به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، جمع‌آوری اسناد دفاع مقدس از ضرورت‌هایی است که باید نسبت به آن اهتمام داشته باشیم. تولید هر کالای فرهنگی در حوزه دفاع مقدس نیازمند رجوع به اسناد دفاع مقدس است تا ما را از خطر تحریف مصون بدارد. مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس به عنوان مهم‌ترین نهاد فعال در حوزه دفاع مقدس جمع‌آوری و انتشار اسناد دفاع مقدس را عهده‌دار است و همواره کوشیده تا به عنوان مرکزی برای مراجعه هنرمندان، نویسندگان، محققان و پژوهشگران عمل کند.
براین اساس، در آستانه هفته دفاع مقدس و در حاشیه بازدید سردار «علی محمد نایینی» رئیس مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس از «خبرگزاری دفاع مقدس»، گفت‌وگویی با وی در خصوص پیشینه، چشم‌انداز و برنامه‌های مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس انجام شد که در بخش اول به تاریخ شفاهی راویان از اولویت‌های مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس و چشم‌اندازهای مرکز اسناد پرداخته شد، در ادامه قسمت دوم این گفت‌وگو را می‌خوانید:
تربیت نسل جدید راویان
دفاع‌پرس: چه تعداد راوی در حال حاضر با مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس همکاری دارند؟
اگر منظور از راوی دوستانی باشند که در دوران جنگ تحمیلی اسناد را جمع‌آوری می‌کردند، باید گفت تعداد زیادی از آنها بسیجی بودند و بعد از جنگ تحمیلی هم از مرکز جدا شدند. یک تعدادی هم پاسدارهایی بودند که روحیه پژوهشی داشتند و در مرکز ماندند و نزدیک به چهار دهه به‌عنوان پژوهشگر با ما همکاری داشتند. البته از لحاظ سنوات خدمتی بسیاری از آنها بازنشست شده‌اند و در حال حاضر 20 نفر از این محققین در مرکز مشغول فعالیت هستند.
چندین برابر این تعداد هم در دو سه سال اخیر از بیرون به مرکز اضافه شدند. در کنار این، بخش قابل توجهی هم راوی جوان هم تربیت کرده‌ایم که آموزش آنها از دوره‌های قبل شروع شده و اخیرا نیز توسعه پیدا کرده است، کسانی که در بسیج دانشجویی راوی فعال و مؤثر بودند و توان کار پژوهشی داشتند به آنها پروژه‌هایی داده شده و الان هم در حال انجام کار هستند. در مجموع بیش از ۱۵۰ پژوهشگر و راوی و محقق و نویسنده داریم که پدیدآورندگان آثار مرکز هستند.
دفاع‌پرس: در دوران مرحوم اردستانی قرار بود یادواره «شهدای راوی» برگزار شود که تا الان برگزار نشده است چه برنامه‌ای در این خصوص دارید؟
ما برای راویان چندین برنامه پیش‌بینی کرده‌ایم. بخشی از آن در گذشته محقق شده و قرار است آن را توسعه بدهیم، از جمله انتشار کتب راویان شهید است. در مورد فعالیت‌های 18 تن از آنها و نقش‌شان در دوران دفاع مقدس آثار قابل توجهی تولید شده است که در هفته دفاع مقدس از آنها رونمایی خواهد شد. بنای ما بر این است در آینده نزدیک خاطرات شفاهی راویانی که بیش از پنج سال در جنگ تحمیلی در کنار فرماندهان حضور داشتند، تدوین شود. این طرح با عنوان «خاطرات روایان شهید» در حال تنظیم شدن است.
دفاع‌پرس: راستی‌آزمایی سامانه مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس چگونه انجام می‌گیرد؟
البته راستی آزمایی اسناد مفهوم درستی نیست، اگر منظور راستی‌آزمایی روایت‌های دفاع مقدس باشد، باید بگویم اسنادی که در اختیار داریم توسط محققین، پژوهشگران و فرماندهان باید برای بهره‌برداری گویا و آماده بشود. چون بعضی از اسناد تخصصی و برخی از آنها خام هستند و قابل بهره‌برداری نیستند. باید توجه داشت که مرحله گویا سازی یک کار تخصصی است و باید با دقت انجام شود. ۳۰ سال طول کشیده است تا از هزار و ۲۰۰ دفتر راوی، ۷۰۰ دفتر راوی گویا شود.
