به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، خوشبختانه در کشور ما در مناسبت‌های مختلف در اهمیت موضوع فرهنگ و هنر سخنان فراوانی از سوی مسوولین و مدیران دستگاه‌های مختلف بیان می‌شود. اما متاسفانه این توجه در اغلب اوقات در همان محدوده بیان باقی می‌ماند و تاثیری در پشتیبانی‌ها و فراهم ساختن زمینه برای تحقق اهداف فرهنگی نظام و توصیه‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی که همواره از مبلغان و مروجان فرهنگ و مطالعه بوده نمی‌گذارد.
به‌نظر می‌رسد در میان همه فعالیت‌های فرهنگی و هنری، فعالیت در عرصه کودک و نوجوان از همه این فعالیت‌ها مهم‌تر و صد البته مظلوم‌تر است لذا به‌همین دلیل است که بااینکه عمده فعالیت‌هایی که در سطح کشور برای مخاطبین کودک و نوجوان صورت می‌گیرد، اما فعالیت فرهنگی برای این قشر تقریباً کمتر مورد توجه مسوولین قرار می‌گیرد.
شناخت از وضعیت فرهنگی و هنری کشور برای مخاطبین کودک و نوجوان در حال حاضر و اولویت‌های این عرصه در آینده بهانه‌ای شد تا به‌موجب آن پای صحبت‌های «حجت‌الله ناظری» سرپرست حوزه هنری کودک و نوجوان استان تهران بنشینیم که مشروح آن را در ادامه تقدیم می‌کنیم؛
دفاع‌پرس: حوزه هنری یک برند مهم و بزرگ فرهنگی در سطح کشور است؛ اما شاید کمتر کسی درباره حوزه هنری کودک اطلاع و اطلاعاتی داشته باشد، به‌عنوان مقدمه برایمان درخصوص این اتفاق بفرمایید که از چه زمانی و با چه ایده‌‌‌ای شکل گرفته است؟
مقدمه شکل‌گیری حوزه هنری کودک و نوجوان حدود 12 سال پیش با توجه به نیازهایی که درخصوص ضرورت‌های کار در مباحث آموزشی کودکان و نوجوانان وجود داشت، در حوزه هنری مرکز شکل گرفت. در دفتر استان تهران حوزه هنری دوستانی فعالیت داشتند که در زمینه کودک و نوجوان نیز فعال بودند؛ از جمله آن‌ها بنده بودم که در آن ایام در زمینه تئاتر عروسکی کودک و نوجوان فعالیت داشتم لذا همین مقدمه‌ای شد تا تاسیس دفتر حوزه هنری کودک و نوجوان در دفتر استانی این مرکز پیگیری شود.
در همان ایام مقدمه و سند چشمانداز برای ادامه کار تهیه شد. این مسائل مرحله اول بود که در اوایل مسوولیت فاضل نظری رخ داد. سپس سه سال محمد سرشار مدیر این مرکز شد که در این دوره‌ها اسناد بالادستی که برای چراغ‌راه حوزه هنری کودک و نوجوان لازم بود، شکل گرفت.
در مرحله بعد «سید صادق رضایی» مدیر جدیدی بود که وارد کار شد و نگاه ایشان نیز در روند فعالیت‌ها تسریع پیدا کرد. ایشان بحث کتاب و محتوا برای مخاطب کودک و نوجوان را عنوان کرد. باتوجه به گسترش فضای ترجمه ادبیات کودک و نوجوان که انجام می‌شد و کمبود منابع محتوای اصیلی که مبتنی بر فرهنگ ایرانی و اسلامی باشد، حوزه هنری باید در این مقطع وارد بحث تولید کتاب و محتوای متناسب با نوجوان و کودک می‌شد، لذا این موضوعات محورهای اصلی کار در دوره جدید شد.
