حماسه پدافند در آینه کتب

به گزارش گروه فرهنگ وهنر دفاع پرس، نقش نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در سالهای جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بسیار با اهمیت است. وقتی این نیرو شرایط تحریم را سپری میکرد و با تمسک به تجربه و ابتکار به دفاع از میهنمان میپرداخت، نیروی هوایی عراق از سوی کشورهای حامی، از جمله شوروی سابق و فرانسه بارها تجدید ساختار میشد تا بتواند به اهداف راهبردی نبرد هوایی خود دست یابد.

اهدافی که در نتیجه دفاع هوایی مطلوب ایرانیها، تا اندازه زیادی ناکام ماند. از این رو خبرگزاری دفاع مقدس جهت بهره برداری علاقه مندان به این احوزه از دفاع مقدس کتابهای ذیل را معرمی می کند:

"اولویت اول"

رضا جهانفر در کتابی با عنوان «اولویت اول» به موضوع پدافند هوایی و جنگ نامتقارن پرداخته است.
جهانفر در مقدمه کتاب با اشاره به گذشت فقط یک قرن از آغاز رسمی استفاده از جنگنده در جنگ جهانی اول مینویسد: "پدافند هوایی اولین پشتوانه تامین امنیت در هر کشوری محسوب میشود، زیرا در هر جنگی که بر اساس نبرد هوا زمینی طراحی شده باشد، پدافند هوایی اولین سنگر دفاع است. بر این اساس پدافند هوایی را در اولویت اول نیروی نظامی کشور در حوزه دفاع بر میشمارند."

جهانفر در "اولویت اول" میکوشد در سه فصل، قدرت هوایی و اجزای آن، حملات هوایی رخ داده در جنگهای یک سده اخیر، شیوه عملکرد پدافند هوایی در برابر این حملات و شیوههای مبارزه نامتقارن در حوزه پدافند هوایی را در جنگهای به وقوع پیوسته در سالهای اخیر گزارش و بررسی کند.

بر این اساس، نخستین فصل کتاب با عنوان "نبردهای هوایی و پدافند هوایی از جنگ کلاسیک تا نبرد نامتقارن" به نقش پدافند در جنگهای هوایی پیش از دهه 90 میلادی پرداخته است.

جنگ جهانی اول به عنوان اولین جنگی که راهبردهایی در آن تعریف شده، محسوب میشود. در آغاز این جنگ، هرچند هنوز جنگافزار مناسبی به عنوان سلاح پدافندی ساخته نشده بود اما در سال آخر جنگ، طرحهایی برای ساخت سلاحی مناسب به عنوان ضدهوایی ارایه شد.

سیر تکامل پدافند از این پس در جنگهایی مانند جنگ کره (1950 تا 1953)، جنگ هند و پاکستان (سپتامبر 1965)، عملیات لاینبکر، عملکرد پدافند هوایی کشورهای عربی در جنگهای 1967 و 1973 و جنگ فلکند (ژوئن 1982) بررسی شده و نتایج این جنگها هم بر محور پدافند مورد تحلیل قرار گرفته است.

"جنگ ایران و عراق و عملکرد پدافند هوایی جمهوری اسلامی ایران" عنوان دومین فصل "اولویت اول" است که نحوه این عملکرد از سال 1358 را با توجه به عملکرد و میزان توانمندی پدافندی عراق در جنگ تحمیلی و بر اساس عملیاتهای گوناگون تبیین کرده است.

در صفحه 110 کتاب و ذیل عنوان "سبُکسازیِ پدافند هوایی" میخوانیم: "از ابتکارهای جالب شهید سرلشکر ستاری در عملیات والفجر 8 )عملیات فاو) سبکسازی سامانه پدافند هوایی به منظور افزایش سرعت استفاده از سامانه و افزایش چالاکی و قابلیت جابهجایی بوده است. این ابتکار به افزایش کارایی و بهرهوری سامانههای پدافند هوایی ایران منجر شد، به گونهای که در این عملیات، بیش از 70 فروند هواپیمای جنگنده و 10 فروند بالگرد توسط دلیرمردان پدافند هوایی ساقط شد."

در فصل سوم "اولویت اول" با عنوان "پدافند هوایی، شگفتیساز در جنگ نامتقارن" نقش پدافند هوایی در زمینهسازی برای پیروزی یا شکست در جنگها مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته است.

