گروه دفاعی امنیتی دفاع‌پرس: دهم تیر ۱۳۹۹ با حکمی از سوی فرمانده کل سپاه، به‌عنوان فرمانده دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله (عج) منصوب شد تا فردی از هیئت علمی این دانشگاه متصدی این مسئولیت شود که در حوزه تولید علم و انحصارشکنی، شاخص بوده و می‌تواند مأموریت پاسداری از انقلاب اسلامی را به بهترین نحو انجام دهد.
وی یکی از محققان ارزشمند و با دل جرأتی است که توانسته کشور را در حوزه تأمین «فاکتور هفت و هشت» خودکفا کرده و در زمره چند کشور اول دنیا قرار دهد.
دکتر «حسن ابوالقاسمی» فرمانده دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله (عج) پیشتر، مدتی هم رئیس سازمان انتقال خون بوده و قبل از تصدی فرماندهی این دانشگاه، مسئول کمیته علمی کرونای دانشگاه هم بوده و محصولات مهمی در این عرصه از جمله واکسن «نورا» را به عنوان یکی از نتایج تلاش‌های خود و همکارانش ارائه داده است.
دکتر ابوالقاسمی در گفت‌وگو با خبرنگار دفاع‌پرس، به تبیین ابعاد موضوعاتی ازجمله واکسن نورا و بیماری کرونا پرداخت که ماحصل آن در ادامه آمده است.
در ابتدا بفرمایید که خدمات دانشگاه بقیه‌الله (عج) در حوزه مقابله با کرونا از چه کیفیت و کمیتی برخوردار است؟
خدمات ما در حوزه کرونا در سه حوزه پیشگیری، درمان و تحقیقات بوده است. در حوزه درمان، بیمارستان بقیه‌الله با دستور فرمانده معظم کل قوا و تأکید فرمانده کل سپاه وارد عرصه شد؛ در حالی که بیمارستان جنرال باید پاسخگوی بیماران مختلف، مثل قلب، سرطان و... باشد؛ لذا تدبیر کردیم که هم بیماران را راضی نگه داریم و هم در برخی زمان‌ها بیمارستان با ۱۰۰ درصد ظرفیت در اختیار بیماران کرونایی باشد.
حتی در پیک پنجم کرونا، نمازخانه بیمارستان که در مجموعه ما نقطه حساسی است و هم برای مراجعه‌کنندگان و هم برای کادر اهمیت بسیاری دارد، به درمان بیماران کرونایی اختصاص داده شد. به‌طور عادی ۱۰ درصد ظرفیت بیمارستان‌های ما در اختیار افرادی غیر از خانواده نیروهای مسلح بود، اما در ماجرای کرونا به ۴۵ درصد رسید و بسیاری از استادان دانشگاه و افراد مسئول و صاحب‌نام هم وقتی مبتلا به کرونا می‌شدند، به بیمارستان بقیه‌الله مراجعه می‌کردند.
در واقع، این بیمارستان برای سپاه نوعی اعتبار است؛ البته در این وضعیت دچار اضطرار‌هایی هم بودیم. مصرف اکسیژن بیمارستان ۱۰۰ برابر شد، ظرفیت تخت آی‌سی‌یو به ۱۲۰ تخت رسید و حتی لازم شد در بخش‌ها هم وضعیت آی‌سی‌یو را اعمال کنیم. به شدت نیازمند کادر درمان و پرستار بودیم؛ چرا که بخش بیماران کرونایی دو برابر بخش دیگر نیرو نیاز داشت؛ لذا مسئله جذب جدید، فداکاری و وقت گذاشتن کادر فعلی و استفاده از بازنشستگان این وضعیت مدیریت شد.
در بخش دیگر که بخش تحقیقات است، ما منتظر پروتکل نبودیم؛ در واقع کانون تحقیقات درمان و پیشگیری کرونا شدیم و بر این اساس از اسفند ۱۳۹۸ کمیته علمی را تشکیل دادیم که خودم مسئول کمیته علمی بودم و وقتی رئیس دانشگاه شدم، دکتر عین‌اللهی (وزیر فعلی بهداشت) این مسئولیت را برعهده گرفت.
روش‌های علمی خودمان را تقویت و مطالعات بالینی داروها را به سرعت شروع کردیم. همه ما به واسطه اهمیت سپاه و دانشگاه، خارج از دانشگاه مسئول بودیم و نظام بهداشت و درمان را می‌شناختیم. برای نمونه، روز‌های اولی که اعلام کردیم برای کمک به کادر درمان کشور می‌خواهیم کورتُن به بیماران کرونایی بدهیم، همه با تعجب می‌پرسیدند، «چرا؟ کورتن حالِ بیماران ویروسی را بدتر می‌کند»؛ ولی ما نتیجه گرفتیم که کورتن داروی اصلی است؛ این حتی قبل از منابع غربی، از سوی ما اعلام شد.
