گروه دفاعی امنیتی
دفاع پرس ـ رحیم محمدی؛ موضوع پدافند غیر عامل و موضوعاتی که سازمان پدافند غیر عامل به آن‌ها می‌پردازد، از جمله مباحثی است که جای پرداختن بسیاری به آن وجود دارد به همین جهت گفت‌وگویی را با سردار «علی اصغر زارعی» جانشین رئیس سازمان پدافند غیر عامل کشور انجام دادیم که در ادامه ماحصل آن آمده است.
دفاع پرس: در ابتدا خلاصه‌ای از سوابق فعالیتی خود در دوران دفاع مقدس را بیان بفرمایید.قبل از انقلاب در خوزستان و دانشگاه نفت آبادان بودم، اما با پیروزی انقلاب وارد سپاه خوزستان شدم؛ بدین ترتیب زمانی هم که جنگ تحمیلی آغاز شد، در این استان حضور داشتم تا اینکه در سال ۶۳ با تشکیل واحد جنگ الکترونیک سپاه، وارد این مجموعه تازه تاسیس سپاه شدم و در این مجموعه به فعالیت‌های خود تا سال ۷۳ ادامه دادم؛ در این سال با جدا شدن از مجموعه مورد اشاره، وارد دانشگاه امام حسین (ع) شدم.
پدافند غیر عامل به دنبال کاهش آسیب‌پذیری‌هاست
دفاع پرس: موضوع پدافند غیر عامل در کشورمان تا چه حد مورد توجه قرار می‌گیرد؟
در پدافند غیر عامل بحث بر این است که بدون کاربرد سلاح بتوان به واسطه اقداماتی، اثرات اقدامات هوشمند دشمن را کاهش داد؛ تاسیساتی که ایجاد می‌شود یا نوع صنایعی که مورد استفاده قرار می‌گیرد و آمایشی که این تاسیسات خواهند داشت، باید به نحوی باشد تا آسیب پذیری‌ها کاهش یابد.
حال با توجه به این موضوع باید گفت که بحث پدافند غیر عامل به قبل از انقلاب باز می‌گردد؛ قبل از پیروزی انقلاب سازمان دفاع غیر نظامی در کشور وجود داشت که با پیروزی انقلاب این سازمان توسط شورای انقلاب منحل شد، اما زمانی که جنگ تحمیلی آغاز شد، اقدامات پدافند غیر عامل به صورت خودجوش توسط دستگاه‌های اجرایی انجام شد و شهر‌ها و زیرساخت‌های مختلف مورد حفاظت و ایمنی قرار گرفت.
بعد از اتمام جنگ تحمیلی پدافند غیر عامل مورد توجه مقام معظم رهبری که آن زمان رئیس جمهور بودند، قرار گرفت؛ لذا از نخست وزیری خواستند پیگیری‌هایی در مورد پدافند غیر عامل صورت گیرد. در سال ۸۲ هم دستور دادند تا کمیته دائمی پدافند غیر عامل در ستاد کل نیرو‌های مسلح تشکیل شود که بتواند ضمن سطح بندی زیرساخت‌های کشور، نقاط آسیب پذیری آن‌ها را شناسایی کرده و در رفع آن‌ها اقدامات لازم را انجام دهد.
هرچند تا امروز کار‌ها خوب پیش رفته، اما مشکلات ما در زیرساخت‌ها زیاد است؛ لذا می‌بایست تمام کارشناسان، مدیران و مسئولان برای پیشرفت در این موضوع کمک‌هایی داشته باشند؛ به عبارت دیگر از نگاه تهدید، کمتر به گسترش زیرساخت‌ها توجه شده است.
پروژه‌ها باید پیوست پدافند غیر عامل داشته باشند
قبل از انقلاب، چون آمریکایی‌ها کشور ما را جزو اقمار خود محسوب می‌کردند، نگاهی که اکنون در ایجاد و توسعه زیرساخت‌ها وجود دارد را آن‌ها نداشتند؛ به عنوان مثال اگر قرار بود امروز پالایشگاه نفت آبادان را بسازیم، هیچگاه آن را در شهری که نزدیک کشور همسایه است، نمی‌ساختیم؛ محلی که با چشم غیر مسلح هم از آن سوی مرز قابل رویت است و به راحتی می‌توان به آن آسیب رساند یا صادرات نفت را از محلی که فاصله بسیاری نسبت به ساحل کشورمان دارد، انجام نمی‌دادیم تا در شرایط بحرانی هدفی در دسترس باشد؛ همان گونه که در جنگ تحمیلی بار‌ها مورد حمله قرار گرفت؛ لذا این نگاه رعایت نکات پدافند غیر عامل پیش از انقلاب در ایجاد زیر ساخت‌های کشور وجود نداشته، اما اکنون این نگاه به تدریج در حال به وجود آمدن است. در این رابطه در تلاش هستیم تا آسیب پذیری آن بخش از زیر ساخت‌ها که از قبل وجود داشته را کاهش دهیم و زیر ساخت‌هایی هم که در حال احداث هستند، نکات پدافند غیر عامل در آن‌ها رعایت شود.
