گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس: نوزدهمین دوره انتخاب بهترین کتاب سال دفاع مقدس امسال در حالی برگزار می‌شود که شیوع کرونا و پیک همه‌گیری آن مشکلات متعددی را برای فعالیت‌های فرهنگی و هنری به‌وجود آورده است. به بهانه تشریح فعالیت‌های صورت گرفته در دبیرخانه این رویداد مهم ادبی به سراغ «محمدحسین کریمی‌پور» دبیر اجرایی این رویداد ادبی رفتیم.
در بخش اول این گفت‌وگو می‌خوانید:
دفاع‌پرس: نتیجه نهایی نشست‌های طراحی شده به چه شکلی خواهد بود؟
غایت نهایی نشست‌های برگزار شده تنها انعکاس در رسانه نیست بلکه مطالب بیان شده پیاده‌سازی و سپس به‌صورت کتاب چندجلدی منتشر خواهد شد. انتظار داریم مطالب ارائه شده به‌عنوان دستمایه‌ای برای تولید کتب در آینده از سوی ناشران و مولفین قرار گیرد چراکه نشست‌های مورد نظر در راستای تببین مبانی و شاخصه‌ها خواهد بود.
این نشست‌ها برای ریل‌گذاری برای آینده است؛ به این معنا که نویسندگان و ناشران در آینده با این رویکرد با روش‌های علمی و تخصصی هویت ملی مورد توجه قرار دهند.
دفاع‌پرس: این نشست‌ها در حوزه پرداختن به آثار فاخر حرفی خواهند داشت؟
در نشست‌های برنامه‌ریزی شده درخصوص آثار فاخر برنامه‌های ویژه‌‌ای خواهیم داشت چراکه مقام معظم رهبری طی دو سال گذشته تاکید زیادی بر تولید آثار فاخر داشته‌اند. ما خصوصیت آثار فاخر در نگاه متخصصان ادبیات دفاع مقدس را بررسی خواهیم کرد و ابعاد آن در فرم و محتوا و در حوزه‌های تخصصی همانند پژوهش نظامی را تشریح خواهیم کرد.
نشست‌های امسال به‌طور سلسله نشست خواهد بود و حداقل در این راستا 35 عنوان نشست برنامه‌ریزی و ان‌شالله اجرا خواهد شد. در برخی از این نشست‌ها به نقد آثار برجسته گذشته می‌پردازد و موضوعات الزاماً هویت ملی و آثار فاخر نیست بلکه نقد آثار شاخص و برجسته گذشته نیز مورد توجه قرار خواهد گرفت. جلسات نقد معطوف بر محتوا نخواهد بود بلکه نقد عالمانه در راستای تببین حرکت کتاب در مسیر هویت‌سازی کشور خواهد بود و نقد متوجه شعار رویداد خواهد بود و از منتقدین مطالبه خواهیم کرد که درخصوص موفقیت کتاب در بعد هویت ملی نقد داشته باشند. در این جلسات به نقد شکلی کتاب و تخریب کتاب‌ها نخواهیم پرداخت و بلکه به آثار وزن‌دهی خواهیم کرد و این کار باعث خواهد شد ما معیار عینی به ناشران در شاخص‌های کتاب فاخر معرفی خواهیم کرد.
در انتخاب آثار برای نقد توجه صورت گرفته تا کتاب‌های خوبی برای نقد انتخاب شود تا در آینده بتوانیم مسیری را برای مخاطبان و دست‌اندرکاران ادبیات دفاع مقدس روشن کنیم. آثار در این بخش از همه ناشران انتخاب خواهد شد و توجه شده است در حوزه‌های مختلف همانند کودک و نوجوان این تنوع را داشته باشیم و مشخصاً آثار کمک کننده به هویت ملی را معرفی کنیم چراکه هنوز مفهوم هویت ملی برای بسیاری روشن نیست. بااینکه هویت ملی در گذشته وجود داشته است اما این موضوع امسال مورد توجه خاص قرار گرفته است در نتیجه در گذشته آثاری با این رویکرد تولید شده است.
سال گذشته دل‌نوشته‌های داوران انتخاب بهترین کتاب سال دفاع مقدس به‌طور ویژه مورد توجه و استقبال مخاطبان قرار گرفت. امسال نیز سعی خواهیم کرد که در نشست‌های تخصصی تولید نظریه، علم و اطلاعات باشد تا بتواند مورد رجوع علاقه‌مندان قرار گیرد.
آنچه که تاکنون در اکثر جوایز ادبی رخ داده است؛ و آن اینکه تعدادی کتاب داوری و به برگزیدگان جوایزی اهدا می‌شود! جایزه ادبی در نگاه تخصصی به‌تنهایی این نیست بلکه یک ضلع از اضلاع کار بررسی و داوری آثار است. جوایز ادبی یکی از شاخصه‌های ارزیابی وضعیت و شاخص‌های فرهنگی یک کشور هستند که اگر مورد غفلت قرار گیرند، آسیب‌زا خواهد بود. لذا بررسی آثار منتشر شده و تجلیل از برترین‌ها از اولین کارکردهای جوایز خواهد بود که منجر به اشتیاق ناشران و مؤلفان خواهد بود.
