به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع پرس، «آناهیتا زینی‌وند» کارگردان و مدرس تئاتر به تازگی نمایشنامه «ندبه» نوشته «بهرام بیضایی» را در سالن «شهرزاد» روی صحنه برد که متاسفانه به دلیل پاره‌ای از مشکلات امکان اجرا پیدا نکرد و این نمایش پس از 2 اجرای موفق به کار خود پایان داد.
متاسفانه فضای تئاتر به دلیل رواج ورود بازیگران چهره و ستاره‌های سینما، تبدیل به نوعی بیزنس شده که تئاتر را رفته رفته از رسالت اصلی خود دور می‌کند. این مساله سبب شده تا آثار فاخری چون «ندبه» با مضامین دینی، انقلابی و دفاع مقدس به چنین سرنوشتی دچار شوند. این دسته از آثار یا امکان اجرا پیدا نمی‌کنند یا به صورت کاملا محدود و در سالن‌های کوچک و کمتر شناخته شده روی صحنه می روند.
زینی‌وند در این مصاحبه درباره نمایشنامه و دلایل مجوز نگرفتن برای اجرای آن توضیح داده که در ادامه می‌خوانید.
دفاع پرس: نمایشنامه «ندبه» چگونه شکل گرفت؟
در سال 95 با یک گروه آموزشی، شامل دخترانی که زیر نظر بنده آموزش دیده بودند، کار را شروع کردیم و از بهمن 95 روی نمایشنامه «ندبه» متمرکز شدیم. «ندبه» یک اثر زنانه ایرانی بود و نگاه درستی به مساله زنان داشت و دردهای زنان این نمایشنامه به ما خیلی نزدیک بود برای همین این اثر برای تمرین و اجرا انتخاب شد. از طرفی گروه ما پتانسیل آن را داشت که نمایشنامه سختی مثل «ندبه» را کار کند.
دفاع پرس: شما نمایشنامه «ندبه» را برای دریافت مجوز ارائه داده بودید؟
نه. چرا که امید داشتم چنین اثری رد نخواهد شد. از طرفی من باید به این تنیحه میرسیدم که گروه من توانایی اجرای چنین کاری را دارد. «ندبه» متن بسیار سنگینی است و نمی‌خواستم چنین اثری بد اجرا شود و برای همین تمرینات سخت و طولانی‌ای داشتیم که نهایتا مرداد ماه این اثر را برای صدور مجوز ارائه کردیم.
دفاع پرس: چه دلیلی وجود داشت که به شما مجوز اجرای «ندبه» را نداند؟ آیا به این دلیل نبود که باید از قبل اطلاع می‌دادید که چه متنی را کار می‌کنید؟
نه. اصلا چنین چیزی نبود. مرکز هنرهای نمایشی اصلا به ما توضیحی نداد. در ثانی ما 29 مرداد برای مجوز اقدام کردیم و باید ظرف 20 روز جواب می‌دادند اما درباره این که چرا نمایش «ندبه» اجازه اجرا ندارد مطلقا حرفی زده نشد. من هم که دلایل را جویا شدم گفتند ما به مدیران سالن «شهرزاد» گفته‌ایم، از شهرزاد هم که جویا شدیم می‌گفتند چیزی به ما گفته نشده است. من بین سالن و مرکز مانده بودم که بالاخره دلیل این توقیف چیست؟ من از مسئولان که جویا می‌شدم می‌گفتند من نباید توضیحی بدهم و گوشی تلفن را قطع می کردند.
دفاع پرس: به هر حال اگر بازبین‌ها برای دیدن کاری نمی‌آیند باید دلایل خود را واضح بیان کنند. اگر هم نسبت به متن نمایشنامه موضعی دارند آن را نیر باید اعلام کنند، این نوعی بی‌اخلاقی است که به کارگردان توضیحی داده نمی‌شود. کارگردان، صاحب معنوی اثر است و او باید از دلیل توقیف شدن اثرش مطلع شود.
من جوابی نگرفتم و این که با رسانه شما مصاحبه می‌کنم به خاطر این است که حامی امثال من باشید. چرا که صدای ما به جایی نمی‌رسد. اگر در شرایط برابر قرار است من مجوزی برای کار نداشته باشم هیچ کس دیگری هم نباید مجوز داشته باشد. اگر این کار اشکال دارد و مجوز نمی‌دهند چرا به آثار دیگری با همین مضمون و حال و هوا مجوز می‌دهند. در نظر داشته باشید که یک گروه 40 نفره روی «ندبه» کار کردند و نمی‌توان به راحتی زحمات شش ماهه این دوستان را نادیده گرفت.
