گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس ـ رسول حسنی؛ انقلاب اسلامی ایران با وجود ناملایمات و دشمنی‌هایی که از سر گذارنده، علیرغم تحریم‌ها و تهدید‌ها و ضربات پی‌درپی بدخواهان خود، وارد دهه پنجم حیاتش شد.
حضور بی‌نظیر مردم در 22 بهمن 97 ثابت کرد که انقلاب با مردم و مردم با انقلاب همراه هستند. رهبر معظم انقلاب با تقدیر از این پایمردی و پایبندی مردم، بیانیه گام دوم انقلاب را صادر فرمودند که به نوعی نقشه راه سال‌های پیش رو برای پیشبرد انقلاب است.
مطالعه، تفحص، تبیین و تشریح این بیانیه مهم‌ترین وظیفه جامعه فرهنگی است تا مسیر پیش رو را با قدرت بیشتر و با گام‌هایی پرصلابت‌تر برداریم. در سلسله یادداشت‌های «گام دوم انقلاب» سعی می‌شود مطالبات رهبر معظم انقلاب با محوریت بیانیه فوق و با نگاه فرهنگی مورد بررسی قرار گیرد که بخش اول از قسمت هفدهم آن را در ادامه می‌خوانید:
امید حقیقی و امید کاذب
رهبر معظم انقلاب در فرازی دیگری از بیانیه گام دوم انقلاب می‌فرمایند: «اکنون به شما فرزندان عزیزم در مورد چند سرفصل اساسی توصیه‌هایی می‌کنم. این سرفصل‌ها عبارتند از: علم و پژوهش، معنویت و اخلاق، اقتصاد، عدالت و مبارزه با فساد، استقلال و آزادی، عزت ملی و روابط خارجی و مرزبندی با دشمن، سبک زندگی.
اما پیش از همه چیز، نخستین توصیه من امید و نگاه خوش‌بینانه به آینده است. بدون این کلید اساسی همه قفل‌ها، هیچ گامی نمی‌توان برداشت. آنچه می‌گویم یک امید صادق و متکی به واقعیت‌های عینی است. اینجانب همواره از امید کاذب و فریبنده دوری جسته‌ام، اما خود و همه را از نومیدی بیجا و ترس کاذب نیز برحذر داشته‌ام و برحذر می‌دارم. در طول این چهل سال ـ و اکنون مانند همیشه ـ سیاست تبلیغی و رسانهای دشمن و فعال‌ترین برنامه‌های آن، مأیوس‌سازی مردم و حتی مسئولان و مدیران ما از آینده است.
خبرهای دروغ، تحلیل‌های مغرضانه، وارونه نشان دادن واقعیت‌ها، پنهان کردن جلوه‌های امیدبخش، بزرگ کردن عیوب کوچک و کوچک نشان دادن یا انکار محسنات بزرگ، برنامه همیشگی هزاران رسانه صوتی و تصویری و اینترنتی دشمنان ملت ایران است؛ و البته دنباله‌های آنان در داخل کشور نیز قابل مشاهده‌اند که با استفاده از آزادی‌ها در خدمت دشمن حرکت می‌کنند. شما جوانان باید پیشگام در شکستن این محاصره تبلیغاتی باشید. در خود و دیگران نهال امید به آینده را پرورش دهید.
ترس و نومیدی را از خود و دیگران برانید. این نخستین و ریشه‌ای‌ترین جهاد شما است. نشانه‌های امیدبخش ـ که به برخی از آنها اشاره شد ـ در برابر چشم شما است. رویش‌های انقلاب بسی فراتر از ریزش‌ها است و دست و دل‌های امین و خدمت‌گزار، بمراتب بیشتر از مفسدان و خائنان و کیسه دوختگان است. دنیا به جوان ایرانی و پایداری ایرانی و ابتکارهای ایرانی، در بسیاری از عرصه‌ها با چشم تکریم و احترام می‌نگرد. قدر خود را بدانید و با قوت خداداد، به سوی آینده خیز بردارید و حماسه بیافرینید.»
