به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، جمع‌آوری اسناد دفاع مقدس از ضرورت‌هایی است که باید نسبت به آن اهتمام داشته باشیم. تولید هر کالای فرهنگی در حوزه دفاع مقدس نیازمند رجوع به اسناد دفاع مقدس است تا ما را از خطر تحریف مصون بدارد. مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس به‌عنوان مهم‌ترین نهاد فعال در حوزه دفاع مقدس جمع‌آوری و انتشار اسناد دفاع مقدس را عهده‌دار است و همواره کوشیده تا به‌عنوان مرکزی برای مراجعه هنرمندان، نویسندگان، محققان و پژوهشگران عمل کند.
بر این اساس، در آستانه هفته دفاع مقدس و در حاشیه بازدید سردار «علی‌محمد نائینی» رئیس مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس از «خبرگزاری دفاع مقدس»، گفت‌وگویی با وی در خصوص پیشینه، چشم‌انداز و برنامه‌های مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس انجام شد که در بخش اول به تاریخ شفاهی راویان از اولویت‌های مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس و چشم‌اندازهای مرکز اسناد پرداخته شد، در بخش دوم نیز در خصوص برنامه‌های مرکز اسناد گفت‌وگو شد، در ادامه قسمت سوم این گفت‌وگو را می‌خوانید:
دفاع‌پرس: اشاره کردید که مصاحبه‌های فراوانی با فرماندهان انجام شده است چه مقدار از مصاحبه‌ها روی خروجی‌ها قرار گرفته و یا به‌صورت کتاب منتشر شده است؟
بر اساس این مصاحبه‌ها شش جلد کتاب تاکنون منتشر شده است که امسال حدود 10 جلد دیگر منتشر خواهد شد. در برنامه سال آینده نیز در نظر داریم تا 40 عنوان از تاریخ شفاهی فرماندهان منتشر شود. سعی بر این است تا سال 1400 که پایان برنامه پنج ساله ششم است تا 150 جلد منتشر کنیم. باید توجه داشته باشیم که تبدیل خاطرات فرماندهان به یک اثر قابل توجه کار سخت و پیچیده‌ای است. چون گفت‌وگوها با یک تاخیری بعد از پایان جنگ تحمیلی آغاز می‌شود و بخشی از آنها پشتیبانی اسنادی ندارند و باید توسط متخصصین پیاده و با توجه به اسناد موجود کنترل شود تا به‌عنوان یک اثر قابل قبول منتشر شود.
متن تاریخ شفاهی فرماندهان در مسیر انتشار توسط چند تن از فرماندهان نیز خوانش و کنترل می‌شود تا از هر اشتباهی مصون بماند. برآور ما از وقتی که گفت‌وگوها شروع می‌شود تا پایان زمان زیادی می‌برد و ممکن است با یک فرمانده بیش از 100 جلسه مصاحبه انجام شود. با این حال سعی داریم این بازه زمانی را به حداقل برسانیم و برای این منظور تعداد مجریان، کارشناسان و نویسندگان را افزایش داده‌ایم تا بتوانیم به روند کار سرعت بدهیم.
از آنجایی که مرکز اسناد مورد اعتماد فرماندهان است به درخواست‌های ما برای مصاحبه پاسخ مثبت می‌دهند. البته تعدادی محدود از فرماندهان هستند که بنا به ملاحظاتی که دارند حاضر به مصاحبه نیستند. کتاب تاریخ شفاهی «مرتضی قربانی»، «احمد غلام‌پور»، «شهید احمد غلامی»، «حسین دقیقی»، «صادق آهنگران»، «سردار مزینانی» و «سردار فتحیان» از جمله آثاری است که امسال منتشر خواهد شد.
دفاع‌پرس: «سردار جعفری» کتاب تاریخ شفاهی خود را با همکاری «حوزه هنری» منتشر کرده در حالی که سپاه دو موسسه انتشاراتی دارد. دلیل این اقدم چیست؟
نگاه سردار جعفری در تاریخ شفاهی خودش نگاه اسنادی نیست. بیشتر علاقه‌مند بود که با نگاه ادبیات تاریخ شفاهی‌اش را تالیف کند. ما این مشکل را در مرکز حل کردیم. تاریخ شفاهی سردار جعفری نیز در مرکز اسناد منتشر خواهد شد. ایشان هم پذیرفتند و «گلعلی بابایی» مجری این کار خواهد بود که در هفته آتی این کار عملی خواهد شد.
دفاع‌پرس: رویکرد مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در دوره جدید چگونه است؟
رویکرد ما در دوره جدید این است که به جنبه‌های اجتماعی، معنوی و معارفی دفاع مقدس به‌صورت گسترده‌تر از قبل بپردازیم و علاوه بر حوزه پژوهشی در حوزه خاطره و داستان هم آثاری را منتشر کنیم. با توجه به اینکه آثاری که مرکز اسناد منتشر می‌کند عمدتاً پژوهشی است، با نویسندگانی که در حوزه ادبیات کار می‌کنند مذاکراتی انجام شده تا کتاب‌های تاریخ شفاهی به داستان تبدیل شود.
