به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، ادبیات پایداری چه جایگاهی در دنیای امروز دارد و اینکه چرا باید به اهمیت و نقش آن در تعالی فکر و فرهنگ در جامعه امروز توجه کرد، یکی از مباحث مهم و اندیشه‌سازی است که در ضرورت پرداختن به آن تردیدی نیست، یکی از مجموعه‌های فعال عرصه سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس است. در این راستا تلاش کرده‌ایم با طرح پرسش‌های محوری این حوزه با سردار داوود عامری، چهره نام‌آشنای فرهنگ هنر و رسانه رئیس این سازمان شمایی کلی از ادبیات دفاع مقدس ارائه کنیم.
برداشت و تعریف شما از ادبیات پایداری چیست؟
ادبیات اندیشه، زبان و قلم یک ملت است که خواسته‌ها و نوع نگاه و آن ملت را ترسیم می‌کند و در فرم‌های مختلف عرضه و به مفهوم‌سازی می‌پردازد. ازجمله این فرم‌ها می‌توان به کتاب مقاله و قلم‌زدن در حوزههای هنری و ادبی اشاره کرد. در یک مفهوم کلی می‌توان به این نکته بسنده کرد که: ادبیات دفاع مقدس زیرساخت اندیشه حوزه گفتمان ادبیات پایداری در ایران اسلامی است از همین بعد است که در ادبیات پایداری ارزش پیدا می‌کند چراکه این ادبیات عملاً زیرساخت حوزه اندیشه برای حرکت در همه حوزههای ابزاری و مفهوم‌سازی را در فرهنگ دفاعی دفاع مقدس برای ما فراهم می‌کند.
با نیم‌نگاهی به حوزه هنر هم درمی‌یابیم که برای رسیدن به سطحی از زیبایی‌شناختی ایجاد زیرساخت‌های فکری در این عرصه نیاز به ادبیاتی غنی داریم و می‌توان گفت گام اول در بازنمایی فرهنگ و ارزش‌های دفاع مقدس، ساخت و تولید ادبیات غنی این حوزه است؛ بنابراین به‌طور خلاصه ادبیات پایداری را می‌توان تجلی اندیشه و فرهنگ دفاعی در قالب تراوشات ذهن هنرمندان ایران اسلامی دانست.
آیا ادبیات پایداری و کتاب‌های دفاع مقدس در شرایط کنونی در مسیر نیازهای جامعه قرار دارد و از آن استقبال می‌شود؟
دراین‌ارتباط می‌توان به دو صورت برخورد کرد. اول اینکه ما بخواهیم، کتاب را در با ابزارهای نوین ارتباطی رو به افول تلقی کنیم که تاریخ ابداعات رسانه‌های نوین نشان می‌دهد که آنها، اگرچه قسمتی از وقت مردم را پر می‌کنند، اما به هیچ عنوان نتوانستند جایگزین کتاب شوند؛ بنابراین ما هم که به دنبال ایجاد یک نگاه عمیق و تأثیرگذارتر مخاطبان خود هستیم، نمی‌توانیم کتاب را نادیده بگیریم و باید اذعان کنم که برای عمر بخشی و تولید آثار مستند نیازمند انتشار کتاب‌های درخور ارزش و اهمیت دفاع مقدس در ساحت ادبیات کشور هستند.
بنابراین چنانچه ما بخواهیم به نیازهای مردم در این حوزه پاسخ دهیم، لازم است که به انتشار کتاب‌های دفاع مقدس اهتمام داشته باشیم. علاوه بر آن‌که عرض کردم، برای معرفی دفاع مقدس در عرصه جهانی نیز نیازمند انتشار برخی از آثار ادبی دفاع مقدس به زبان‌های گوناگون هستیم. بسیاری از حوزههای ادبی جهان مشتاق آشنایی با ادبیات فاخر پایداری است و اگر تلاش صحیح و کاربردی در این عرصه صورت پذیرد قطعاً با موفقیت مواجه خواهیم شد و این امر مستلزم تولید و انتشار کتاب‌های پرمایه در حوزه تاریخ و ادبیات دفاع مقدس است.
