شرق اروپا همچنان در کانون مناقشات قدرت‌های غرب و شرق

به گزارش خبرنگار بین الملل خبرگزاری دفاع مقدس، درگیریهای اوکراین از سال گذشته با جرقه اعتراضات علیه سیاستهای دولت ویکتور یانوکوویچ روسگرا در مخالفت با امضای معاهده الحاق به اتحادیه اروپا و با حمایت آشکار مقامات غربی و آمریکایی شعلهور شد. این درگیریها طی چند ماه تشدید شد. تا جایی که به فرار رئیسجمهور وقت از کییف و در نهایت سقوط دولت وی انجامید. گفته میشود در همان ایام، برخی شبه نظامیان از کشورهای دیگر برای مبارزه با باقیمانده دولت یانوکوویچ به اوکراین آمدند.

پس از این جریانات، پارلمان اوکراین قدرت را به دست گرفت و "آرسنی یاتسنیوک" را مکلف به تشکیل کابینه موقت کرد. در تمام این مدت، از درگیریها و تظاهرات اولیه تا انتخاب یاتسنیوک، مقاماتی از اروپا و آمریکا همچون ویکتوریا نولاند، معاون امور اروپایی و اورآسیایی وزارت خارجه آمریکا و جو بایدن، معاون باراک اوباما در سفرهای متعدد به اوکراین، حمایتهای مالی و نظامی فراوانی را به سمت کییف که طرفداران غرب بر مسند قدرت آن نشسستهاند سرازیر کردند.

تمایل غرب اوکراین به اروپای غربی

غرب اوکراین، به دلیل همجواری با کشورهای اروپای غربی, تمایل بیشتری به عضویت در اتحادیه اروپا دارد و فرهنگ آن نیز به فرهنگ این منطقه اروپا متمایل است. اما شرق این کشور هنوز به فرهنگ و ارزشهای سنتی خود پایبند بوده و غرابت بیشتری با فرهنگ روسیه دارد و حتی در برخی نقاط نیز اتباع روس و روس زبانان زیادی زندگی میکنند.

مردم شبه جزیره کریمه، مدتی پس از درگیریها استقلال خود از اوکراین را به همه پرسی گذاشتند و با کمک مسکو از اوکراین جدا شده و به روسیه پیوستند.

چندی بعد دولت موقت اوکراین اقدام به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری کرد که موافقان دولت پیشین در آن حضور چندانی نداشتند. افرادی مانند یولیا تیموشنکو، نخستوزیر انقلاب مخملی اوکراین، ویتالی کلیچکو، مشت زن اوکراینی و از رهبران اصلاح طلب و همچنین پترو پوروشنکو، معروف به پادشاه شکلاتی اوکراین نامزد انتخابات شدند. پوروشنکو در برنامههای تبلیغاتی، خود را حامی تکثرگرایی معرفی کرد و به روسگرایان وعده تشکیل دولت وحدت ملی و توقف خشونتها و درگیریها در شرق این کشور را داد و با این تبلیغات، پیروز انتخابات شد. اما به وعدههایش در توافق صلح با حضور نمایندگانی از روسیه، آمریکا، اتحادیه اروپا و اوکراین پایبند نماند.

در همین حال جداییطلبان اوکراینی مبارزات خود را در شرق اوکراین و شهرهایی از جمله دونتسک، لوگانسک، اسلاویانسک و کراماتورسک شدت داده و ساختمانهای دولتی آن را به تصرف خود در آوردند و حتی در برخی شهرها اعلام استقلال کردند. یکی از عمدهترین مراکز روسگرایان، دونتسک است که پیش از انتخابات ریاست جمهوری اوکراین، برای خود جمهوری مردمی دونتسک تشکیل داد.

اساس درگیریها بر خون بنا شده است اما کمتر گزارشاتی با جزئیات واقعی از اتفاقات اوکراین به بیرون درز میکند. برخی از گروهها و سازمانهای حقوق بشری گزارشاتی تنظیم کردهاند که در برخی مناطق این کشور جنایات جنگی را اثبات میکند. در رسانههای روسیه اخبار بسیاری درباره حملات سنگین ارتش اوکراین به مناطق شرقی این کشور و تلفات سنگین مردم این مناطق مخابره میشود. اخباری که رسانههای غربی آن را به گونهای اعلام میکنند که روسیه و روسگرایان مقصر جلوه داده میشوند.

سازمان ملل اخیرا اعلام کرد که شمار تلفات درگیریهای نظامی در مرزهای شرقی اوکراین با روسیه از اواخر جولای تا اواسط آگوست سال جاری تقریبا دو برابر شده و شمار تلفات طی تنها دو هفته از 1129 نفر به 2086 نفر رسیده است. بر این اساس از آغاز درگیریهای نظامی در شرق اوکراین از اواسط ماه آوریل به طور متوسط روزانه 60 نفر کشته و یا زخمی شدهاند. همچنین شمار زخمیهای این درگیریها بیش از 5 هزار نفر بوده است.