دفاع پرس: راجع به «بیضایی» موضعی نداشتند؟
همین امسال نمایشنامه «آیینه‌های روبه‌رو» توسط آقای «رحمانیان» اجرا شد. سال گذشته هم «مجلس ضربت زنی» توسط همین کارگردان اجرا شد. پس بهرام بیضایی نه خط قرمز است نه ممنوع الفعالیت است لذا از هر طرفی که نگاه می‌کنم به جوابی نمی‌رسم.
دفاع پرس: درباره متن «ندبه» اظهاراتی وجود دارد که این اثر به دلیل نام شخصیت‌های آن، ضد دینی است. البته من این متن را خوانده‌ام و نشانه‌ای از ضد دینی بودن ندیدم. اتفاقا «ندبه» یک اثر انقلابی در دوران مشروطه است و به نوعی نقد درون گفتمانی است. آیا همین عناون ضد دینی نمی‌توانست منجر به توقیف اجرای آن شود؟
همه این‌ها برداشت‌ها شخصی است. من خطبه حضرت زینب (س) را به دفعات خوانده‌ام و با متن پایانی این نمایشنامه کاملا متفاوت است. اینکه عده‌ای اصرار دارند که این اثر علیه دین است اما و اگرهای کاملا شخصی است که به «ندبه» وارد کرده‌اند. فکر می‌کنم عواقب نقدهای مغرضانه و این که جریانی بوجود آمد تا بیضایی را تخریب کنند به کار ما هم کشیده شد. من به درستی نمی‌دانم که این تخریب‌ها از سوی چه کسانی و به چه منظور صورت گرفته و می‌گیرد.
دفاع پرس: بیضایی دو اثر فاخر «روز واقعه» را نوشته که هنوز یکی از بهترین آثار حوزه عاشوراست و دیگری «باشو غریبه‌ای کوچک» است که هنوز اثر گرم و پویایی در حوزه سینمای دفاع مقدس است. برخی منتقدین معتقد هستند این فیلم ضد ارزش‌های دفاع مقدس است درحالی که بیضایی در این فیلم بر ارزش‌های زندگی، امید و وحدت ملی و همدلی تاکید داشته است به همین دلیل نمی‌توان به راحتی برچسب ضد دین بودن به بیضایی زد.
دقیقا هنوز در این 40 ساله کسی نتوانسته اثر مذهبی‌ای مثل «روز واقعه» را خلق کند. کسی که چنین اثری را شکل می‌دهد نمی‌تواند نسبت به این مسائل دینی و تاریخ آن ناآگاه باشد. در «ندبه» یک سیر مادی را می‌بینیم که به رشد و تعالی می‌رسد. از نظر من «ندبه» تکامل و رشد اندیشه زن را به تصویر می‌کشد.
زن‌های این اثر در حال تلاش و کنکاش هستند و می‌توانند به نسل امروز ما اعتماد به نفس بدهند. این که اجازه اجرا به ما نمی‌دهند در واقع دارند ما را خفه می‌کنند. مشکل جای دیگری است، اصلا مساله بیضایی و متن «ندبه» نیست، اگر کس دیگری سراغ این متن می‌رفت آیا باز برخوردها این گونه بود.
دفاع پرس: بحث دیگری مطرح است و این که ممکن است کار شما به دلیل نداشتن چهره رد شده باشد؟ چنان که می‌بینید برخی از آثار پرفروش که روی صحنه هستند از چهره‌های سینمایی استفاده می‌کنند؟
«قاسم جعفری» مدیر سالن شهرزاد این پیشنهاد را به من داد و چند نفر را هم معرفی کرد که یکی از آنها «سحر قریشی» بود. من با این بازیگر مخالفتی ندارم اما جنس کار من با ژانر کاری او متفاوت است. به من گفته شد اگر این خانم باشد هم گیشه دارید هم مشکلات بعدی بوجود نخواهد آمد، اما من بدون هیچ پیش داروی درباره خانم قریشی عرض می‌کنم که نمی‌توانستم با او همکاری داشته باشم.