دریکی از مصاحبه‌ها، شما به جهانی‌سازی ادبیات پایداری را مطرح کردید آیا امکان پیاده‌سازی این مفهوم وجود دارد؟
من معتقدم ادبیات پایداری با نگاه نوین فاخر و انسانی که دارد می‌تواند مسیر خوبی در این حوزه برای ما باز کند. جنگ یک مفهوم سخت و برای خیلی از حوزههای انسانی در دنیا، نازیباست اما ما ادبیات جنگ را به ادبیات دفاع مقدس تبدیل کردیم. برای اینکه در همین جنگ تحمیلی بالاترین و والاترین ارزش‌های انسانی خلق‌شده است در بعضی از کشورهای اروپایی و آمریکایی کتاب‌های پرفروش در حوزه رمان‌های جنگی منتشر می‌شود که با استقبال فراوانی همراه است.
این مسئله نشانگر این مفهوم است که این‌گونه آثار در دنیا هنوز هم جذاب است. جنگ هشت‌ساله تحمیلی برای ما یک دفاع مقدس تلقی می‌شود و دارای صحنه‌ها و رویدادها روایت‌ها و مفاهیم فوق‌العاده جذابی است و ظرفیت روایتگری در سطح مفاهیم جهانی را دارد.
البته این مهم نیازمند یک برنامه تغییر برای انتقال درست و کاربردی مفاهیم دفاع مقدس به‌خصوص در حوزه فرهنگ مثنوی آن است من معتقد هستم ما با عملکردی دقیق و هوشمندانه می‌توانیم ادبیات دفاع مقدس را در منظر جهانی به عرصه ظهور برسانیم و در عصر غربت معنویت در زندگی انسان امروز آن را با استفاده از سخت‌ترین شرایط که همانا جنگ است به جهانیان نشان دهیم.
برای ایجاد یک روز چند جهانی در حوزه ادبیات پایداری به تغییرات بنیادی نیاز است سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس دراین‌باره چه برنامه‌ای دارد؟
خوشبختانه در سال‌های گذشته ما و مجموعه دستگاه‌های مختلف و جامعه نخبگان در این حوزه اقدامات خوبی را انجام داده‌ایم. البته در این میان قسمت‌ها و عقب‌ماندگی‌هایی هم وجود داشته است که برای جبران آنها نیازمند تجهیز و تغییر در برخی از عملکردها هستیم؛ و قاعدتاً باید گام‌های قوی‌تری برای رسیدن به سطوح بالاتر برداریم.
مقام معظم رهبری هم در سال گذشته در نشستی با پیشکسوتان دفاع مقدس بر این موضوع تأکید کردند و ضمن تشکر از کارهای ارزشمندی که تا امروز متذکر شدند که کارهای انجام‌شده به‌هیچ‌وجه در تناسب با گنج پرارزش فرهنگ دفاع مقدس نیست، از این گنج پربها در سطح دنیا می‌توان ساعت‌ها سال برداشت‌های مختلف فرهنگی و ادبی داشت.
برای رشد و تعالی باید این پله‌های تلاش را با گام‌های بلندتری بالا رفت و در کنار کمیت به کیفیت پرداخت. همیشه این مثال مطرح است که: اگر یک کتاب نوشته شود و یک‌میلیون نفر آن را مطالعه کنند باارزش‌تر است یا یک‌میلیون کتاب نوشته شود و تعداد کمی آنها را بخوانند؟
طبیعتاً مورد اول معقول و منطقی است. مقام معظم رهبری فرمودند این کار باید صد برابر شود؛ یعنی صد برابر شدن هم در کمیت کار و هم در کیفیت آن. صد برابر جذاب‌تر و اثربخش‌تر، برای رسیدن به این خواسته. قطعاً باید اتفاقات جدیدی را رقم زد قبل از اینکه کتابی به دنیا عرضه شود باید اندیشه ما آرام‌آرام به دنیا عرضه شود.
برنامه‌ریزی دقیق در این حوزه بسیار ضروری است. قبل از ظهور اندیشه و کتاب و روایت در یک جامعه باید زمینه‌های احساس نیاز را در این حوزه ایجاد کرد و بعد بر اساس نیازها محصول را ارائه داد. در این صورت است که محصول فرهنگی مورد استقبال مخاطب قرار خواهد گرفت.