تولید 120 عنوان کتاب کودک و نوجوان طی دوره‌ای سه ساله
در این دوره ما در حوزه هنری کودک و نوجوان طی سه سال، حدود 120 عنوان کتاب تولید کردیم. در حوزه‌های تئاتر، موسیقی، تجسمی و سینمایی به‌شدت فعالیت‌هایمان را کم کردیم و تمام انرژی را بر حوزه کتاب و تولید محتوا با رویکرد تولید رمان و ادبیات معطوف کردیم. این‌ها سرفصل‌هایی شد که انتخاب کردیم و گروه‌های مختلف کارشناسی را شکل دادیم و هر کدام از این 120 عنوان کتاب را در شورای عالی، کلمه به کلمه و خط به خط خواندیم و نقاط قوت و ضعف آن‌ها را بررسی و سپس چاپ کردیم.
در این حوزه با توجه به نظارت‌های دقیقی که شکل می‌گرفت کتاب‌های خوبی را در دوره مسوولین آقای رضایی تولید کردیم که باعث ارائه نمونه‌های موفق کتاب در زمینه رمان کودک و نوجوان شکل شد که با هزینه‌های بسیار کم انجام می‌شد.
دفاع‌پرس: رویکردی که شما اشاره کردید خیلی نزدیک به رویکرد کانون پرورش کودکان و نوجوانان است، وجهه تمایز فعالیت‌های حوزه هنری کودک با کانون پرورشی چه بود و آیا به‌نظرتان فعالیت شما در این عرصه موازی‌کاری نبود؟
نه خیر کار ما اصلا موازی‌کاری نبود؛ ضمن‌اینکه واقعاً اگر کاری که در حوزه فرهنگ انجام می‌شود با سایر کارهای گذشته تمایز نداشته باشد، کار بیهوده و دوباره‌کاری است.
ما در اسناد بالادستی خودمان تفاوت‌های فعالیت‌های حوزه هنری کودک و نوجوان به‌عنوان یک نهاد انقلابی که بایستی در این حوزه فعالیت کند را با سایر دستگاه‌های فرهنگی را روشن کردیم. بنابراین در عرصه عمل نیازها و ضرورت‌هایی که متناسب با شرایط حاکمیتی ما و وضعیت موجود است را شناسایی و احصاء می‌کنیم و براساس آن‌ها با ابزار هنر، محتوا و خوراک لازم را تهیه و ارائه می‌کنیم.
نگاه انقلابی نقطه تمایز آثار ادبی حوزه هنری کودک و نوجوان با سایر دستگاه‌ها
بنابراین با توجه به نگاهی که حوزه هنری دارد، رمانی که ما تولید می‌کنیم به سمت نگاه انقلابی می‌رود و روایتگر داستان‌هایی می‌شود که در انقلاب رخ داده و نوجوانان و کودکان این زمان که آن را ندیده‌اند، با آن آشنا شوند. تمایز فعالیت‌های ما از همین‌جا شگل می‌گرفت که نقطه قوت ما بود.
دفاع‌پرس: رویکرد توجه و تمرکز بر ادبیات کودک و نوجوان در حوزه هنری را چقدر درست می‌دانید و آیا منجر به غفلت از گونه‌های دیگر هنری نشده است؟
در ایران همواره تخصص یک مدیر در رویکرد آن دستگاه تاثیر دارد چراکه هرمدیر یک تخصص ویژه دارد و او معمولاً این تخصص را به تمایلات مجموعه تحت مسوولیت خود نزدیک می‌کند. آقای رضایی نیز در دوره مسوولیت خود در حوزه هنری کودک و نوجوان تخصص خوبی را در زمینه ادبیات داشت که حاصل سال‌ها تجربه در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود که وقتی در راستای فعالیت‌های ادبی با موضوع انقلاب اسلامی و دفاع مقدس قرار گرفت، موجب درخشیدن کتاب‌ها شد.