در این رابطه قوانینی وضع شده که دستگاه‌های مختلف را ملزم به رعایت نکات ایمنی می‌کند به نحوی که هر طرح و پروژه‌ای علاوه بر داشتن پیوست پدافند غیر عامل، باید مجوز سازمان پدافند غیر عامل را هم اخذ کند. البته علیرغم وجود چنین قانونی بعضاً شاهد وقوع برخی تخلفات در این زمینه هستیم که با نظارت و پیگیری می‌توان مقابل اینگونه تخلفات را گرفت؛ بنابراین هرچند انتظاری که در اجرای نکات پدافند غیر عامل می‌رفت به صورت کامل محقق نشده، اما با این حال گام‌های خوبی در راستای اجرای نکات پدافند غیر عامل در کشور برداشته شده است؛ البته در این بین مشکلات ساختاری نیز بین سازمان پدافند غیر عامل و دولت از بابت ارتباط با دستگاه‌های اجرایی وجود دارد که امیدواریم این مشکل به زودی مرتفع شود.
دفاع پرس: شما به رعایت نشدن اصول پدافند غیر عامل در ساخت پالایشگاه آبادان اشاره کردید؛ پس چرا در ساخت پالایشگاه پارس جنوبی که بعد از انقلاب ساخته شده، این اصول رعایت نشده است؟ طرح احداث مجتمع پالایشگاهی پارس جنوبی برای اوایل انقلاب است و مطالعات مشاورین طرح، قبل از انقلاب صورت گرفته است؛ به همین علت گسترشی که در این منطقه صورت گرفت، ملاحظات پدافند غیر عامل در آن رعایت نشد و تاسیسات پالایشگاهی در فواصل بسیار کم از یکدیگر احداث شدند که چنانچه برای یکی از واحد‌ها حادثه‌ای روی دهد، تاثیرات دومینویی در بر خواهد داشت.
عدم رعایت اصول پدافندی در ساخت پتروشیمی ماهشهر و برخی جاده‌های مواصلاتی کشور
البته مشابه چنین طرحی را در بندر پتروشیمی ماهشهر نیز دیده می‌شود؛ جایی که مجتمع‌ها به صورت «قوطی کبریت» به یکدیگر وصل شده‌اند. در صورتی که زمین‌های بایر بسیاری در اطراف آن‌ها وجود دارد که می‌شد طرح‌های توسعه‌ای پتروشیمی را در چنین زمین‌هایی احداث کرد.
حتی همین الان راه‌های ارتباطی را در حاشیه تاسیسات پر خطر احداث می‌کنیم و این نشان می‌دهد اشکال در رعایت نکردن اصول پدافند غیر عامل همچنان وجود دارد؛ زیرا طرح‌ها صرفاً با نگاه اقتصادی انجام می‌شوند، در صورتی که اگر اصول پدافند غیر عامل رعایت شود، در بلند مدت اثرات آن را در کاهش مخاطرات متعدد خواهیم دید.
حال چنانچه در احداث این گونه مجتمع‌ها دید کلان‌تری لحاظ می‌شد، می‌توانستیم هر کدام از واحد‌های پالایشگاهی و پتروشیمی را در عسلویه و ماهشهر با فواصل زیاد نسبت به هم احداث کرد که در این صورت علاوه بر رعایت نکات پدافند غیر عامل، در اشتغالزایی هم می‌توانست نقش آفرین باشد؛ به عنوان مثال زمانی که انگلیسی‌ها پالایشگاه آبادان را احداث کردند، آبادان به شهر تبدیل شد.
دفاع پرس: آیا قانون گذار این اجازه را به سازمان پدافند غیر عامل داده که چنانچه دستگاهی در رعایت اصول پدافندی تخطی کرد، بتواند برخورد یا بازخواستی داشته باشد؟
وقتی قانون تصریح دارد که باید نکات و اصول پدافند غیر عامل رعایت شود، رعایت نکردن قانون به خودی خود جرم محسوب می‌شود، اما تاکنون سازمان پدافند غیر عامل به سمت برخورد نسبت به متخلفان از این قانون نرفته است و فقط دو مورد بوده که تخلفات آن‌ها به دستگاه‌های بازرسی اعلام شده است.