برای عرضه جهانی باید از بین آثار فاخرترین‌ها به لحاظ انتقال مفاهیم و ارزش‌های دفاع مقدس انتخاب‌شده و عرضه شود. آثاری با موضوعات ارزشمند ملی که ارتباط لازم را با مخاطب بیرونی برقرار کند؛ ارزش‌هایی که تا به امروز در دنیا هم چنان قابل‌ستایش هستند و گنج گران‌بها و سرمایه عظیمی را در بردارند. لذا باید هوشمندانه و دقیق عملکرد و آثار فاخر را به ترجمه و نشر جهانی رساند.
داشتن یک طرح جامع و نقشه راه مناسب می‌تواند ادبیات دفاع مقدس را در سرتاسر دنیا قابل توجه و مورد اقبال قرار دهد. این مهم نیازمند اهتمام ملی و کمک تمامی دستگاه‌های ذی‌نفع است. در این خصوص هرچند در داخل کشورمان مترجمان خوب و کارشناسان ارزشمندی در این زمینه وجود دارند، اما به نظر من آن چیزی که تجربه گذشته و مطالعات این حوزه نشان داده این است که اگر ترجمه در کشورهای هدف انجام شود و مشارکت ناشرین همان منطقه را دارا باشد، توفیق بهتری حاصل می‌شود.
داشتن یک طرح جامع و نقشه راه مناسب می‌تواند ادبیات دفاع مقدس را در سرتاسر دنیا مورد اقبال عمومی قرار دهد. این مهم نیازمند اهتمام ملی است. البته تاکنون کارهای بسیار خوبی در کشور توسط مراجع مختلف انجام‌شده است اما قاعدتاً باید کارهای ارزشمند را ادامه داده و درصدد رفع کاستی‌ها برآمد.
آثار مختلفی از سوی بنیاد و سازمان ادبیات در رسانه‌ها و جامعه منتشر می‌شود که یکی از آنها انتشار کتاب است که البته همواره با حرف‌وحدیث‌هایی هم در خصوص سلامت محتوا و منابع و دقت در روایات همراه بوده است. در این حوزه چه تدابیری دارید؟
ما در مسیر انتشار کتاب در کنار فرصت‌ها و موقعیت‌های برتر چالش‌هایی داریم چالش کمیت و کیفیت همچنان معتقدند در کنار افزایش سطح کیفی آثار و پرداختن به مفاهیم متعالی و تولید آثار فاخر سطح کمی کار هم بسیار با اهمیت است آثار ادبیات دفاع مقدس نه‌تنها در سطح جهانی بلکه درصد زیر منطقه‌ای نیز مورد اهمیت ما است. ما نیاز داریم برای هر نقطه از خاک کشورمان فرهنگ‌سازی کنیم و اولین گام در این مسیر نشر کتاب‌هایی مختص همان منطقه است. مثلاً برای ایل قشقایی یا برای منطقه کردستان که فقط حامل پیام‌هایی برای همان نقطه از کشور باشد.
البته ادبیات دفاع مقدس با چالش دیگری نیز روبه‌رو است تحریف دفاع مقدس یا بهتر بگویم چالش سلامت در حوزه متن و محتوا این تحریف به معنای اشتباه گویی یا که هست و دروغ‌گویی نیست بلکه مبالغه، کم‌گویی و محقر نشان دادن نیز نوعی تحریف محسوب می‌شود. مثلاً در بعضی از آثار دشمن بسیار کوچک ضعیف و حقیر معرفی‌شده است. این یک تحریف است.
در حوزه ادبیات دفاع مقدس گاهی عقل منطق دانش و تدبیر در ذکر روایت‌های تاریخی گم می‌شود و این نوعی انحراف است. ما در سال‌های دفاع مقدس در کنار بهره‌مندی از جلوه‌های معنوی و روحانی و فرهنگی در پیشبرد اهداف، در این صحنه عظیم مجهز به علم و دانش و خلاقیت نیز بودیم. بعضی از عملیات‌های ما می‌تواند به‌عنوان طرح‌ریزی ابتکاری عملیات‌های جنگی در دنیا مورد توجه قرار گیر است حتی می‌توانیم مدعی باشیم که بخش بزرگی از پیشرفت‌های علمی و فناوری امروز در کشور مدیون سال‌های دفاع مقدس است.
