزه گرفت تا سرانجام سال87 همراه با آقای «احمد کاوری» اولین فیلم بلند سینمایی مان به نام «نفوذی» را ساختیم که در جشنواره بیست و هشتم و در بخش فیلم های اول در سه حوزه کارگردانی، تهیه کنندگی و فیلمنامه جایزه دریافت کرد. بصورت کلی در تمام این سالها در عرصه های گوناگون هنر از بازیگری و تصویربرداری گرفته تا مستندسازی، کارگردانی و حتی صدابرداری حضور داشته ام.
- «نفوذی»ایده ای نسبتا بکر پیرامون آزادگان و نقش سازمان مجاهدین خلق(منافقین) و عملیات روانی آنها روی اسرای ایرانی داشت، این ایده از کجا آغاز شد؟
فیوضی: یک فیلمنامه ای برپایه خاطرات آزاده ای به نام حسین مردی از کتاب «حکایت زمستان» نوشته شده بود و به دست چند کارگردان رسید ولی هر بار بنا به دلیلی ساخته نشد تا اینکه ما تصمیم به ساخت آن گرفتیم ولی در این میان احساس کردیم این فیلمنامه نیاز به یک بازنویسی دارد. از همین رو آقای کاوری دست به بازنویسی زد و بین 70تا 80 درصد داستان فیلمنامه را تغییر داد. سرانجام بصورت مشترک توسط من و ایشان و به تهیه کنندگی آقای شورجه و علیمردانی ساخته شد.
- آقای شورجه بعنوان یک کارگردان به نام دفاع مقدس تهیه کننده اثر شما بودند، ساخت اولین اثرسینمایی بلند زیر نظر چنین تهیه کننده ای چه شرایطی داشت؟ آیا از سوی ایشان در امور کارگردانی دخالت شد؟
فیوضی: خوشبختانه با روحیات خوبی که هم ایشان و هم آقای علیمردانی داشتند چنین اتفاقی نمی افتاد، ایشان بعنوان مشاوره در مرحله فیلمنامه نویسی و قبل از ساخت راهنمایی های قابل توجهی می کردند بعضی اوقات هم بر سر صحنه تجربیات خودشان را در اختیار ما قرار می داند اما بصورت کلی به ما اطمینان کردند و ما هم از اطمینان ایشان حسن استفاده را بردیم.
- معمولا کارگردان های دفاع مقدس از کمبود امکانات و بی مهری به آثار سینمای دفاع مقدس که نیازهای خاص خود را دارد گله مند هستند. شما بعنوان کارگردانی که اولین اثر بلند سینمایی تان با موضوع دفاع مقدس بود، به هنگام ساخت با چه کمبودهایی مواجه شدید؟
فیوضی: شرایط تولید ما به گونه ای بود که یا مشکلی وجود نداشت یا اگر وجود داشت تیم تهیه کنندگی به ما انعکاس نمی دادند تا تحت تاثیر قرار نگیریم. الحمدالله تهیه کننده های اثر افراد پیگیر و سالمی بودند و ما متوجه مشکلات نشدیم، نمی دانم شاید اصلا مشکلاتی بر سر راه تولید نبوده.
- یعنی سیاست های مدیران وقت پیرامون سینمای دفاع مقدس راضی کننده بود؟
فیوضی: به نظر من سیاست ها به گونه ای بود که ما مشکل خاصی نداشتیم.