دفاع پرس: آیا سازمان پدافند غیر عامل در حوزه سایبری و اقتصادی ماموریتی دارد؟
ماموریت سازمان پدافند غیرعامل در حوزه پدافند سایبری عمدتاً بر محور مسائل فنی است؛ بدین صورت که سازمان پدافند غیر عامل فعالیت‌های سایبری را با هدف جلوگیری و خنثی‌سازی حملات سایبری دشمنان به زیر ساخت‌های کشور انجام می‌دهد؛ اما هر تهدیدی قبل از اینکه به لایه دفاعی برسد، 2 لایه امنیتی و ایمنی دارد.
در لایه ایمنی ضوابط و مقرراتی وجود دارد که هر دستگاه باید نسبت به آن‌ها برای حفظ زیر ساخت‌ها، عامل باشد؛ در لایه امنیتی نیز به جهت اینکه دشمنان مترصد پیدا کردن نقطه ضعفی در زیرساخت‌ها برای حمله هستند، ماموران حراست و وزارت اطلاعات برای جلوگیری از نفوذ، مسئولیت دارند؛ بنابراین فقط لایه دفاعی متوجه سازمان پدافند غیر عامل است؛ دراینجا سازمان پدافند غیر عامل مسئولیت دارد تا ضمن شناسایی نقاط آسیب‌پذیر، آسیب پذیری‌ها را کاهش دهد.
برخی حمله سایبری را باور ندارند
اما بخش دیگری از فضای سایبری مربوط به فعالیت‌های اجتماعی است که در ماموریت شورای عالی فضای مجازی و مرکز ملی فضای مجازی کشور پیش بینی شده است؛ البته هرچند تعاملاتی با این عزیزان داریم، اما فعالیت در این حوزه ماموریت اصلی سازمان پدافند غیر عامل نیست و فقط به لحاظ تخصصی گزارش‌ها و جمع بندی‌هایی را آماده کرده و به آن‌ها منتقل می‌کنیم.
این در حالی است که برخی‌ها اعتقادی به دیدگاه‌های سازمان پدافند غیر عامل مبنی بر اینکه احتمال حمله سایبری وجود دارد و اینکه دشمن می‌تواند از این فضا استفاده کند، ندارند؛ لذا باید بتوانیم فهم تخصصی مشترکی در این حوزه به وجود آوریم.
تاکید سازمان پدافند غیر عامل بر خروج از تبادلات ارزی دلار
در خصوص مسایل اقتصادی نیز سازمان پدافند غیر عامل رصد‌های کلان راهبردی را انجام داده و سپس جمع‌بندی آن‌ها را به ستاد کل نیرو‌های مسلح اعلام می‌کند؛ البته ماموریت ابلاغی در این زمینه نداریم، ولی چون در حال رصد هستیم و نقاط ابهامی مسائل اقتصادی را رویت می‌کنیم، گزارش‌هایی را در این زمینه به مسئولان مربوطه ارائه می‌دهیم.
در این رابطه می‌توان به نکته‌ای هم اشاره کرد و آن این که باید از تبادلات دلار به سمت سایر تبادلات ارزی رفت و برای این کار مصوبه بانک مرکزی هم وجود دارد، اما باور کردن آن و اینکه باید در این رابطه با سرعت پیش رفت، موضوعی است که کوتاهی‌هایی نسبت به آن مشاهده می‌شود؛ نوسانات دلار بیشترین نفع را برای آمریکا و بیشتری ضرر را برای کشور‌های استفاده کننده از دلار در تبادلات ارزی دارد.
به همین علت خیلی از کشور‌ها اکنون در حال خارج شدن از تبادلات ارزی در داد و ستد‌های بین المللی هستند؛ لذا امیدواریم مسئولان مربوطه گام‌های جدی‌تری در این زمینه بردارند. در واقع این همان موضوعی است که سازمان پدافند غیر عامل برای تسریع در عملیاتی شدن آن، تاکید دارد.
در این راستا چنانچه با کشور‌هایی مانند روسیه، ترکیه، هند و کره جنوبی تبادلات ارزی را با ارزی به غیر از دلار انجام دهیم، بیش از 70 درصد از وابستگی اقتصادی ما به دلار کاسته می‌شود.
برگزاری دوره‌های تحصیلات تکمیلی پدافند غیر عامل
دفاع پرس: در حملات سایبری چه تهدید‌هایی متوجه کشورمان است؟
مهم‌ترین کاری که باید در این زمینه انجام دهیم این است که جنبه‌های حاکمیتی پدافند غیر عامل را دنبال کنیم؛ به همین خاطر موضوع آموزش را مطرح کردیم و به واسطه آن دوره‌های کارشناسی ارشد و دکترا برقرار شد که تاکنون فارغ التحصیلانی را هم داشتیم.