حوزه هنری یک نهاد انقلابی بزرگ برای پشتیبانی و تولید کارهای هنری
در عرصه کودک و نوجوان ضرورت‌ها زیاد است ولی با توجه به تخصص مدیر و شرایط کاری، اولویت اول مجموعه حوزه هنری کودک در دوران مسوولیت آقای رضایی بر تولید محتوای ادبی گذاشته شد. البته موضوعات دیگر نادیده گرفته نشد و در این عرصه کتاب‌های خیلی خوبی تهیه و تولید کردیم و به‌نظرم حوزه هنری کودک و نوجوان به نحو احسنت وظیفه خود را انجام داد.
در حوزه هنری کودک و نوجوان پنج گرایش ادبیات، سینما، موسیقی، تجسمی و نمایش وجود دارد. شاید نتوانیم در همه این رشته‌ها موفقیت کامل حاصل کنیم اما در چند رشته حتماً موفق خواهیم بود چراکه حوزه هنری یک نهاد انقلابی بزرگ است که پشتیبانی و تولید کارهای هنری را برعهده دارد و نباید در یک مقطع تنها به یک موضوع بپردازد.
دفاع‌پرس: مهم‌ترین اولویت عرصه فرهنگ و هنری برای مخاطب کودک و نوجوان را چه می‌دانید؟
امروزه حوزه دیجیتال و سرگرمی‌های الکترونیک و مبتنی برفضاهای اجتماعی شکل گرفته که از هراتفاق فرهنگی برای کودک و نوجوان جذاب‌تر است. ما قبلاً اصرار داشتیم محتوایمان در قالب کتاب باشد درحالی که امروز می‌خواهیم در چنین فضاهایی آن را منتشر کنیم.
نظریه‌های مهم دنیا تاکید دارند که «یا باید در شبکه‌های اجتماعی حضور داشته باشید یااینکه نباید باشید» یعنی نباید اصرار کنیم که شبکه‌های اجتماعی مهم نیست؛ نه. امروز فرزندان ما همواره در شبکه‌های اجتماعی حضور دارند و از فضای بازی‌های دیجیتالی استفاده می‌کنند و تفکر آن‌ها نیز براساس همین بازی‌ها و شبکه‌ها شکل می‌گیرد و کمتر کتاب می‌خوانند.
ما بایستی براساس نیازهای آینده محصول فرهنگی تولید کنیم تاپیشرو باشیم؛ وگرنه باید همواره دنباله‌روی محصولات فرهنگی غرب باشیم که متاسفانه باید اعتراف کنیم که هستیم. ما در تولید محصولات فرهنگی و خوراکی که باید برای کودک و نوجوان تولید کنیم، متناسب با فرهنگ ایرانی و اسلامی ضعیف عمل کرده‌ایم و بی‌تعارف محصول مناسبی نداریم.
دفاع‌پرس: شما در حوزه هنری کودک و نوجوان چقدر مخاطب کودک امروز را می‌شناسید و این کودک امروز با کودک دوران انقلاب و ده‌های گذشته چه تفاوت‌هایی پیدا کرده و تولید محتوا برای آن‌ها به چه شکلی شده است؟
ما خودمان این دو برهه تاریخی را درک کرده‌ایم. کودکان خودمان در امروز زندگی می‌کنند و خودمان نیز کودک دیروز بوده‌‌ایم لذا روشن است که تفاوت در محیط‌های زندگی، نوع وسایل، اسباب‌بازی‌ها، کتاب‌ها، نوع روابط دوستی و ... همگی نشان دهنده ماهیت تفاوت این دو مقطع است.