- تولید یک اثر توسط چند کارگردان یکی از موارد نادری که در سینمای ما وجود دارد. اما «نفوذی» بصورت مشترک توسط دو کارگردان یعنی شما و آقای کاوری ساخته شد. این همکاری مشترک موجب اختلاف نظر در مرحله ساخت یا شلختگی اثر نشد؟
فیوضی: خوشبختانه من و آقای کاوری از سال68 با همدیگر آشنایی داشتیم و در مقاطع مختلف با یکدیگر همکاری هایی هم کرده بودیم و از روحیات هم کاملا خبر داشتیم. طبیعتا یکسری نقاط قوت ایشان داشت یکسری نقاط قوت هم من داشتم که این باعث میشد با نقاط قوت یکدیگر نقاط ضعف طرف مقابل را بپوشانیم و به همین دلیل از مرحله فیلمنامه و ساخت گرفته تا مرحله دکوپاژ و تدوین ما هیچگاه به مشکل و اختلاف خاصی نخوریم. یک تقسیم کار هم در این میان صورت گرفته بود که چون آقای کاوری هم سابقه بازیگری و هم بازیگردانی داشتند و روابطشان هم نسبت به من با عوامل بهتر بود مسوولیت ارتباط با عوامل فیلم با ایشان بود و در پشت دوربین بعد از مشورتی که با هم میکردیم دست به تهیه صحنه ها میکردیم.
- واکنش مخاطبان به فیلم چگونه بود؟
فیوضی: «نفوذی» در ایام پخش هم رضایت مخاطب حرفه ای سینما و هم رضایت مخاطبان عام را توامان کسب کرد و پس از آن بارها شده بود که برای من پیامک می آمد که ما فیلم شما را بارها دیده ایم ولی باز هم هرزمانی که این فیلم پخش میشود ما آن را می بینیم.
- با توجه به اینکه این فیلم درباره اسارت و داستان آزادگان در حین و بعد از اسارت است، برخورد آزاده ها نسبت به فیلم چه بود؟
فیوضی: ما از مراحل قبل از تولید بارها با آزاده ها پیرامون ساخت فیلم و داستان آن مشورت کردیم و کتبی که پیرامون خاطرات اسرا بود را هم حتی الامکان مطالعه کردیم تا خدایی نکرده پس از ساخت به مشکل و اعتراض آزاده ها برخورد نکنیم و همین طور هم شد. پس از پخش فیلم آزاده هایی که فیلم را تماشا کردند بشدت از آن تمجید کردند و می گفتند آنچه شما در این فیلم نشان دادید تنها بخش کوچکی از مصایبی بود که بر ما در طول دوران اسارت روا داشته شده بود.
- یکی از مسائلی که «نفوذی»به آن هرچند گذرا ولی اشاره ای کرد مساله حضور سازمان مجاهدین خلق(منافقین) در خاک عراق و تبلیغات ایدئولوژیک آنها روی اسرای ایرانی برای فعالیت علیه جمهوری اسلامی بود، با توجه به اهمیت آن از یکسو و کمتر پرداخته شدن به آن از سوی دیگر چرا اینقدر سریع و گذرا از آن عبور کردید؟
فیوضی: زمان یک فیلم سینمایی محدود و بین 90 تا 120دقیقه است، «نفوذی» هم ساختار دراماتیک و معمایی خودش را داشت ولی با توجه به داستان فیلم باید تا حدودی به مساله منافقین هم می پرداختیم و برای آن با توجه به مطالعاتی که آقای کاوری داشتند و مشاوره هایی که با افراد آگاه در زمینه مجاهدین خلق داشتیم تصمیم گرفتیم تا همین حد در داستان به مساله منافقین بپردازیم و بخاطر مشکل کمبود وقت سریع از آن عبور کنیم و به خود داستان اصلی بپردازیم. ولی با توجه به اهمیتی که می شود برای نقش منافقین قائل بود در حال حاضر در یک موسسه سینمایی در حال تولید فیلمنامه هایی با همین موضوع هم هستیم.