گزارش‌های عملیات‌ها به همین ترتیب، همچنین از ۴۰ هزار ساعت نوارهای صوتی زمان جنگ تحمیلی، حدود ۴۰ درصد از آن که مربوط به قرارگاه‌های خاتم، نجف، کربلا، حمزه و رمضان است و ۱۸ هزار ساعت فایل صوتی را در برمی‌گیرد پیاده سازی شده است. ۲۷ در صد از آن در گذشته پیاده شده و سال گذشته با یک کار جهادی و با همکاری حدود ۷۰ نفر تمام این فایل‌های صوتی پیاده شده که هم‌اکنون در مرحله چک و کنترل، یعنی تشخیص تک‌تک صداها، تیترگذاری و فهرست‌گذاری قرار دارد.
روایت‌های متفاوت باعث جذابیت می‌شود
دفاع‌پرس: منظور از راستی‌آزمایی در بخش روایت‌هایی است که شنیده می‌شود و گاها هم متفاوت هستند، برای جلوگیری از روایت‌های متعدد چه تدابیری صورت گرفته است؟
به‌طور طبیعی هرکدام از این فرماندهان نقشی در عملیات‌ها داشتند و متناسب با نقش خودشان، یک نگاهی نسبت به حوادث جنگ دارند و روایت‌های مختلفی را ممکن است داشته باشند. اغلب این روایت‌ها برای اولین بار است که مطرح می‌شود. طبیعی است که در برخی موارد روایت یک فرمانده با روایت فرمانده دیگر تعارض‌هایی داشته باشد.
ملاک ما برای راستی‌آزمایی تطبیق با اسناد و روایت سایر فرمانده‌هان است. از طرفی مصاحبه‌کننده هم درباره موضوعی که قرار است با فرماندهان گفتگو کند، اسناد مربوطه را مطالعه کرده و بر اساس آن اسناد سوالات خود را طراحی می‌کند. در برخی موارد که اسنادی وجود ندارد به‌طور طبیعی روایت متفاوت را باید پذیرفت. این تفاوت‌ها نه تنها اشکالی ندارد بلکه بر جذابیت کار هم اضافه می‌کند و مانعی به وجود نمی‌آورد. ما باید تلاش کنیم در حوادث مهم جنگ روایت‌های مسئله‌دار و متناقض منتشر نشود که به باورهای اساسی مخاطب خدشه وارد نکند.
دفاع‌پرس: در خصوص ثبت و ضبط این روایت‌ها چه اقداماتی صورت گرفته است؟
ما در کنار پژوهش‌های تاریخی و اسنادی مثل اطلس، روزشمارها، کتاب‌های نبردی، آثار دیگری تولید می‌کنیم به نام تاریخ شفاهی فرمانده‌هان. ۲۵۰ تا ۳۰۰ نفر از فرمانده‌هان دوران دفاع مقدس را در نظر گرفته‌ایم تا تاریخ شفاهی آنها تدوین شود. فرماندهان قرارگاه‌های اصلی، فرماندهان لشکرها، تیپ‌های مستقل، فرماندهان ۱۷ حوزه تخصصی ازجمله زرهی، توپخانه، لجستیک، بهداری و تبلیغات جنگ از کسانی هستند که باید تاریخ شفاهی آنها تالیف شود.
در مرکز اسناد در هفته تاریخ شفاهی حدود ۲۰ نفر از فرماندهان درحال انجام است. تقریباً حدود ۷۰ فرمانده شاخص شهید هم داریم که روی فعالیت‌های آنها در طول جنگ تحمیلی کار می‌کنیم و اسناد قابل توجهی هم در این حوزه در دست داریم. مطالعه در خصوص زندگی این شهدا در قالب یک کار پژوهشی و در گروه مطالعات اجتماعی در حال انجام است. آثاری قرار است تولید بشود که جنس خاطرات شفاهی نیست و بیشتر در مورد سبک مدیریت، فرماندهی و رهبری شهید با دوستان وی گفت‌وگو می‌شود. کار دیگری که در مرکز اسناد انجام می‌شود در حوزه تاریخ شفاهی فرماندهان شهید است، تا کنون از ۶۰ فرمانده شهید دفاع مقدس تاریخ شفاهی ۳۵ شهید به اتمام رسیده است و بقیه در حال اجراست.
ادامه دارد...