شبکه‌های اجتماعی جایگزین تک معلم‌های سرنوشت‌ساز
زمانی نوع اسباب‌بازی ما دست‌ساز خودمان بود که منجر به بالابردن هوش اجتماعی و استفاده درست از مفاهیم آموزشی می‌شد. کودک امروز در یک فضای کاملاً باز قرار گرفته درحالی که در گذشته سطح سواد ما هم‌سطح سواد معلمی بود که او را دوست داشتیم و خاطراتمان با او گره خورده بود و همین تک معلم‌ها سرنوشت زندگی دانش آموزان را به‌عنوان استاد تعیین می‌کردند. امروز معلم‌ها و استادی آن‌ها برای دانش آموزان و قشر کودک و نوجوان همانند گذشته نیست و امروز شبکه‌های اجتماعی معلم‌های کودک و نوجوانان ما هستند؛ این موضوع نقطه ضعف شبکه‌های اجتماعی است که بچه‌های ما نمی‌توانند از یک حرف به‌عنوان سند بهره‌مند شوند. این شبکه‌ها از خوراک‌ها و حرف‌های مختلف به بچه‌های ما می‌گویند و لذا ما به‌عنوان کسانی که در عرصه فرهنگ و هنر کودک کار می‌کنیم، کارمان باید تمایز دادن حرف‌ها و مطالب خوب برای بچه‌ها باشد تا بچه‌ها را از نکات منفی و تاریک دور کنیم.
در چند سال گذشته در فضای شبکه‌های اجتماعی سناریوهایی در قالب بازی‌های همانند «نهنگ آبی» به‌وجود آمد که نوجوان‌های ما را به‌صورت گسترده به سمت خودش کشید که منجر به پوچی و فضاهای خیلی خطرناک شد و بچه‌ها را درگیر کرد. ما در این فضای باز نمی‌توانیم بچه‌هایمان را کنترل کنیم؛ وقتی فضا چنین باز است ما وظیفه گلچین کردن بهترین محتواهای مبتنی بر فطرت، دین و نیازها و خواسته‌های الهی انسان برای ایفای نقش تک‌معلم‌ها را داریم.
به دلیل پاکی فطرت کودک و نوجوان وقتی ما محتوای سالمی را در اختیار او قرار دهیم، حتماً به سمت آن تمایل پیدا خواهد کرد و اصلاً ربطی به خانواده‌ها و نوع نگاه آن‌ها نیز ندارد لذا مفاهیم عمیق دینی را نیز می‌توان با زبان هنر، زیبا بیان کرد. البته باید تکنیک را به‌خوبی اعمال کنیم.
دفاع‌پرس: حوزه هنری کودک در فضای رسانه‌ای موجود چه رویکردی را ضروری می‌بیند؟
زمانی ما برای پرداخت یک قبض برق باید زمان زیادی را صرف رفتن به بانک و ... می‌کردیم اما امروزه با صرف چند دقیقه زمان در منزل می‌توانیم آن فعالیت‌ها را انجام دهیم و این همان سواد رسانه‌ای است. اگر کسی امروز به سواد روز مسلط نشود نمی‌تواند به‌درستی زندگی کند. لذا تعریف‌های جدیدی از سواد به‌وجود آمده است؛ امروز فضای دیجیتال تمام مراکز فرهنگی و هنری را به سمت خودش می‌کشاند و ما نمی‌توانیم از این فضاها فرار کنیم.
«شب خاطره بابای خوب من» با موضوع بچه‌های شهدای مدافع حرم
ما به‌عنوان حوزه هنری کودک و نوجوان تعهد و وظیفه خودمان را در این می‌بینیم که به‌سمت آموزش سوادهایی برویم که برای بچه‌ها لازم است. سواد رسانه‌ای، سوادفرهنگی، سواد عاطفی و سواد مالی نیازهای امروز کودکان و نوجوانان ما به‌عنوان کودکانی است که باید برای دنیای فردا آدماده شوند. حوزه هنری کودک و نوجوان نمی‌تواند همه این فعالیت‌ها را یکجا انجام دهد بلکه با توجه به شرایطی که داریم در یک سالی که مسوولیت برعهده من بوده است دو قسمت فعالیت را تعریف کردیم. یک‌سری کارها باتوجه به اهدف حوزه هنری به‌عنوان سرفصل‌های موضوعی متناسب با اهداف دنبال می‌شود که «شب خاطره کودک و نوجوان» نمونه آن است. اتفاقی که نمونه بزرگسال آن وجود داشت و ما «شب خاطره بابای خوب من» با موضوع بچه‌های شهدای مدافع حرم را ایجاد کردیم.