باید در انتقال مفاهیم دفاع مقدس نگاهی جامع‌نگر داشته باشیم و در صیانت از آثار دفاع مقدس بکوشیم. برای اینکه مفاهیم و ارزش‌ها و روایات تحریف نشود و در جای خود قرار گیرند برنامه دقیقی به‌نام ممیزی داریم. ممیزی نه به‌معنای سانسور و محدود کردن بلکه برای صیانت از اصالت و صداقت در روایت‌ها ما تلاش خواهیم کرد تا محتوای عالی را در بهترین قالب‌ها به مردم ایران و جهان عرضه کنیم تا انشاءالله به همت نویسندگان خوش‌ذوق ادبیات دفاع مقدس به‌عنوان یک سبک ممتاز در جهان مطرح شود.
تاریخ همیشه گویای واقعیت‌هایی است که آینده یک نظام را ساخته و تعبیر داده است تاریخ دفاع مقدس چه نقشی در آینده کشور دارد؟
به اعتقاد من بر این است که همیشه پیشینه ما زیرساخت هویت فعلی و آینده ما است مثلاً امروز هر بار که سابقه ذهنی ما به سمت معاهده ترکمانچای می‌رود تصویری تحقیرآمیز در ذهن ما ظهور پیدا می‌کند؛ اما وقتی به سال‌های دفاع مقدس می‌اندیشیم حسی مملو از افتخار و غرور و حماسه درمان ریشه می‌دواند.
رهبر معظم انقلاب درجایی به این نکته اشاره‌کرده‌اند که همان‌طور که معاهده ترکمانچای سال‌های سال تأثیری تحقیرکننده بر ملت ما گذاشته است دفاع مقدس هم باید صدها سال افتخار اراده و انرژی و پایمردی به مردم ما منتقل کند تا ملتی باعزت‌تر و متعالی‌تر داشته باشیم و این همان چیزی است که تاریخ دفاع مقدس می‌تواند ایجاد کند خالی از لطف نیست.
اگر به‌عنوان کسی که سال‌ها از دور و نزدیک نقشی در این وادی داشته‌اند اعتراف کنند که در خصوص تاریخ دفاع مقدس قسمت‌های فراوان کردیم البته کارهای خوبی نیز در سال‌های اخیر در این حوزه صورت گرفته است و ما زحمات عزیزانمان در این خصوص را نادیده نگرفته و سپاسگزار آنها هستیم اما در حوزه تاریخ توصیفی دفاع مقدس کار جامع انجام نشده است.
تاریخ تحلیلی دفاع مقدس با ابهامات مختلفی روبه‌رو است و این ابهامات باید با کارهای جامع و نگرش‌های همه جانبه پاسخ دقیقی پیدا کند. به همین منظور لازم است که در کنار کارهای انجام‌شده و نگاه‌ها اندیشه‌ها و نگرش‌های جدید در قتل و توجه داشته باشیم و تاریخ تطبیقی را بیشتر از قبل جدی بگیریم؛ یعنی ما در سه سطح تاریخ تحلیلی تاریخ توصیفی و تاریخ تطبیقی تلاشی همه‌جانبه داشته باشیم.
برای دستیابی به این امر مهم باید کاری جدی و انقلابی با سازماندهی دقیق صورت بگیرد که صد البته کار هر کس و هرجایی نمی‌تواند باشد و نیاز به حمایت مناسب و نگرش‌های راهبردی دارد اما در سازمان ادبیات دفاع مقدس برنامه جامعی را برای تاریخ دفاع مقدس یا بهتر به گویند تاریخ‌نویسی دفاع مقدس در دست اقدام و عمل داریم اگر حمایت بشود جمع‌آوری آثار و مفاهیم کلیدی دفاع مقدس در قالب پروژه‌های بزرگ اتفاق خوبی است که در سال‌های اخیر بخشی از آن انجام‌شده است این پروژه‌ها می‌توانند به‌عنوان منبع بزرگی از اطلاعات در این حوزه مورد توجه و استفاده قرار بگیرند.
ادامه دارد...