در میان کشته و زخمیهای این درگیریها علاوه بر اعضای گروههای جدایی طلب و ارتش اوکراین، شمار زیادی از غیرنظامیان نیز دیده میشوند. ناظران بینالمللی، در اعلام این آمارها محتاطانه عمل میکنند و بر این باورند که شمار واقعی تلفات بیشتر از این میزان است. برخی از تحلیلگران اقدامات ارتش اوکراین در شرق این کشور را نوعی نسلکشی میدانند. حملات ارتش در مناطق شرقی عمدتا توسط آتش توپخانهای و خمپارهای انجام میگیرد. "ایوان سیمونوویچ", معاون دبیرکل سازمان ملل در روزهای اخیر آمار تلفات این درگیریها را "هشداردهنده" توصیف کرد.

پس از الحاق کریمه به روسیه، کشورهای غربی احساس خطر کرده و برای اینکه مسکو را مطیع خود کنند، به فکر وضع تحریمهای مختلف علیه این کشور افتادند. اتحادیه اروپا و آمریکا تاکنون چندین دور، روسیه را تحریم کردهاند. فدریکا موگرینی, مسئول جدید سیاست خارجی اتحادیه اروپا از تصمیم اتحادیه اروپا برای تشدید مجدد تحریمهای روسیه خبر داد. علاوه بر تحریمهای اقتصادی، ناتو نیز مرتبا از پاسخ به هر گونه دخالت احتمالی نظامیان روس در اوکراین سخن میگوید و در اطراف روسیه اقدام به برگزاری رزمایش نظامی میکند. اعضای ناتو همچنین معتقدند که روسیه از طریق مرز خود با مناطق جداییطلب اوکراین, به مخالفان دولتی سلاح و تجهیزات داده و آنها را برای مبارزه با ارتش این کشور آموزش میدهد.

اتهامات غرب به روسیه

نمونه بارز در زمینه این ادعاها، موضوع سقوط هواپیمای خطوط هوایی مالزی است. هنگامی که این هواپیما سرنگون شد، انگشت اتهام غرب به سمت مسکو نشانه رفت. آنها ادعا کردند که عوامل روسیه با وارد کردن موشکهای زمین به هوا به اوکراین، به این هواپیما شلیک و آن را سرنگون کردند. مقامات روسیه اعلام کردهاند که اگر مقامات غربی در این زمینه سند معتبری داشتند، تاکنون ادعای خود را با ارائه مکالمات جعبه سیاه هواپیما که مدت زیادی است در دست آنهاست، اثبات میکردند. اصرار اتحادیه اروپا و آمریکا در زمینه پشتیبانی نظامی و مالی روسیه از روسگرایان اوکراین تا حدی پیش رفت که پترو پوروشنکو، رئیس جمهور این کشور چندی پیش اعلام کرد که هزاران سرباز روس و حداقل 100 تانک در اوکراین علیه دولت این کشور در حال مبارزه هستند.

در همین حال مسکو خود را از هرگونه دخالت در امور اوکراین مبری ساخته است. "ایگور کوناشنکوف", مقام ارشد وزارت دفاع روسیه ادعاها درباره تجاوز نظامی مسکو به اوکراین را "دروغ" خواند و گفت: چنین خبرهایی هیچ ریشهای در واقعیت ندارند. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز حضور نظامیان روسیه در شرق اوکراین را رد کرد و گفت: ما "حدس و گمانهایی غیر واقعی" در این باره شنیدهایم که البته این موضوع قبلا هم سابقه داشته است. 

در همین ارتباط، روسیه سعی میکند تا در مقابل تحریمها ایستادگی کند و همچنین اگر فرصتی برای تلافی و انتقام از شرکای غربی خود بیابد، آن را از دست ندهد. مسکو با تهدید برخی کشورهای غربی و تکیه بر جوامع و متحدان خود مانند کشورهای عضو "بریکس" در تلاش است تا به تهدیدها علیه خود پاسخ دهد. البته به نوعی میل به حمایت از روسگرایان و اتباع روس مقیم شرق اوکراین را نیز دارد. مسکو معتقد است اصل مشکلات اوکراین تن ندادن مقامات کییف به مذاکرات برای حل اختلافات میباشد. ولادیمیر پوتین, رئیسجمهور روسیه خطاب به غرب اعلام کرد: نیروهای مسلح ما با پشتوانه زرادخانه اتمی آماده هستند، سر به سر ما نگذارید. درگیریهای شرق اوکراین به دلیل عدم گفتگوی مقامات کییف با مخالفان است.

اوکراین برخی از مناطق شرقی را از جداییطلبان پاک سازی کرده است اما مناطقی چون دونتسک هنوز در دست مخالفان دولت است.

در روزهای اخیر اخباری مبنی بر توافق ولادیمیر پوتین با پترو پوروشنکو بر سر مکانیزمی برای رسیدن به آتشبس در شرق اوکراین منتشر شد. توافقی که آرسنی یاتسنیوک، نخستوزیر اوکراین آن را طرح پوتین برای نابودی اوکراین و برپایی مجدد اتحاد شوروی خواند. اما روسیه از این روند حمایت میکند. ولادیمیر پوتین, رئیسجمهور روسیه گفت: مسکو امیدوار است اوکراین از روند پیشرفت مذاکرات حمایت کند. تبادل زندانیان و ایجاد مسیری برای ارائه کمکهای بشردوستانه، دو راه مهم برای ایجاد آرامش در اوکراین هستند.