- بعد از «نفوذی» شما «محرمانه تهران» را با موضوع انتخابات سال88 ساختید که علیرغم شایستگی هایی که داشت بشدت مورد بی مهری قرار گرفت و هنوز هم با گذشت دوسال و نیم از پخشش در جشنواره سی ام رنگ اکران به خود ندیده است. چه شد که پس از یک اثر دفاع مقدسی دنبال یک اثر سیاسی رفتید؟
فیوضی: فیلمنامه اولیه «محرمانه تهران» فیلمنامه خوبی بود ولی اعضای شورای فارابی با آن فیلمنامه مشکل های اساسی داشتند. چون آنها تهیه کننده بودند مجبور شدیم دست به بازنویسی فیلمنامه بزنیم و همراه با مشاورین خود فارابی فیلمنامه بازنویسی شد که متاسفانه من از فیلمنامه بازنویسی شده رضایت نداشتم. نهایتا 40درصد رضایت من را کسب کرد ولی چون زمان محدودی برای ساخت فیلم داشتیم و می خواستیم حتما به جشنواره فیلم فجر برسد دست به ساخت آن زدیم. پس از ساخت دوستان من هم گفتند آنچه ساخته شده با فیلمنامه مدنظر ما و آنچه برای ما مطلوب بود بسیار تفاوت دارد. در مرحله پیش تولید و تولید هم با مشکلاتی روبرو شدیم که قصد باز کردنشان را ندارم. اما با وجود مشکلات فیلمنامه ای و مشکلات مراحل ساخت در کنار عجله ای که برای آن داشتیم تا به جشنواره فیلم فجر برسد باز هم فیلم نسبت به دیگر فیلم های مشابه خود اگر یک سروگردن بالاتر در نیامد قطعا پایین تر نبود.
- ایراد فارابی به فیلمنامه اولیه چه بود؟
فیوضی: شورایی که در فارابی بود از زمان خاتمی بودند و متاسفانه هنوز هم هستند و سلیقه ای به فیلمنامه نگاه می کردند. فیلمنامه هم روایت هایی داشت که آنها مخالفش بودند ولی صریح هم اعلام نمی کردند و هربار به بهانه های واهی فیلمنامه را رد می کردند.
- چرا فیلم بعد از گذشت دوسال و نیم هنوز اکران نشده است؟
فیوضی: فارابی با تهیه کننده فیلم مشکل مالی داشت و این مشکلات هنوز حل نشده و فیلم متوقف شده است. برای این فیلم تیزر ساختیم، آنونس ساختیم و پوستر هم طراحی کردیم و با یک پخش هم برای پیگیری کارهای اکران قرارداد بستیم اما خب همچنان فیلم از ناحیه فارابی متوقف شده است و تا زمانی که از طریق حقوقی مشکلات بین تهیه کننده و فارابی حل نشود فیلم امیدی به پخش ندارد.
- با توجه به شعارهای مسوولان سینمایی جدید که از پخش آثار توقیف شده سالهای قبل می گویند امیدی به حل سریع تر مشکلات و پخش «محرمانه تهران» می شود داشت؟
فیوضی: با توجه به تیم سینمایی جدیدی که روی کار آمده اند و خط فکری که دارند حتی اگر مشکلات فارابی و تهیه کننده هم حل بشود بعید میدانم اجازه اکران به این فیلم بدهند. موضوع فیلم مربوط به سال88است و دوستان جدیدی که بر سرکار آمده اند اصلا به اینکه در سال88 فتنه ای رخ داده و بیگانگان قصد براندازی داشته اند اعتقادی ندارند؛ چون اعتقادی به آنچه در فیلم گفته شده ندارند بعید میدانم با پخش آن موافقت کنند.
- انتقاد از برخورد سلیقه ای دولت ها با سینما همواره بوده است، پیشنهاد شما برای رسیدن سینمای کشور در سطح ملی به یک گفتمان واحد و جلوگیری از تبعیض های ناشی از برخورد سلیقه گرایانه چیست؟
فیوضی: گفتمان انقلاب و نظام جمهوری اسلامی تغییری نکرده، اصول ما ثابت است، قانون اساسی ما تغییری نکرده است و در کنار اینها سخنان امام(ره)و رهبری همچنان وجود دارد و نگرش رهبری به مساله فرهنگ مشخص است و در این میان جناح هایی که بر سر کار می آیند باید خودشان را با گفتمان انقلاب تطبیق دهند نه اینکه با برخوردهای سلیقه ای آن را زیر پا بگذارند متاسفانه افرادی در این میان به مسوولیت می رسند که گفتمان را زیر پا میگذارند و نگرش شخصی و سلیقه ای خود را اعمال می کنند.