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای پس از ارائه توضیحاتی در مورد سیر انقلاب اسلامی ایران، برشمردن دستاوردها و تاکید بر شناخت گذشته و برنامه‌ریزی برای آینده وارد مباحث اصلی بیانیه گام دوم شده و در هفت موضوع شامل: علم و پژوهش، معنویت و اخلاق، اقتصاد، عدالت و مبارزه با فساد، استقلال و آزادی، عزمت ملی، روابط خارجی، مرزبندی با دشمن و سبک زندگی به شرح مطالبات خود از جوانان پرداخته‌اند.
موضوعات مورد اشاره رهبر معظم انقلاب که یک سو برای برنامه‌ریزی‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت مفید و موثر است از طرف دیگر به شناخت نقاط ضعفی که کشور را در پاره‌ای موارد به موفقیت نرسانده یا با مشکل مواجه کرده است کمک می‌کند.
علم و پژوهش
«علم و پژوهش: دانش، آشکارترین وسیله‌ی عزت و قدرت یک کشور است. روی دیگر دانایی، توانایی است. دنیای غرب به برکت دانش خود بود که توانست برای خود ثروت و نفوذ و قدرت 200 ساله فراهم کند و با وجود تهیدستی در بنیان‌های اخلاقی و اعتقادی، با تحمیل سبک زندگی غربی به جوامع عقب‌مانده از کاروان علم، اختیار سیاست و اقتصاد آنها را به دست گیرد. ما به سوءاستفاده از دانش مانند آنچه غرب کرد، توصیه نمی‌کنیم، اما مؤکدا به نیاز کشور به جوشاندن چشمه‌ی دانش در میان خود اصرار می‌ورزیم. بحمدالله استعداد علم و تحقیق در ملت ما از متوسط جهان بالاتر است. اکنون نزدیک به 2 دهه است که رستاخیز علمی در کشور آغاز شده و با سرعتی که برای ناظران جهانی غافلگیرکننده بود ـ یعنی 11 برابر شتاب رشد متوسط علم در جهان ـ به پیش رفته است. دستاوردهای دانش و فناوری ما در این مدت که ما را به رتبه‌ی شانزدهم در میان بیش از 200 کشور جهان رسانید و مایه‌ی شگفتی ناظران جهانی شد و در برخی از رشته‌های حساس و نوپدید به رتبه‌های نخستین ارتقاء داد، همه و همه در حالی اتفاق افتاده که کشور دچار تحریم مالی و تحریم علمی بوده است. ما با وجود شنا در جهت مخالف جریان دشمن‌ساز، به رکوردهای بزرگ دست یافته‌ایم و این نعمت بزرگی است که به‌خاطر آن باید روز و شب خدا را سپاس گفت.
اما آنچه من می‌خواهم بگویم این است که این راه طی‌شده، با همه‌ی اهمیتش فقط یک آغاز بوده است و نه بیشتر. ما هنوز از قله‌های دانش جهان بسیار عقبیم؛ باید به قله‌ها دست یابیم. باید از مرزهای کنونی دانش در مهم‌ترین رشته‌ها عبور کنیم. ما از این مرحله هنوز بسیار عقبیم؛ ما از صفر شروع کرده‌ایم. عقب‌ماندگی شرم‌آور علمی در دوران پهلوی‌ها و قاجارها در هنگامی که مسابقه‌ی علمی دنیا تازه شروع شده بود، ضربه‌ی سختی بر ما وارد کرده و ما را از این کاروان شتابان، فرسنگ‌ها عقب نگه داشته بود. ما اکنون حرکت را آغاز کرده و با شتاب پیش می‌رویم ولی این شتاب باید سال‌ها با شدت بالا ادامه یابد تا آن عقب‌افتادگی جبران شود. اینجانب همواره به دانشگاه‌ها و دانشگاهیان و مراکز پژوهش و پژوهندگان، گرم و قاطع و جدی دراین‌باره تذکر و هشدار و فراخوان داده‌ام، ولی اینک مطالبه‌ی عمومی من از شما جوانان آن است که این راه را با احساس مسئولیت بیشتر و همچون یک جهاد در پیش گیرید. سنگ بنای یک انقلاب علمی در کشور گذاشته شده و این انقلاب، شهیدانی از قبیل شهدای هسته‌ای نیز داده است. به‌پاخیزید و دشمن بدخواه و کینه‌توز را که از جهاد علمی شما بشدت بیمناک است ناکام سازید.»