جهانفر، نویسنده کتاب، در این فصل با بیان تفاوتهای محسوس جنگ نامتقارن و جنگ کلاسیک به ضرورتهای ارتقای نیروی پدافندی در راستای موفقیت و پیروزی در جنگهای نامتقارن میپردازد. وی در ادامه به جنگ جهانی دوم بهعنوان نخستین تجربه جنگ نامتقارن و جنگهای دیگر مانند عراق و متحدان، جنگ کوزوو در 1999 و جنگ افغانستان در 2001 پرداخته است.

کتابنامه "اولویت اول" نشان میدهد که جهانفر از 32 عنوان کتاب فارسی، 15 نشریه و 21 پایگاه و سند مختلف برای نگارش کتاب بهره گرفته است.

کتاب "اولویت اول" را نشر آجا (ارتش جمهوری اسلامی ایران)با شمارگان 2 هزار نسخه و در 199 صفحه مصور و به بهای 55 هزار ریال روانه بازار نشر کرده است.

"دفاع معجزه آسا"

بدون تردید عملیات والفجر ۸ نقطه عطفی در تاریخ بیش از ۸۰ ساله پدافند هوایی ایران محسوب میشود؛ زیرا در جنگها و درگیریهای به وقوع پیوسته و مرتبط در تاریخ یک قرن اخیر ایران، مواردی مشاهده شد که آسمان ایران در اختیار دشمن یا رقیب بود.

حوادث به وقوع پیوسته در سالهای دفاع مقدس در قالب صحنههای سخت و دشوار و نحوه عملکرد نیروهای مختلف حاضر در جنگ، منجر به خلق نقشهای ماندگار در تاریخ کهن کشور اسلامیمان شد.

این نقشها آنچنان بدیع و زیبا بود که تا همیشه تاریخ از یاد نخواهد رفت؛ عملکردی که منجر به ظهور جلوهای دیگر از عزت و اقتدار ملتی متمدن و پیشرو شد.

یکی از زیباترین صحنهها و نقشهای به جای مانده از سالهای دفاع مقدس، در عملیات والفجر ۸ به وقوع پیوست؛ نقشی ماندگار در صفحه روزگار بر اثر جانفشانیهای جوانان از جان گذشته و به جانان رسیده که ستارگانی برای هدایت ما شدند.

در فصل اول این کتاب میخوانیم:

پدافند هوایی و چرایی پرداختن به عملکرد آن در عملیات والفجر ۸
 
با توجه به تغییر شیوه نبرد و انتخاب نبرد هوا زمینی توسط کشورهای مختلف در سالهای اخیر، دیگر نیروهای سطحی به تنهایی نمیتوانند برتری مطلق را در میدان نبرد کسب کنند.

حضور نیروی هوایی برای درهم کوبیدن مواضع اصلی و یکانهای پشتیبانی کننده دشمن، تسهیل کننده پیشروی نیروهای سطحی و زمینی خواهد بود.
 
از سوی دیگر به دلیل مقابله با تحرکات نیروی هوایی دشمن و جلوگیری از حمله هوایی و بمباران مواضع خودی، نیاز به دفاع هوایی مستحکم، غیر قابل انکار است.

دفاع هوایی مستحکم علاوه بر مقابله با هر نوع حمله هوایی و به نابودی کشاندن هر نوع هواگرد دشمن و پاکسازی آسمان، بسترهای لازم را برای پرواز هواپیماهای خودی با کمترین دغدغه فراهم میسازد...
 
در بخش دیگری از این کتاب آمده است:
 
با وجود تلاش کارکنان نگهداری درعملیاتی کردن رادار PAR، رادار مذکور عملیاتی نشد و این موضوع منجر به ابداع روش نوینی در به کارگیری سامانه هاوک شد که چالاکی و سرعت عمل در جابه جایی سایت را به همراه داشت.

در طول ۱۵ روز اول عملیات سایتهای هاوک کوثر یک، دو و سه، بارها مورد حمله و بمباران هواپیماهای دشمن قرار گرفت لیکن به لطف خدا اقدام دشمن عقیم ماند.