- شما بعنوان یک هنرمند معتقد به گفتمان انقلاب اسلامی در آثار هنری تان از چه منابعی الهام می گرفتید؟
فیوضی: هم نسل گذشته و هم نسل فعلی قطعا اگر دقت کافی را بکنند از آثار بجای مانده شهید آوینی می توانند الهام بگیرند و استفاده ببرند و فراتر از جنبه مادی آن از جنبه معنوی آثار وی هم بهره مند شوند. «استیون اسپیلبرگ» در اثر نجات سرباز رایان از جنبه های مادی آثار این شهید استفاده های خود را برده است. هرکسی هم امروز بخواهد وارد عرصه هنری دفاع مقدس بشود باید علاوه بر تماشای دوباره آثار شهید آوینی باید به سمت مطالعه کتاب های خاطراتی که از سالهای دفاع مقدس مانده است برود. خود من هم که مدتی در جبهه ها حاضر بودم هروقت دست به کار جدیدی میخواهم بزنم احساس کمبود می کنم و به این کتاب ها و فیلم های باقی مانده رجوع می کنم.
- امروز بیش از 25 سال از شکل گیری سینمای دفاع مقدس گذشته است، این سینما رسالتش را در سطح جهانی تا چه اندازه انجام داده است؟
فیوضی: در سالهای پس از جنگ آثار خوبی با بهره گیری از کسانی همچون شهید آوینی یا حتی بهره گیری هایی که هنرمندان خودشان از جبهه ها داشتند ساخته شده است اما متاسفانه به دو دلیل هیچگاه فرصت ارائه این آثار به مردم جهان فراهم نشده است؛ یکی اینکه صهیونیسم جهانی هیچگاه اجازه مطرح شدن این آثار در سطح جشنواره ها را نداده است و حتی اگر بحث اکران کوچکی هم بوده مانع آن شده اند و دیگری مسوولین داخلی که یا انگیزه این کار را نداشته اند، یا بصیرت و توان چنین عملی که پخش این آثار در سطح جشنواره های خارجی باشد و حتی پیگیر پخش این آثار در کشورهای اسلامی خاورمیانه نبوده اند و اگر در موارد جزئی تلاش های کمی هم صورت گرفته است به همان دلیل نخست صهیونیست ها مانع آن شده اند.
- در پایان کمی از فعالیت های این روزهایتان در عرصه هنر و سینما بگویید.
فیوضی: ما یک موسسه فیلمنامه نویسی با نام «آییه سیما» راه اندازی کرده ایم که دست به نگارش فیلمنامه ها از صفر تا صد یعنی از مرحله پژوهش، ایده و سیناپس تا فیلمنامه نهایی میزند و کاملا سوژه هایمان مرتبط با حوزه دفاع مقدس، مقاومت و انقلاب اسلامی است. بصورت کلی مباحث استراتژیک نظام را در دست تحقیق قرار میدهیم و تا به اینجای کار نزدیک به 60 عنوان استراتژیک را به ایده، سیناپس و فیلمنامه تبدیل کرده ایم و این کارمان همچنان ادامه دارد. تلاشمان را می کنیم که به تولید برسند و اگر موفق به تولیدشان نشدیم انشاالله در قالب کتاب منتشر می شود.
گفتگو از: صادق فرامرزی
متاسفانه تاکنون فیلم‌های خوبی درباره رزمندگان ساخته نشده است. 