در بحث علم و پژوهش که قبل از انقلاب با نوع سیاست‌گذاری‌های رژیم پهلوی که آن نیز ریشه در غرب پرستی دوران قاجار داشت جز وارد کننده علم و دستاوردهای علمی کاری نکردیم. البته در برخی موارد دانشمندان و اساتید حوزه‌های مختلف بودند که با منش عزت‌طلبانه خود سعی در تربیت دانشجویانی متعهد می‌کردند که به علت قلت تعداد و مشکلاتی که از سوی رژیم برای آنها ایجاد می‌شد نمی‌توانستند کاری از پیش ببرند.
بعد از انقلاب و آغاز تحریم‌ها و تحمیل جنگی نابرابر علیه ملتی که می‌خواستند استقلال و آزادی مبتنی بر دین اسلام داشته باشند و همچنین اعمال سیاست‌های اسلام هراسی و ایران هراسی سعی شد مانع رشد و توسعه ایران شوند و اما حضرت امام خمینی (ره) با روحیه مجاهدانه و ایمان به حقیقت راه و هدف خود، با دادن اعتماد به نفس به جوانان، آنها را به این باور رساند که ما می‌توانیم. جوانان غیور کشور با التزام به همین شعار جنگ تحمیلی را به یک فرصت برای بالندگی و پیشرفت قرار دادند که رشد و شکوفایی در علوم هسته‌ای و نظامی نمونه‌ای از آن است.
دشمن با هراس از تحقق شعار ما می‌توانیم بود که در اقدام رذیلانه خود چند تن از دانشمندان هسته‌ای ما را به شهادت رساند. اما با همه این پیشرفت‌ها و دستاوردها باید بیش از این‌ها باشد. فراهم نشدن بستری مناسب برای حضور حداکثری جوانان در مصدر امور، بی‌تفاوتی برخی از مدیران به اختراعات و ابتکارات آنها سبب شد تا جوانانی که نتوانستند در کشور خود به کار و فعالیت بپردازند راهی کشورهای دیگر شدند تا مگر در آنجا به چیزی که می‌خواهند برسند.
معنویت و اخلاق
«معنویت و اخلاق: معنویت به معنی برجسته کردن ارزش‌های معنوی از قبیل: اخلاص، ایثار، توکل، ایمان در خود و در جامعه است، و اخلاق به معنی رعایت فضیلت‌هایی چون خیرخواهی، گذشت، کمک به نیازمند، راستگویی، شجاعت، تواضع، اعتماد به نفس و دیگر خلقیات نیکو است. معنویت و اخلاق، جهت‌دهنده همه حرکت‌ها و فعالیت‌های فردی و اجتماعی و نیاز اصلی جامعه است؛ بودن آنها، محیط زندگی را حتی با کمبودهای مادی، بهشت می‌سازد و نبودن آن حتی با برخورداری مادی، جهنم می‌آفریند.
شعور معنوی و وجدان اخلاقی در جامعه هرچه بیشتر رشد کند برکات بیشتری به بار می‌آورد؛ این، بی‌گمان محتاج جهاد و تلاش است و این تلاش و جهاد، بدون همراهی حکومت‌ها توفیق چندانی نخواهد یافت. اخلاق و معنویت، البته با دستور و فرمان به دست نمی‌آید، پس حکومت‌ها نمی‌توانند آن را با قدرت قاهره ایجاد کنند، اما اولاً خود باید منش و رفتار اخلاقی و معنوی داشته باشند، و ثانیاً زمینه را برای رواج آن در جامعه فراهم کنند و به نهادهای اجتماعی دراین‌باره میدان دهند و کمک برسانند؛ با کانون‌های ضد معنویت و اخلاق، به شیوه‌ی معقول بستیزند و خلاصه اجازه ندهند که جهنمی‌ها مردم را با زور و فریب، جهنمی کنند.