از جمله این موارد این بود که با همکاری جهاد مازندران در حال ایجاد پوشش برای سنگر اتاق عملیات بودیم، پس از پایان کار هنوز لودر به مقر خود بازنگشته بود که سایت بمباران شد، تمام شاسیها از شدت انفجار از جای خود خارج شدند ولی آسیبی به کارکنان که در اتاق عملیات مشغول فعالیت بودند، نرسید.

با مورد اصابت قرار گرفتن پلهای مواصلاتی، سایت کوثر ۳ برای مدت سه روز از هر گونه فعالیتی بازماند، لیکن دشمن نتوانست آن را هدف قرار دهد.
 
تشکیل ستاد پدافند هوایی کل کشور و قرارگاههایی نظیر قرارگاه راهکنشی پدافند هوایی، آماد رزمی، امداد و درمان و مهندسی رزمی نیز نقش مهمی در کسب پیروزی داشت....

علاقهمندان برای دریافت این کتاب میتوانند با نشانی تهران، صندوق پستی ۳۳۷۶- ۱۶۷۶۵، سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران، معاونت فرهنگی و روابط عمومی (اداره تبلیغات و انتشارات) مکاتبه کرده و یا با تلفن ۸۱۹۵۳۲۸۱ و دورنگار ۸۸۴۷۵۵۰۳ تماس بگیرند.

"قدر تشنگی"

در آغاز این کتاب شاهد بیانات مقام معظم رهبری و رهبر کبیر انقلاب اسلامی امام (ره) پیرامون اهمیت پدافند هوایی است.

روزشمار هفته اول دفاع مقدس از منظر پدافند هوایی، بررسی عملکرد پدافند هوایی نیروی دریایی در روزهای اول دفاع مقدس، بررسی عملکرد پدافند هوایی در عملیات فتحالمبین، مروری برعملکرد پدافند هوایی در عملیات بیتالمقدس از جمله بخشهای آغازین این کتاب است.
 
بررسی عملکرد پدافند هوایی در عملیات والفجر۸، بررسی نقش پدافند هوایی در عملیات کربلای ۵، بررسی عملکرد پدافند هوایی در تقابل با میگ ۲۵، بررسی عملکرد فاشا در دفاع مقدس از دیگر سرفصلهای کتاب قدر تشنگی است.
 
در مقدمه کتاب آمده است، پس از تفکیک پدافند هوایی از آفند هوایی در شهریور ۸۷ و تشکیل قرارگاه پدافند هوایی خاتمالانبیاء آجا، پاسداری از قلمرو هوایی کشور برعهده این قرارگاه نهاده شد و سایر نیروها و سازمانهای دارای تجهیزات پدافند هوایی موظف به هماهنگی و تبعیت عملیاتی از شبکه یکپارچه پدافندی شدند.
بخش بررسی عملکرد پدافند هوایی در عملیات فتحالمبین به طور روزشمار عملکرد پدافند هوایی و منهدم شدن هواپیماهای دشمن گزارش شده است.

در بخش مروری بر عملکرد پدافند هوایی در عملیات بیتالمقدس، جنایت فراموش نشدنی نیروی هوایی بعثی عراق، حمله به هواپیماهای مسافربری توسط جنگندههای عراقی بیان شده است.

بمباران شیمیایی مناطق عملیاتی توسط عراق، گلولههای توپخانه عراق بر روی سایتهای پدافند هوایی ارتش، تجهیز عراق توسط کشورهای عربی همزمان با عملیات بیتالمقدس و معرفی شهدای پدافند هوایی در عملیات بیتالمقدس از دیگر بخشهای مروری بر عملکرد پدافند هوایی در عملیات بیتالمقدس است.

در بخش بررسی نقش پدافند هوایی در عملیات والفجر۸ تجهیزات به کار گرفته شده در این عملیات و حضور موثر شهیدان اردستانی و ستاری در مدیریت عرصه نبرد مورد اشاره قرار گرفته است.

در بخش پایانی کتاب تصاویرسامانههای پدافند هوایی، بقایای هواپیماهای منهدم شده عراقی توسط پدافندهوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و سایر توانمندیها وسایتهای پدافند ارائه شده است.

این کتاب به همت مرکز مطالعات، تحقیقات و تدوین آیین نامههای رزمی آجا در شمارگان ۲ هزار نسخه تهیه شده است.