یعنی با همکاری سازمان انتقال خون که خودتان قبلاً رئیس آن هم بودید؟
بله، همکاری‌هایی داریم و این همکاری‌ها ادامه دارد، بخش‌های پلاسماگیری در کشور فعال شد که اثربخش هم بود؛ اکنون ما بیش از ۴۰ مطالعه بالینی را از داروها، دارو‌های گیاهی، پلاسما سلول‌های بنیادی و در نهایت شاهکار پروژه‌ها که واکسن نورا بود، کلید زدیم.
غیر از نورا، یک پروژه واکسن دیگر هم ظاهرا در دست انجام دارید؟
بله، یک واکسن هم با سفارش معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در مراحل مطالعاتی است که فعلاً کار دارد. پروژه اصلی نوراست که به نتیجه رسیده و در مراحل آخر است.
در طب سنتی پروژه تحقیقاتی داشتید؟
وقتی کرونا آمد، عده‌ای مدعی درمان با طب سنتی بودند، دارو‌های ترکیبی یا گیاهی و... داشتند که اگر مورد آزمایش و مطالعات قرار می‌گرفت، زمان‌بر بود. عمدتاً افرادی که در این حوزه ادعا دارند، این را درک نمی‌کنند و می‌گویند صبح این دارو را بدهید و بعد از ظهر اگر خوب شد به خاطر این دارو است.
این روش درستی نیست و تحقیقات مراحل مختلفی دارد؛ اول باید سلامت را سنجید؛ بعد فاز حیوانی و بعد انسانی انجام شود، تازه در مرحله آخر، اثربخشی مشخص خواهد شد؛ در داخل گونی یا بسته‌بندی چیزهایی می‌آوردند و ما هم نمی‌دانستیم چیست در حالی که باید کارخانه‌ای و شرکتی به روش تمیز تهیه کنند و فرآوری شده باشد.
چنین چیزی قابل مطالعه نبود؛ یعنی ما با چنین وضعیتی مواجه بودیم؛ بعد هم اگر مطالعه انجام نمی‌شد یا با مشکل مواجه بود، با برخی مسئولان و مدعیان طب سنتی هم به مشکل می‌خوردیم.
البته در بسیاری از موارد هم اصلاً پاسخ مناسبی برای درمان نیافتیم.
دارو‌های طب سنتی در تحقیقات شما چقدر اثربخشی داشت؟
با مصرف دارو‌های طب سنتی تأثیر مختصری در علایم بالینی دیده می‌شد؛ اما در کاهش مرگ و میر و ابتلا تأثیری مشاهده نشد. مطالعات و تجربه ما نشان داد که در شروع ابتلا، رعایت توصیه‌های طب سنتی، به درمان کمک شایانی می‌کند. خود ما هم در خانه همین کار را می‌کنیم؛ غرغره آب نمک گرم، انواع دم‌نوش و... .
در بحث واکسن نورا، چون تنها دانشگاه علوم پزشکی هستید که تولیدکننده واکسن شدید، آیا در مورد واکسن نورا مقالات علمی تهیه شده و آیا ممکن است زودتر از سایر واکسن‌ها منتشر شود تا تأییدیه جهانی هم اخذ کند؟
در تأییدیه جهانی عوامل زیادی نقش دارد؛ کارشناسان بهداشت جهانی بایستی در پروژه حاضر شوند و مستندات را چک کنند؛ البته اولویت، مردم هستند. مراحل بعدی، ثبت است. فاز‌ها به گونه‌ای طراحی شده که جای اشکال نداشته باشد، به‌خصوص فاز حیوانی. خوشبختانه نتایج تست فاز حیوانی نورا هم همین روز‌ها چاپ می‌شود؛ زیرا انتشار مطالعات، خیلی مهم است.
سایر واکسن‌های کشور با سرمایه‌گذاری کلان شروع کردند. ما اسفندماه کار را با چندین محقق محدود شروع کردیم. اگر هم زودتر از دیگران شروع کردیم و هنوز کارمان در این زمینه تمام نشده، دلیلش این است که زمان صدور برخی مجوز‌ها را برای ما طولانی کردند و علت مهم‌تر نیز دقیق عمل کردن ما بوده است.
البته طولانی شدن کار ما بحث‌های دیگری هم دارد که عرض می‌کنم. واحد تحقیقات صنعتی سپاه اسپانسر ما بود و ما در بقیه‌الله کار را انجام دادیم. اداره بیولوژیک وزارت بهداشت یکی از سخت‌گیرترین مجموعه‌های وزارت است. در تماسی که اخیراً با مسئول این اداره داشتم، شخصاً به ما گفت که نورا بهترین مطالعه بالینی در سطح کشور است. من خودم مطالعات بالینی بسیاری در کشور انجام دادم و مسئول پروژه بودم و کاملاً از روند، آگاه بودم و این اداره و فرآیند‌های سخت آن را می‌شناختم؛ به معنای واقعی کلمه سخت‌گیرترین مجموعه در کشور است.