اولین کتابی هم که برای این منظور در نظر گرفتیم، تاریخ شفاهی «سردار صفوی» است. مجموعه دفتر ادبیات حوزه هنری یک کمک جدی برای مرکز اسناد هستند و نویسندگانی که با حوزه هنری کار می‌کنند در دوره جدید با مرکز اسناد ارتباط برقرار کردند و در موضوعات مختلفی کار می‌کنند. آثاری که توسط این دوستان منتشر می‌شود به لحاظ پشتوانه اسنادی و ارزش‌های ادبی در سطح بالایی قرار دارند.
دفاع‌پرس: مراکز متعددی هستند که به در حوزه انتشار تاریخ شفاهی مشغول فعالیت هستند که ممکن است موازی‌کاری‌هایی را بوجود بیاورد برای جلوگیری از این مشکل چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
مرکز اسناد با مجموعه‌های متعددی ارتباط دارد. بنده عضو شورای راهبری و تحقیق موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس هستم و در جریان انتشار کتاب‌های حوزه دفاع مقدس هستم. معتقد هستم کار مجموعه‌هایی در حوزه تاریخ شفاهی کار می‌کنند متفاوت از هم است. به‌عنوان مثال «محسن رفیق‌دوست» وزیر سپاه در دوران دفاع مقدس خاطرات خود را در قالب دو جلد کتاب منتشر کرد. اما وقتی به مرکز اسناد دعوت شد قرار بر این شد تا تاریخ شفاهی دیگری مبتنی بر اسنادی که ما در اختیار داشتیم تدوین شود.
نوینسده‌ای که قبلا تاریخ شفاهی رفیق‌دوست را تدوین کرده بود به کار دعوت شد و اسنادی به در اختیارش قرار گرفت تا بر اساس آن محور مصاحبه را پیش ببرد. ماحصل این گفت‌وگوها کاملاً متفاوت با اثر قبلی است. طبعی تنوع تاریخ شفاهی مخاط خاص خود را دارد. مهم‌ترین وظیفه مرکز اسناد تاریخ‌نگاری شفاهی جنگ تحمیلی و ثبت روایت‌هایی است که در دست داریم. اگر می‌بینید روایت‌های متعدد و گاه متنقاضی وجود دارد به دلیل این است که نتوانسته‌ایم این روایتها را مستند کنیم و در اختیار مراکز پژوهشی قرار دهیم.
دفاع‌پرس: چگونه محققین و نویسندگان می‌توانند به اسنادی که در مرکز اسناد و تحقیات دفاع مقدس در اختیار دارد دسترس داشته باشد؟
بخشی از این اسناد در قالب کتاب‌های مختلف مثل اطلس‌ها و کتاب‌های نبردی منتشر شده و در دسترس عموم قرار دارد. سایر اسناد هم به‌تدریج پس از گویا شدن منتشر خواهد شد. محققینی هم که با مرکز قرارداد دارند مشکلی ازنظر دسترسی ندارند. دانشجویان، پژوهشگران، فیلمسازان و نویسندگان هم بنا به نوع پروژه خود خدماتی از مرکز اسناد دریافت می‌کنند. فضای مرکز برای فعالیت و تولید کالاهای فرهنگی در حوزه دفاع مقدس برای همه محققین و پژوهشگران کاملاً باز است. در بحث رسانه‌های گروهی نیز باید گفت که باید توانایی‌ها و مهارت خود را در تولید محتوا افزایش بدهند و طبعا از خدمات مرکز برخوردار خواهند شد. مرکز اسناد هم سعی دارد که این ارتباط را با رسانه‌ها برقرار کند.
دفاع‌پرس: در تاریخ دفاع مقدس وقایع بسیاری رخ داده که امروزه دچار تحریف و شبهه شده‌اند؛ مرکز اسناد در این زمینه چه اقداماتی انجام داده است؟
آثار مستندی در رابطه با وقایع دفاع مقدس منتشر شده که می‌تواند در مواجهه با تحریف و شبهه‌افکنی‌ها موثر باشد اما ضعف اصلی در اینجاست که این آثار به‌درستی معرفی نمی‌شوند تا در اختیار عموم مردم قرار بگیرد. همچنین اسناد منتشره شده به آثار دیگر مثل داستان و فیلم تبدیل نمی‌شود که همه مخاطبان را دربر بگیرد. البته کسانی هم هستند که عامدا ارزش‌های دفاع مقدس را هدف قرار می‌دهند تا کلیت آن را زیر سوال ببرند، در داخل کشور هم کسانی با اغراض سیاسی دارند با تکیه بر دو روایت متفاوت به نتیجه دلخواه خود برسند. سعی همکاران بنده در مرکز اسناد این است که آثار مبتنی بر اسناد متقن و موثق منتشر شود تا با مساله تحریف و شبهه مقابله جدی شود.
ادامه دارد...