علاقهمندان میتوانند برای تهیه این کتاب با شمارههای ۰۲۱۳۵۹۲۴۴۱۰ و ۰۲۱۳۵۹۲۲۳۳۰ تماس حاصل کنند.

"یک کوله بار از خاطرات سبز"

کتاب «یک کولهبار از خاطرات سبز» نوشته فرامرز روحافزا، محمود حجامی و رضا جهانفر به بخشی از تاریخ شفاهی رزمندگان پدافند هوایی در سالهای دفاع مقدس میپردازد.

در مقدمه درباره وجه تسمیه نام کتاب آمده است: «این نام از یکی از ابیات شعرهای وزین و ارزشمند استاد علیرضا قزوه از شاعران گرانقدر کشورمان اقتباس گردیده است.»

خاطرات تاریخ شفاهی سرهنگ بازنشسته خسرو جهانی، سروان جلیل دوستی، علیاصغر هزار جزینی، سرگرد سید علی آسمانی، سرهنگ بازنشسته کنترل شکاری فرهاد رضایی، ابوالفضل منصوری، سروان جواد شفیعی و سرهنگ بازنشسته فرامرز روحافزا در کتاب «یک کولهبار از خاطرات سبز» خواندنیاست.

در بخشی از خاطرات « سرگرد سید علی آسمانی» میخوانیم: «هیچوقت روز عاشورای سال 1365 از یادم نمیرود. مطابق معمول در این سال نیز دستههای سینهزنی داشتیم و به عزاداری مشغول بودیم. گرم عزاداری بودیم که ناگهان صدای توپهای ضد هوایی همه جا را پر کرد و متعاقب آن صدای جنگندههای دشمن فضا را پر کرد...»

قرارگاه پدافند هوایی خاتمالانبیاء(ص) آجا «یک کولهبار از خاطرات سبز» را با شمارگان دوهزار نسخه، 80 صفحه، قطع وزیری و به بهای 85هزار ریال روانه بازار نشر کرده است.

"چشمان آسمان"

در سرآغاز این کتاب به بخشی از سخنان امام خمینی (ره) اشاره شده و آمده است: «از همه نگارندگان حوادث جنگ و همه کسانی که توان انجام وظیفه در این مهم را دارند، درخواست میکنم از ثبت و ضبط جزییات این دوران غفلت نکنند و این گنجینه تمام نشدنی را برای آیندگان به ودیعه بگذارند».

«چشمان آسمان» کتابی است برای ثبت همین حوادث به عنوان بخشی از گنجینه تمام نشدنی برای آیندگان. این کتاب به کوشش فهیمه کرمی، رضا جهانفر و محمود حجامی به 19 خاطره از پیشکشوتان پدافند هوایی در سالهای دفاع مقدس میپردازد.

بر اساس شرح وظایف پدافند هوایی و دشواری وظایف کارکنان پدافند هوایی، نگاه دائم کارکنان این نیرو به آسمان است و سامانههای پدافند هوایی همواره آماده بهکارند. از همین رو، عنوان کتاب «چشمان آسمان» انتخاب شده است.

خاطراتی از افرادی چون سرهنگ مظفر قاسمی، سرهنگ خسرو جهانی، سرهنگ حسین شاملو و سرتیپ دوم سید محمود رضوی در این کتاب بیان شده است و نویسندگان هر خاطره را با عنوان ویژه آوردهاند.

خاطرات «چشمان آسمان» بسیار خلاصه و با قلمی روان نوشته شدهاند که با نتیجهگیری خاص یا ادای احترام نسبت به شهیدان هشت سال دفاع مقدس تمام میشوند. کتاب را تصاویری از راویان خاطرات و لحظههای نبرد در بخش پدافند هوایی به پایان میبرد.

