به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، حادثه عاشورای محرم سال 61 هجری از حوادث کم نظیری است که علاوه بر داشتن زمینههای مطالعه در ابعاد گوناگون از یک زاویه نیز دربردارنده تاثیر عمیق این واقعه بر آثار هنرمندان ایرانی است.
در حقیقت میتوان اینگونه بیان داشت که هنرمندان در عصرهای مختلفی چون تعزیه، موسیقی تعزیه، نقاشی، شعر و خوشنویسی با همدلی و هماهنگی طبیعی در جاودان کردن این واقعه مهم تاریخ اسلام سهم خویش را ادا کردهاند. از همتنیدگی هنر خوشنویسی در شیوههای گوناگون آن با ادب فارسی به عنوان یک ویژگی ذاتی یکی از زمینههایی را فراهم آورده که در نتیجه آن انعکاس مضمونپردازیهای مهم شاعران با کمک هنرمندانه خوشنویسان بر صفحات تاریخ ثبت و ماندگار شده است و از این منظر در مورد موضوع خاص این نوشتار یعنی حماسه عاشورا ادبیات خاصی شکل گرفته است.
صرفنظر از مجموعه نوحههایی که در رثاء و شهادت حضرت حسین بن علی (ع)و یاران باوفای آن حضرت به دست خوشنویسان قلمی شد میتوان به کتیبههای بسیار فراوانی که در ایام محرم در هر کوی و برزن به نمایش درمیآید اشاره کرد که وجه غالب در محتوای آنها عباراتی است که متناسب با موضوع به دست هنرمندان خطاط تحریر یافته است.
بر این نکته نیز باید افزود که ارزش و عیار هنری این دسته از آثار در این جا مورد بحث نمیباشد، اما از جهت عمومیت یافتن این نوشتهها که به عنوان جزیی ثابت از فرهنگ مکتوب و نمایشی عاشورا درآمده است؛ نمیتوان آنها را از مدنظر دور داشت زیر تعداد فراوان این نمونهها نشان از کارکرد و خدمتی است که هنر خوشنویسی در راستای مراسم سوگواری حضرت سید الشهد(ع) عهدهدار بوده است.
اما به غیر از آثار گوناگون و متفرقهای که در موضوع حماسه عاشورا به دست خوشنویسان ایرانی رقم تزیین یافته است میتوان اذعان داشت که در بین آثار و ادبیات مربوط به این واقعه مهم در تاریخ اسلام مقبولترین اثری که در بین مردم و عزاداران حماسه حسینی جای خود را باز کرده و از رونق تام و تمام برخوردار شده است، همانا ترکیببند مولانا محتشم کاشانی است. بر این اساس آشناترین جلوههای هنر خوشنویسی در خدمت مضامین عاشورایی پیوندی ناگسستنی با این ترکیببند پیدا کرده است و تجلی این پیوند همان کتیبههای فراوان متنوعی است که بر روی پارچههای سیاه و با خوشنویسی نستعلیق به رنگ سفید و در اندازه قلم کتیبه نقش بسته و نمونههای متعدد آنها در تمام امکان مذهبی، مساجد و حسنیهها دیده می‌شود.
به طور معمول در این نوع از کتیبههای پارچهای نواری مستطیلی شکل تداوم پیدا می‌کند و در قسمت بالایی یا پیشانی کار مصرعی از ترکیببند محتشم به نمایش گذاشته می‌شود و در قسمت پایینتر فضایی وسیع‌تر و با قلم کتیبه‌ی بزرگ مصرع‌های بند اول ترکیب بند جاودانیت محتشم قرار میگیرد. به همین ترتیب در خواص کتیبههای هر مصرع عبارت «یا ابا عبدالله الحسین شهید» که شأن نزول حادثه را یادآور می‌شود تکرار می‌شود.
در کنار این فرایند عمومی شکل خاصتری از بروز هنر خوشنویسی در کتابت کامل ترکیببند محتشم کاشانی به صورت آثار چاپ شده قابل بررسی است. به طور حتم کتابت و چاپ این اثر یعنی ترکیببند محتشم یکی از عرصه‌های مهمی بوده است که هنرمندان خوشنویس گوشهای از عشقورزی خود را به خاندان اهل بیت و بویژه به حضرت امام حسین(ع) ادا کنند زیرا مکاتبت آثاری از این دست نیازمند یک زمینه و میل درونی بوده و همچنان که محتشم کاشانی با چنین پشتوانهای به سرودن ترکیببند توفیق یافته است خوشنویسان نیز بنابر میل باطنی و پیوند استوار دینی به این مهم همت داشتهاند. به عنوان نمونه در سال‌های گذشته نسخههایی از ترکیببند محتشم کاشانی توسط خوشنویسان و به ویژه نستعلیقنویسان نوشته و به زیور چاپ آراسته شده است.
بی‌تردید هنر ایرانی نقش مهمی در انتشار فرهنگی عاشورایی داشته است و از این میان خط و خوشنویسی جایگاه ویژه و ممتازی دارد و امروز در عصر دیجیتال و تکنولوژی هنوز این هنر ایرانی است که برای فضاسازی محیطی به مدد می‌آید؛ محرم که می‌شود گوشه و کنار شهر و روستاها همگی هدفمند به سمت هدفی مشترک حرکت می‌کند؛ هرکس در هر جایگاه حقیقی و حقوقی که هست، سعی می‌کند قدمی هرچند کوچک اما در شان و منزلت امام شهید خود بردارد. حالا در این میان کسانی با نگاه زیبای خود به‌فکر زیبا کردن حال و هوای محیطی خود هستند و از هر هنری و فکری فروگذار نمی‌کنند.
از آنجایی که سیاه پوش شدن و هم رنگی به‌نوعی پرداختن به شعائر حسینی تلقی می‌شود و اهمیت زیادی دارد، حالا هر گوشه و کناری جوانان خوش ذوق دست به ابتکاراتی می‌زنند و هنر ایرانی خطاطی را به کار می‌گیرند و با طراحی چند شابلون حال و هوای شهری را حسینی می‌کنند. این روزها هنرمندان عرصه‌های مختلف هنری وارد میدان عاشورایی شده‌اند و هر کس به اندازه توان سعی در خدمت به دستگاه امام حسین (ع) دارد؛ خدمتی با نیت «نذر» که در عرصه‌های مختلف به‌کار گرفته می‌شود و بخش مهمی از آن هنری است.
انتهای پیام/ 121
