گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس- مصطفی خدابخشی؛ منطقه خاورمیانه به عنوان یکی از مهمترین و پرچالش‌ترین نقاط جهان در دهه 60 شاهد بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین جنگ تاریخ در یکصد سال اخیر بود. جنگی که طی آن اکثر کشورهای منطقه هجوم همه جانبه عراق به خاک ایران را حمایت کردند و رئوس بلوک شرق و غرب یعنی آمریکا و شوروی به عنوان حامیان اصلی عراق در این جنگ تمام توان خود را برای به زیر کشیدن پرچم انقلاب نوپای ایران که مستقل از هرگونه وابستگی و با شعار نه شرقی و نه غربی پا به عرصه سیاست گذاشته بود را به کار گرفتند.
آشنایی با رویدادهای آن دوره از تاریخ پر فراز و نشیب ایران یقینا می تواند کمک شایانی به سوالات بی شمار جوانان مبنی بر چرایی دشمنی غرب با کشور ما داشته باشد. کشوری که فعل خواستن در به دست آوردن استقلال را تعبیر کرد و با اتکا به جوانان خود سلسله عملیات هایی را به مرحله اجرا درآورد که بسیاری از کارشناسان نظامی تحقق آن ها را غیر ممکن می دانستند.
به منظور بررسی بیشتر چرایی،چگونگی ادامه و پایان جنگ می بایست به سلسله سوالاتی در این زمینه پاسخ داد. در ابتدای این بحث به تاریخچه اختلافات مرزی ایران و عراق می پردازیم تا در انتها به مجموعه دلایل جغرافیایی شکل گیری جنگ عراق علیه ایران برسیم.
ریشه های جغرافیایی اختلاف ایران و عراق را می بایست در زمانی به جستجو نشست که عراق جزئی از امپراطوری عثمانی بود و از نظر ماهیتی هنوز کشوری به نام عراق بر روی نقشه جغرافیای جهان وجود نداشت. ایران در زمان قاجار و پهلوی به منظور ساماندهی این اختلافات در مجموع 18 قرارداد صلح و معاهده مرزی را با عثمانی به امضا رساند که هیچ کدام از این ها نتوانست پایانی بر اختلافات ایران و عثمانی به منظور پایان منازعات باشد لذا عراق با فروپاشی عثمانی ارثیه دار این اختلاف شد.
فتحعلی شاه قاجار در حالی که آخرین سال های حاکمیت خود را سپری می کرد به دلیل رفت و آمد ایلات چادرنشین در مناطق مرزی میان دو کشو ایران و عثمانی، عباس میرزا نایب‌السّلطنه را مامور به لشکرکشی به غرب کرد تا امپراطوری عثمانی را نسبت به تعهدات مرزی خود متوجه کند. به همین منظور عباس میرزا تا بغداد پیش رفت و در حالی که دولت عثمانی وضعیت را وخیم یافته بود مجبور به پیشنهاد صلح شد.
مذاکرات صلح در شهری به نام «ارزنه الروم» میان نمایندگان ایران و عثمانی به تاریخ (1238 هجری/ 1823 میلادی) برگزار شد تا معاهده اول ارزنه الروم به امضای طرفین برسد.
نکته حائز اهمیت در این معاهده این بود که با وجود اینکه ایران توانست عثمانی را در این حمله با شکست مواجه کند و آن را پای میز مذاکره بکشاند اما عملا با وجود امضا این معاهده تغییری در مرزهای کشور به وجود نیامد و همچنان مشکلات جای خود باقی ماند تا اینکه چرخ گردون قدرت را به محمدشاه قاجار رساند تا اینبار وی در مواجهه با عثمانی اختلافات مرزی با این امپراطوری را سامان دهد.
در شماره بعد این سلسله از یادداشت ها به مجموعه اختلافات مرزی ایران و عثمانی تا شکل‌گیری عراق خواهیم پرداخت.
انتهای پیام/