به هر حال باید گفت که سازمان پدافند غیرعامل به دنبال توانمندسازی در زیر ساخت‌های کشور است؛ زیرا فناوری هر روز در حال تغییر و پیشرفت است لذا نمی‌توان یک طرح ثابتی را برای مقابله با خطرات اجرا کرد؛ یعنی به همان اندازه که فناوری پیشرفت می‌کند و فرصت‌های متعددی را برای ما به وجود می‌آورد، در ذات خود آسیب پذیری‌هایی را نیز به وجود می‌آورد که از همان نقطه می‌تواند آسیب‌هایی را به زیر ساخت‌های ما وارد کند.
دفاع پرس: در فتنه ۸۸ یکی از بستر‌هایی که برای حمله به کشور مورد استفاده قرار گرفت فضای سایبری بود؛ در مورد این حملات توضیح می‌دهید؟
زمان وقوع فتنه ۸۸ در مجلس حضور داشتم؛ ولی آن زمان می‌دیدیم که «گوگل» در پشتیبانی از فتنه‌گران به صحنه می‌آمد و در کنار آن اظهارات مقامات آمریکایی، فرانسوی، آلمانی و انگلیسی نیز بسیار روشن است که اگر هیچ دلیلی هم بر حمایت آن‌ها از فتنه‌گران نتوانیم ارایه دهیم، اظهارات مقامات این کشور‌ها خود به تنهایی کافی است.
به عنوان مثال خانم کلینتون در کتاب خاطرات خود به صراحت بیان می‌کند که در فتنه ۸۸ از فضای مجازی و سایبری برای حمایت از مخالفین نظام جمهوری اسلامی ایران استفاده کردیم.
اجرای رزمایش‌های پدافندی در کشور
دفاع پرس: آیا تاکنون رزمایش‌هایی برای آمادگی دستگاه‌های مختلف و مردم در مواقع بحرانی برگزار شده است؟
2 سال گذشته رزمایش هسته‌ای در کاشان با این پیش فرض برگزار شد که اگر دشمن به تاسیسات هسته‌ای ما حمله‌ای انجام داد، مردم در مواجهه با پرتو‌های هسته‌ای چه واکنشی را باید انجام دهند؛ زمانی که قرار بود این رزمایش را تمرین کنیم، برخی‌ها می‌گفتند که مردم نگران می‌شوند، ولی وقتی مردم منطقه را توجیه کردیم، مردم کمال همکاری را داشتند.
البته نمونه چنین تمرین‌هایی را در کشور‌های دیگر هم شاهد هستیم، تا مردم و دستگاه‌های ذی ربط در زمان حادثه بدانند چه واکنشی باید داشته باشند؛ به عنوان مثال وقتی حادثه‌ای کوچک در مترو کشوری روی می‌دهد، آن حادثه به بحران تبدیل می‌شود لذا ما هم باید آمادگی‌های لازم برای رویارویی با چنین حوادثی را تمرین کنیم؛ بنابراین آسیب عاملی در درون ما است که اگر آن را از بین ببریم، تهدید اثرگذاری زیادی نخواهد داشت.
دفاع پرس: اشاره کردید که برای آمادگی مردم و دستگاه‌های مختلف در زمان بحران، رزمایش‌هایی را انجام می‌دهید پس چرا زمانی که گرد و غبار خوزستان را فرا گرفت و شبکه انتقال برق استان را مختل کرد، این آمادگی دیده نشد؟وقوع حوادثی مثل سیل، طوفان و زلزله که باعث ایجاد بحران می‌شود در حیطه وظایف سازمان مدیریت بحران است؛ لذا در اینگونه موارد چنانچه کمکی از سازمان پدافند خواسته شود، کمک خواهیم کرد، اما این گونه رویداد‌ها همانند اخلال در شبکه توزیع برق خوزستان به واسطه وجود گرد و غبار، در حوزه فعالیتی سازمان پدافند غیر عامل نیست.
دفاع پرس: وقوع حادثه تروریستی در مجلس باعث شد تا سازمان پدافند غیر عامل برای ایمن‌سازی دستگاه‌های مختلف در برابر حوادث تروریستی فعالیت‌هایی را آغاز کند؛ دراین رابطه توضیح بفرمایید.موضوع حوادث تروریستی همچون حادثه تروریستی مجلس، نشان داد وقوع چنین حوادثی در شهر‌های ما محتمل است، زیرا دشمن همواره مترصد ایجاد یک بحران اجتماعی در کشور است تا به واسطه آن مردم را ناراضی کند؛ لذا از این بابت با دستگاه‌های دیگر همچون شهرداری در حال همکاری هستیم، ولی در اینجا مشکل ساختاری داریم و آن این که در اینجا شهردار مسئولیت دارد یا فرماندار و استاندار.