جشنواره‌ها موجب ذائقه‌سازی می‌شوند
ما معتقدیم جشنواره‌های فرهنگی ریل‌گذاری می‌کنند چراکه از طریق انتخاب آثار برتر برای مخاطب ذائقه‌سازی صورت می‌گیرد لذا هرجشنواره‌ای کارکردهایی در حوزه ریل‌گذاری دارد. در سراسر جهان بسیاری از آدم‌های پشت پرده فرهنگ برای استیلای فرهنگ کشورشان بر سایر فرهنگ‌ها از این روش به‌عنوان یک ابزار در جهت القای نقطه نظر و نگاه مورد نظر و رویکردشان در مسائل جهانی استفاده می‌کنند. چنین کارکردی در انواع رشته‌های هنری وجود دارد و ما مُبدع آن نیستیم و با اینکه کمتر به این کارکرد و رویکرد توجه کرده‌ایم، اما امروز باید اهتمام به آن داشت.
در سه دوره اخیر رویداد انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس سعی شده است در بعُد محتوا و تبیین ابعاد مختلف فعالیت این حوزه فرهنگ در آینده کوشا باشیم. امسال نیز با برگزاری نشست‌های تخصصی و... اهتمام ویژه داریم. در این دوره حرکتی را سعی میکنیم شروع کنیم که منجر به تولید مباحث نظری در حوزه ادبیات با رویکرد انقلاب باشد. لذا؛ بعُد تولید محتوا و علم کاربردی در ادبیات دفاع مقدس مورد اهتمام ویژه است.
دفاع‌پرس: چقدر امسال به فرآیند تولید کتاب توجه خواهد شد؟
در اکثر جوایز ادبی معمولاً به ابعاد و فرآیند مختلف تولید کتاب توجه نمی‌شود و تنها محصول نهایی یک فعالیت گسترده و پیچیده مدنظر و مورد داوری قرار می‌گیرد؛ بدانیم آن کسانی که باعث تولید کتاب می‌شوند نیز مهم هستند. همانگونه که در پدید آوردن یک محصول نهایی تنها یک مولف نقش مهمی را ایفا می‌کند ولی عوامل دیگری هم در تولید و هم در انتشار و هم در توزیع مناسب و خوب اثر نقش مهمی دارند. کمتر به دیگر عوامل توجه شده است. ما امسال و در دو دوره گذشته جایزه انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس به عواملی که در فرآیند تولید، انتشار و توزیع کتاب دخیل بودهاند، پرداختیم. لذا در دوره نوزدهم کتاب را به‌عنوان یک رویداد فرآیندی درنظر گرفته‌ایم که از یک نقطه شروع می‌شود و به محصول کتاب تبدیل می‌شود و سپس مراحل بعد که شامل عرضه و نقد و بررسی آن خواهد شد.
معتقدیم بعد از تولید کتاب برنامه‌هایی همچون نقد، رونمایی و تبلیغ و مسائل دیگر وجود دارند که هرکدام یک گام در مسیر کتاب است و این فرآیند تنها به تولید کتاب فیزیکی محدود و منتهی نمی‌شود. در روند داوری جایزه ما بعد از انتشار کتاب، فعالیت‌های دیگر را نیز مورد بررسی قرار خواهیم داد و کتاب را به‌صورت فرآیندی دیده‌ایم. ویراستار، ناشر، منقد، مروج کتاب، کتابدار، فضای کتابخانه و ... دراین رویداد وجود دارد و به تمام این مراحل نظر داریم و مورد داوری قرار خواهیم داد.
امسال در نوزدهمین دوره انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس سه گروه نشر، فعالان حوزه نشر و مدیریت فرهنگی را خواهیم داشت. اهتمام به تمام ابعاد کتاب است؛ رویکرد همه‌جانبه‌نگری باعث ریل‌گذاری برای ناشر خواهد شد. توجه به فرایند کامل تولید کتاب یکی از ویژگی‌های این جایزه ادبی خواهد بود.
دفاع‌پرس: انتخاب داور همواره یکی از چالش‌های رویدادهای ادبی و جشنواره‌ها بوده است؛ در این مسیر چگونه عمل کرده‌اید؟
در انتخاب داوری سعی کردیم از همه طیف‌ها استفاده کنیم یعنی از داوران جوان که از شرایط روز مطلع هستند، اهالی دانشگاه و نویسندگان پیشکسوت استفاده کرده‌ایم. ترکیب گروه‌های داوری به‌گونه‌ای است که حتی از داوران زن نیز استفاده کرده‌ایم تا داوری‌ها دارای جامعیت باشند.
دفاع‌پرس: درباره مقوله هویت ملی و جایزه انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس ابهاماتی وجود دارد؛ اینکه آیا این شعار در آثار داوری شده امسال مورد ارزیابی خواهد بود یا نه؟
مفهوم هویت ملی یک مبحث جدید نیست که در این سال‌ها به آن توجه شده باشد. کلیه آثاری که به بیان خصوصیات آدم‌های جنگ به عنوان انسان‌های دارای یک فرهنگ متعالی پرداخته یعنی از بعد انسانی جنگ را مطرح می کند و آدم‌های دفاع مقدس را به ما معرفی می‌کند و یا در پژوهش‌ها فرهنگ و رفتارهای اقوام مختلف این سرزمین را معرفی می‌کند و یا مباحث مختلف هویتی ما را بیان می‌کند در زمره شاخص‌های مد نظر داوران در این دوره هست.