ابزارهای رسانهای پیشرفته و فراگیر، امکان بسیار خطرناکی در اختیار کانون‌های ضدم معنویت و ضدم اخلاق نهاده است و هم‌اکنون تهاجم روزافزون دشمنان به دل‌های پاک جوانان و نوجوانان و حتی نونهالان با بهره‌گیری از این ابزارها را به چشم خود می‌بینیم. دستگاه‌های مسئول حکومتی در این‌باره وظایفی سنگین بر عهده دارند که باید هوشمندانه و کاملاً مسئولانه صورت گیرد و این البته به معنی رفع مسئولیت از اشخاص و نهادهای غیرحکومتی نیست. در دوره‌ی پیش‌ِرو باید در این‌باره‌ها برنامه‌های کوتاه مدت و میان مدت جامعی تنظیم و اجرا شود؛ ان‌شاء‌الله.»
در موضع معنویت و اخلاق نیز باید گفت بی‌تفاوتی جدی به موضوع «تهاجم فرهنگی» سبب شد تا با اوضاع غیرقابل قبول کنونی برسیم. وضعیت حجاب دختران و بی‌ثباتی اخلاقی پسران هر چند مطلق نیست و جامعیت ندارد اما باید این را بپذیریم که این مقدار از سو اخلاق نیز شایسه ایران اسلامی نیست. تاکید مداوم مقام معظم رهبری بر تهاجم فرهنگی و بی‌توجهی ما چه مردم و چه مسئولان به این امر مهم سبب شد که با ولنگاری فرهنگی روبه‌رو شویم.
وجود معنویت و اخلاق است که به علم و اقتصاد و عدالت و آزادی و سبک زندگی جهت می‌دهد. بعید نیست که ما روزی در حوزه علم از غرب پیشی بگیریم اما این پیشرفت بدون معنویت و اخلاق ثمری نخواهد داشت. آیا پیشرفت بدون توجه به اخلاقیات می‌تواند تضمین کننده این باشد که در چاهی نیافتیم که غرب گرفتار آن است. این نکته مهم را نیز باید گفت که اخلاقیات را چگونه و با چه ایدئولوژی و مکتبی باید تعریف کرد؟
چندگانگی از تعریف اخلاق و معنویت است که با همه پیشرفت علمی در غرب می‌بینیم سبب شده تا غرب با بحران اخلاقی روبه‌رو شود. از همین روست که امام راحل می‌فرمایند همه چیز باید اسلامی شود. از سیاست و فرهنگ و هنر و اقتصاد و ورزش و مدرسه و دانشگاه تا جزیی‌ترین مسائل خانواده باید رنگ و بوی اسلامی به خود بگیرد.
وقتی در دانشگاه و مدارس بر اخلاق اسلامی تاکید می‌شود اما سینمای کشور ساز دیگری می‌زند و با انبوه رمان‌های سخیف و مبتذلی روبه‌رو می‌شویم که ترویج روابط خارج عرف دختران و پسران را ابزار فروش قرار داده‌اند از جوانان چگونه می‌توان انتظار داشت که متخلق به اخلاق اسلامی شوند.
با این همه فراوانی جوانان در اعیاد مذهبی و ایام سوگواری اهل بیت (ع) و حضور چشمگیر میلیونی در راهیان نور و پیاده‌روی اربعین که دشمنان را به وحشت انداخته امید بخش و غرور آفرین است. برکات این اتفاق عظیم قطعا انقلاب و آینده نظام اسلامی را از آفات بسیاری مصون خواهد کرد. این فرهنگ عاشورایی با حضور همین جوانان باید در دل جامعه جوان ایرانی با همه طیف‌ها و جناح‌ها و سلایق مختلف نهادینه شود.
ادامه دارد...