البته من تعدادی بازیگر که هم چهره باشند و هم در بازیگری وجاهتی داشته باشند را در نظر داشتم اما هر کدام به دلیلی امکان حضور در پروژه «ندبه» را نداشتند. من درباره اینکه چهره‌ای به کار اضافه شود موضع نمی‌گیریم برای من کیفیت اثر هنری مهم‌تر است. متاسفانه وجود این چهره‌ها سبب شده فضای تئاتر تغییر کند. مردم هم از این آثار استقبال می‌کنند چرا که دوست دارند چهره‌ای را روی صحنه ببینند که قبلا او را در قاب تلویزیون و روی پرده سینما دیده‌اند.
کار من جامعه شناسی تئاتر نیست و نمی‌توانم تحلیل کنم که این موضوع چقدر به کلیت تئاتر ما ضربه می‌زند. من برای کار نه بودجه خواستم نه امکاناتی، هدف من فقط اجرای یک کار با کیفیت بود. به سالن «مولوی» که سالن دانشگاهی است مراجعه کردم ولی همکاری نکردند، همین‌طور مجموعه «تئاترشهر» سالنی در اختیار ما نگذاشت.
این کار تهیه‌کننده داشت و هیچ امکاناتی به جز سالن نمی‌خواستیم اما مسئولان نه تنها سالنی در اختیار من نگذاشتند، بلکه سالنی را هم که در حال اجرای کار بودیم به نحوی از ما گرفتند. وقتی مجوزی برای اجرای نمایش نمی‌دهند و دلیل آن را هم ذکر نمی‌کنند به معنای این است که سالن را از ما گرفته اند.
دفاع پرس: متاسفانه نسبت به آثار دفاع مقدسی هم همین نظر وجود دارد؟ یعنی به دلیل نوع قصه و احتمال اینکه ممکن است در گیشه شکست بخورد فضای اکران محدودی هم برای آن در نظر می‌گیرند. در مود نمایش‌های دفاع مقدسی هم وضع به همین منوال است. سالن‌های نمایش معمولا اول به آثاری اختصاص داده می‌شود که چهره‌ای در آن حضور داشته باشد.
من در منطقه جنگی بزرگ شده‌ام و ظلمی را که به این مردم رفته از نزدیک می‌دیدم. جوانان بسیاری خود را فدا کردند و گویا در حال فراموش شدن هستند. فیلم‌های دفاع مقدس وضع بهتری نسبت آثار نمایشی این حوزه ندارد. با این اوضاع مدام شعار حمایت از حوزه دفاع مقدس هم شنیده می‌شود اما در عمل چیز دیگری می‌بینیم.
دفاع پرس: اگر بازبین‌ها ایرادی به کار وارد کنند و بگویند مشمول ممیزی است شما حاضر هستید که بخشی از نمایش را حذف کنید؟
اول بازبین‌ها کار را ببینند اگر ممیزی‌هایی را به کار وارد دانستند من قطعا فکر می‌کنم و در راستای درام آنها را اعمال می‌کنم. گروه ما آماده همکاری با مرکز هنرهای نمایشی است اما از طرف آنها کارشکنی صورت می‌گیرد. همه چیز را با بحث و گفت‌وگو می‌توان حل کرد. یک نکته‌ای که باید به آن اشاره کنم این است که نمایشنامه «ندبه» با مجوز وزارت ارشاد منتشر شده است.
متنی که در همه دولت‌ها مجوز انتشار گرفته، چگونه می‌شود مورد ممیزی داشته باشد اما کارشناسان ارشاد آن را ندیده باشند یا نادیده گرفته باشند. کاش مدیران فرهنگی در حوزه نمایش همه را به یک چشم ببینند. تقاضای من از خبرگزاری دفاع مقدس این است که این معضلات را انعکاس دهد. این خبرگزاری نام بزرگ و سنگینی دارد و وظیفه خطیری هم به عهده دارد.
توجه داشته باشید که تهاجم فقط از بیرون نیست، دشمن فقط دشمن خارجی نیست. عده‌ای با نیت سوء اما در لباس دوست در حال تهاجم به فرهنگ ما هستند. در نظر داشته باشید با فیلم خوب ویلایی‌ها چه کردند. این فیلم به شدت قوی و پویاست، زن را به درستی در شرایط جنگ تحمیلی به تصویر کشید اما حمایت چندانی از آن صورت نگرفت. حرف آخر من این است که اگر مسولان فرهنگی حرف ما را می‌شنوند قبل از اینکه دیر شود، باید اقدامی کنند.
انتهای پیام/ 161