در زمان حادثه نمی‌توان انتظار داشت که امکانات شهری در اختیار یک مجوعه قرار گیرد و پاسخگویی با مجوعه دیگری باشد؛ این موضوعی است که امکان پذیر نیست البته کمیته دائمی پدافند غیر عامل راهکاری‌هایی را برای چنین زمان‌هایی ارائه داده، اما باز هم در مقام اجرا مشکلاتی وجود دارد.
دفاع پرس: جنگ ۳۳ روزه حزب الله و ۲۲ روزه حماس با رژیم صهیونیستی نشان داد که جنگ‌های آینده جنگ‌هایی نیست که صرفاض مراکز نظامی مورد هدف قرار گیرند، بلکه در این جنگ‌ها زیرساخت‌های شهری هم مورد حمله قرار می‌گیرند؛ حال با توجه به این موضوع چه تدبیری برای مصون ماندن زیرساخت‌های شهری در جنگ‌های احتمالی آینده باید بیاندیشیم؟جنگ‌های آینده به سمتی حرکت می‌کنند تا از ابزار‌های جنگی هدفمندتر استفاده کنند؛ یعنی موشک را به سمت محلی شلیک می‌کنند که بیشترین آسیب را مانند تاسیسات برق و گاز به دنبال داشته باشد؛ لذا سناریویی که پیش بینی کردیم متناسب با همین موضوع است بدین صورت که اگر دشمن هوس کرد یکی از زیرساخت‌های ما را مورد اصابت قرار دهد، اول اینکه خسارات وارده در حداقل ممکن باشد و دوم اینکه با بکارگیری زنجیره‌ای سایر زیرساخت‌ها بتوانیم فعالیت‌های عمومی جامعه را تامین کنیم؛ در واقع این نوعی جنگ، خاموش، پویا و بدون سلاح است.
محصولات کشاورزی وارداتی باید نمونه‌گیری شوند
دفاع پرس: رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور چندی پیش موضع گیری در خصوص محصولات تراریخته داشتند؛ حال به نظر شما اینگونه محصولات باید در جامعه مورد مصرف قرار گیرند یا خیر؟
امروز هر نوع مواد غذایی، نهاد‌های کشاورزی و دارو که وارد کشور می‌شود، نهادی باید سالم و بی خطر بودن آن را تایید کند در صورتی که ما الان این مرکز را نداریم. برخی‌ها عنوان می‌کنند تراریخته مشکل ندارد، نه تنها حرف علمی نمی‌زنند و امکان تشخیص آن را هم ندارند بلکه منطقی نیز سخن نمی‌گویند.
در این رابطه برخی‌ها هم عنوان می‌کنند که از این گونه محصولات تا زمانی که ثابت شود زیان دارد، استفاده می‌کنیم و بعد از آن دیگر استفاده نمی‌کنیم؛ این حرف هم حرف بی منطقی است که در رابطه با استفاده از محصولات تراریخته گفته می‌شود.
نکته دوم؛ کسانی که مرجع تایید هستند، نباید وارد کننده و دارای منافع اقتصادی باشند؛ به همین خاطر دستگاه‌های بازرسی باید به این موضوع که دستگاه وارد کننده نباید مرجع تایید کننده باشد، ورود پیدا کنند.
پس وقتی این رویه اصلاح شود و آزمایشگاه‌هایی هم برای آزمایش داشته باشیم، دیگر بین متخصصان نیز دعوایی به وجود نمی‌آید، زیرا عده‌ای از متخصصان معتقدند، چون کشور‌های اروپایی استفاده از محصولات تراریخته را ممنوع کردند، ما هم باید ممنوع کنیم و در مقابل عده‌ای هم به وجود کشور‌هایی که از چنین محصولاتی استفاده می‌کنند، استناد می‌کنند و استفاده این گونه محصولات را مجاز می‌دانند.
در هر صورت این که ما از دیگران الگوگیری کنیم، موضوع خوشایندی نیست، چون باید به استنادات خودمان اتکا داشته باشیم؛ علاوه بر این عقل سلیم نیز حکم می‌کند هر کالایی که وارد کشور می‌شود، می‌بایست نمونه گیری شود و این همان منطق سازمان پدافند غیر عامل است.
انتهای پیام/ 231