«بودجه ندارید، مرام و انصاف هم ندارید؟» عنوان خاطرهای از سرهنگ خسرو جهانی است. در بخشی از این خاطره میخوانیم: «...ایشان[شهید منصور ستاری] فرمودند: جناب ستوانیکم! آیا هنگام دادن برگه مرخصی به نفرات بررسی میکنی و از سرباز میپرسی آیا پول رفت و برگشت دارد یا نه؟ عرض کردم خیر! جناب ستاری گفتند: این سربازان چگونه و با چه پولی خود را از منطقه جنوب، به ایلام و مشهد برسانند؟ گفتم جناب سرهنگ در این خصوص بودجهای نداریم! گفتند: بودجه ندارید، مرام و انصاف هم ندارید؟ فرزندت را جای این سرباز بگذار، آیا دوست داری فرزندت که برای اسلام میجنگد و برای پیروزی قرآن آوارهی خطه غربت است، بعد از پیروزی به امان خدا ولش کنیم؟...»

«چشمان آسمان» را انتشارات روناس با همکاری پدافند هوایی خاتمالانبیا(ص) آجا، با شمارگان دو هزار نسخه، در قطع رقعی، 80 صفحه و به بهای 40هزار ریال روانه بازار نشر کرده است.

"شانه به شانه با خورشید"

برخی خاطرات پیشکسوتان پدافند هوایی کشورمان در هشتسال جنگ تحمیلی و نحوه عملکرد آنان در این مقطع زمانی در کتاب «شانه به شانه با خورشید» منتشر شد. این کتاب به کوشش رضا جهانفر، محمود حجامی و عباس فرجپور علمداری، تدوین شده است.
 
در مقدمه «شانه به شانه با خورشید» در باره دلیل انتخاب این نام برای کتاب میخوانیم: «نام «شانه به شانه با خورشید» برای کتاب متناسب با شرح وظایف و عملکرد پدافند هوایی در سالهای دفاع مقدس انتخاب شده است. همان گونه که خورشید با حضور دایمی خود در آسمان به تمام موجودات زندگی بخشیده و عدم حضور خورشید در آسمان حیات را به خطر میاندازد، پدافند هوایی هم با تسلط بر آسمان و تامین امنیت هوا و فضای کشور، زمینهساز ادامه حیات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و... در سطح جامعه است.»
 
خاطرات سرتیپ دوم شاهرخ شهرام، سرتیپ دوم محمود حجامی، سروان ناصر کرامتی و سرتیپ دوم سید محمد رفیعرضوی و 18 رزمنده دیگر در «شانه به شانه با خورشید» خواندنی شده است. در صفحههای پایانی کتاب نیز برخی اسناد و تصویرهای مربوط به پدافند هوایی کشورمان در سالهای جنگ تحمیلی آمده است.

در بخشی از خاطرهای با عنوان «سوء استفاده از هواپیمای مسافربری» میخوانیم: «... یک دسته چند فروندی از هواپیمای عراقی(دو فروند میراژF_1 و دو فروند میگ 23) با فاصله اندک و پشت سر هواپیمای مسافربری فرندشیپ در حال ورود به حریم جزیرهی خارک بودند. در واقع جنگندههای عراقی با سپر قراردادن هواپیمای فرندشیپ، قصد داشتند نفتکشها را مورد اصابت قرار دهند. موقعیت بدی بود و ما در بد مهلکهای گرفتار شده بودیم... هواپیمای مسافربری فرندشیپ بر روی باند نشست. یک فروند میراژ F-1 و یک فروند میگ 23 به سمت مسیر اسکلهT ادامه مسیر دادند و یک فروند میگ 23 و یک فروند میراژ F_1 هم به سمت دیگر جزیره و به مقصد اسکله آذرپاد تغییر جهت دادند... در یک لحظه همهی سامانههای پدافند هوایی مستقر در جزیره خارک به محض اطمینان از این که دیگر خطری متوجه هواپیمای فرندشیپ نیست شروع به تیراندازی به سمت هواپیماهای دشمن کردند. آسمان جزیره به جهنمی برای هواپیماهی عراقی مبدل شده بود...»
 
«شانه به شانه با خورشید» را قرارگاه پدافند هوایی خاتمالانبیاء (ص) آجا با شمارگان دوهزار نسخه، قطع وزیری، 88 صفحه و به بهای 85هزار ریال روانه بازار نشر کرده است.

پیش از این هم انتشارات روناس با همکاری مرکز مطالعات، تحقیقات و تدوین آییننامههای رزمی پدافند هوایی آجا، این کتاب را با شمارگان دو هزار نسخه، 88 در صفحه، قطع رقعی و به بهای  42 هزار ریال به چاپ رسانده بود.

انتهای پیام/