روش برگزاری این شب‌های خاطره متناسب با مخاطب کودک و نوجوان است. روند ما در اجرای این شب‌های خاطره به سمت تقویت احساس افتخار داشتن یک پدر شهید برای مخاطبین کودک و نوجوان است. ما خواستیم این حس خوب را در بین بچه‌ها افزایش دهیم چراکه شرایط اجتماع می‌توانست آن‌ها را سرخورده کند؛ در این جلسات برنامه‌هایی شکل گرفت که خیلی از آن لذت بردیم.
دفاع‌پرس: تولید آثار هنری متناسب با فرهنگ ایرانی و اسلامی مخصوص کودک و نوجوان علیرغم اهمیتی که دارد در حوزه‌های مختلف اندک است. مثلا اگر خانواده‌ای بخواهند فرزند خود را برای دیدن یک گالری نقاشی مخصوص کودک، یا دیدن یک فیلم خوب ببرد، چنین اتفاقاتی به ندرت وجود دارد یا حتی سالن سینمای کودک وجود ندارد، علت این خلاها در حوزه کودک و نوجوان چیست و آیا چنین فضایی وجود دارد؟
کودکان و نوجوانان فضاهای متناسب با علقه و علاقه خود را پیدا می‌کنند. به زعم من در کشورمان امکانات زیادی وجود دارد اما انتخاب‌هایمان، انتخاب‌های غلطی است. ما مجموعه‌ای به‌نام شکرستان مبتنی بر فضاهای فولکور کشورمان داریم که با کارگردانی و تهیه‌کنندگی خوب و با تکنیک ساده‌ای، داستان‌هایی را بیان می‌کند و جواب داده است. لذا در فرایند تولید اثر هنری اگر فرایند تولید را درست برویم و نیت درست داشته باشیم و اتصال به پروردگار باشد، مورد وثوق جامعه قرار می‌گیرد. متاسفانه درباره شکرستان این اتفاق به‌عنوان یک گنج تلقی نشد و آن را رها کردند. موضوع آن ابتدا برای بزرگسال شکل گرفته بود و بخش کودکان آن را ادامه و گسترش ندادند و حذف شد؛ اینجا اشکال است. پس انتخاب‌های مدیران باید انتخاب‌های درستی به‌سمت کارهای موفق باشد که در جامعه با استقبال عمومی روبرو شده است.
مشکل ازاینجاست که انتخاب‌ها از سوی مدیران و جامعه به‌درستی شکل نمی‌گیرد و اینکه ما بلاخره باید سواد والدین و کودکان و نوجوانان را بالا ببریم. اگر والدین سواد رسانه‌ای خود را بالا ببرند، کمک به کودک و نوجوانشان خواهد بود که اگر علقه و علاقه‌ای در این زمینه دارد، او را راهنمایی کنند.
80 درصد انتخاب اسباب‌بازی‌ها غلط است
مثلاً هم‌اکنون هزاران مدل اسباب‌بازی و عروسک در جامعه وجود دارد که اگر والدین این وسایل و تناسب با دوره‌های سنی و نیازهای کودکان را بشناسند، موفق عمل خواهند کرد. اسباب‌بازی متناسب با سن 8 ماه با اسباب‌بازی متناسب با کودک دو ساله فرق دارد درحالی که این تفکیک‌های شکل نگرفته است. امروزه 80 درصد انتخاب والدین برای تهیه اسباب‌بازی و عروسک متناسب نیست و غلط است و هنوز خیلی جای کار وجود دارد.
ما از طریق اسباب‌بازی سوادهای مختلفی که کودک در آینده برای جنگیدن و ورود به اجتماع لازم دارند را منتقل و آموزش می‌دهیم لذا با انتخاب درست این وسایل، باید وظیفه خودمان را به‌خوبی ایفا کنیم.
ادامه دارد...
انتهای پیام/ 121