هرچند این موضوع، موضوع جدیدی نیست و در بسیاری از کتب منتشر شده نمایان بوده است. مقام معظم رهبری درخصوص شاخصه‌های هویت ملی می‌فرمایند «هویت ملی ریشه در تاریخ دارد»؛ «ریشه در انقلاب اسلامی دارد»؛ لذا این مساله در آثار مختلف مورد ارزیابی است. ضمناً به خواست خداوند متعال در نظر داریم با تبیین این مباحث شرایط مناسبی را برای توجه بیشتر به این مبحث فراهم کند.
شهید سلیمانی واقعاً یک الگوی تمام و کمال در مقوله مقاومت است ما قصد داریم یک نگاه به‌وجود آوریم تا برای دوره‌های بعدی جایزه، شاهد تولید آثار خوب در تبیین خصوصیات این شهید بزرگوار به عنوان یک مرجع تام و کمال برای معرفی الگوهای مقاومت عمل کند باشیم. هدف از گره‌زدن «هویت ملی» در این دوره نیز چنین است که می‌خواهیم بگوییم این مساله چنین ابعادی دارد و مورد توجه شما ناشران و مولفان در تولید آثار دوره‌های بعدی باشد. لذا درحال سرمایهگذاری برای تولیدات سالهای بعدی هستیم.
دفاع‌پرس: معتقد هستید در جایزه امسال علاوه بر محتوا به فرم هم خواهید پرداخت؟
بله؛ فرم و محتوا دوبال این اتفاق هستند که هردو باید دیده شوند. فرم مهندسی کتاب است که شامل چاپ، صفحه‌آرایی و جلد می‌شود. سه گروه در انتخاب بهترین کتاب سال دفاع مقدس به این موضوع خواهد پرداخت چراکه ذائقه مخاطب به زیبایی است و فقط محتوای خوب کافی نیست بلکه نیازمند همه ابعاد آن وجود دارد.
دفاع‌پرس: چرا طی دوره‌های گذشته در رسانه‌ای کردن و بهره دادن به آثار برگزیده اتفاق خاصی رخ نداده و امسال تدبیری برای جبران این نقصان صورت گرفته است؟
امسال به خواست خدا صحبت‌های اولیه‌ای با تلویزیون صورت گرفته است تا آثار برگزیده به‌صورت خاص در تلویزیون معرفی شوند و یک برنامه‌ریزی رسانه‌ای برای آثار برگزیده تهیه شده است. به دلیل ادامه‌دار بودن دبیرخانه انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس در طی سال، برای بهره‌گیری از رسانه‌های دیداری و شنیداری در معرفی آثار وجود خواهد داشت و آثار برگزیده در تبلیغات رسانه‌ای مورد توجه قرار خواهد گرفت.
موضوع بعدی ما رایزنی برای انتخاب کتاب‌های برگزیده در لیست شورای خرید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهاد عمومی کتابخانه‌‌های کشور است. امسال خرید از کتاب‌های برگزیده صورت خواهد گرفت اما میزان و تعداد خریدهای هنوز مشخص نشده است. همچنین در برنامه‌های طول سال ظرفیت‌هایی برای جلسات نقد در جهت معرفی آثار را برگزار خواهیم کرد که در چشم‌انداز به عنوان یک ایده مطرح است. ترجمه برخی از آثار برگزیده شده توسط مراکزی همانند کشورهای عربی درنظر گرفته شده است.
لذا امسال تصمیم تیم علمی و اجرایی برگزار کننده نوزدهمین دوره انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس مبنی بر ادامه‌دار بودن فعالیتها بعد از معرفی آثار برگزیده است. در نتیجه تلاش خواهیم کرد ظرفیت‌های مختلف را برای مطرح کردن کتاب‌های برگزیده را همراه کنیم. لذا ان‌شالله تنها به اهدا و لوح و جوایز نقدی بسنده نخواهیم کرد.
در این بخش به دلیل اینکه سال اول برای فعالیت ترویجی کتاب‌ها خواهد بود شاید امکان محقق کردن تمام بخش‌ها نشویم اما با آماده‌سازی تفاهم‌نامه‌هایی که با مجموعه مختلف خواهیم داشت به دنبال راهکارهای قانونی برای حمایت از این آثار هستیم. در سال اول در این بخش انتظار ویژه نداریم اما به‌دنبال یک فعالیت مستمر در این بخش هستیم.
ما امسال با امضای تفاهمنامههای مشترک با دستگاه‌ها و مجموعه‌ها راهکارهای قانونی را بسترسازی کرده‌ایم لذا در ادامه سال پیگیری‌ها و مطالبه‌گری‌ها توسط دبیرخانه ادامه خواهد داشت.
انتهای پیام/ 121