من مدعی هستم که هیچ‌کس در تولید واکسن، مثل نورا دقیق عمل نکرده است؛ چون این کار‌ها به سرمایه زیاد نیاز دارد؛ عمدتاً کارتل‌ها و شرکت‌های بزرگ این کار را انجام می‌دهند؛ اما محققان بقیه‌الله محققان مظلومی بودند که از صفر این کار را شروع کردند و بار‌ها فرمانده کل سپاه این را گفتند که ما پولی برای این پروژه نگرفتیم که این مقدار کار جلو رفته است.
محققان ما با همان حقوقی که از سپاه می‌گیرند، این کار را انجام دادند و نه شرکت قدرتمندی و نه مجموعه‌ای اقتصادی حامی ما نبوده است. این خصلت پاسداران است و حالا نیز پاسدارانی در لباس سفید پزشکی مشغول خدمت هستند. دقت بسیار بالای ما مثالش در فاز حیوانی این بود که اول روی موش، بعد روی خرگوش و بعد روی میمون مطالعه کردیم؛ البته دیگران شاید زورشان چربید؛ اما ما با روال عادی کار را کاملاً دقیق پیش بردیم.
در مورد فاز‌های مطالعات بالینی هم بفرمایید که در چه مرحله‌ای است؟
چند فاز است؛ در فاز یک عوارض آن سنجیده می‌شود. نورا بهترین واکسن از نظر نداشتنِ عوارض بود. این را به ما اعلام کردند، ما نتایج دیگران را ندیدیم. دوم ساخت آنتی‌بادی است. دانشمندان مطرح دنیا آینده واکسن کرونا را در واکسن‌های پروتئینی می‌دانند؛ به خاطر آنتی‌بادی بالا و عوارضِ کم، نورا هم در هر دو بخش جزء موفق‌ترین‌هاست.
روز‌های اول، واکسن به‌صورت ژنتیکی و ویروس کشته بود؛ مثل برکت، سینوفارم یا فایزر که آنتی‌بادی ضعیف در حد دو ماه تولید می‌کرد؛ عوارض واکسن‌های ژنتیکی هم ناشناخته و نگران‌کننده بود. در واکسن پروتئینی، ایمنی آن ثابت شده بود و علت انتخاب آن هم همین بوده است. امروز در دنیا بیش از ۴۰ واکسن پروتئینی کرونا در دست مطالعه است.
در مورد فاز دوم چه نتایجی داشتید؟
فاز دوم در حال پایان است؛ ولی باید بگویم که در داوری‌ها زمان بی‌خود تلف شد. در فاز دوم پروپوزال ساخت واکسن «نورا» که باید ۴۸ ساعته داوری می‌شد، یک ماه طول کشید و این گلایه ماست که چرا اینقدر زمان برد؟!
واقعاً ۲۸ روز تأخیر داشت؟
بله. یک نکته بگویم، نورا تنها واکسنی است که صفر تا صد داخلی توسعه پیدا کرده است. برخی واکسن‌ها مطالعه شده بود، برخی هم فاز‌ها را طی کرده بود. برخی نیاز به خط تولید وارداتی داشت، برخی هم در خارج آنتی‌ژن آن ساخته شده و از خارج می‌آید، در حالی که نورا صفر تا صد داخلی است. اگر پشتیبانی همیشگی فرمانده کل سپاه و گاهی هم وزیر بهداشت نبود، باید کار را کنار می‌گذاشتیم.
نکته پایانی شما را هم بشنویم.
کمیته «بی.آی.ام.بی» مسئول مطالعات بالینی وزارت بهداشت است و از همه مجموعه‌های دانشگاه‌ها و بخش‌ها عضو دارد. ان‌شا‌ءالله دیگران هم به تصمیمات آن احترام بگذارند تا کار را سرعت بدهیم. کشور اینقدر پول ندارد که هر روز واکسن بخرد. آن هم در شرایطی که شش پلتفرم واکسن بومی داریم.
باید عزم جدی برای حمایت از تولید داخل، صادرات و کمک به کشور‌های اطراف برای واکسیناسیون باشد. تولید داخل هم در دارو و هم در واکسن و صادرات آن باید حداقل تأمین‌کننده ارز دارو وارداتی باشد؛ نه اینکه ارز نفت صرف واردات دارو‌هایی شود که داخل می‌توانیم تولید و حتی صادر کنیم. امروز ۳۰ قلم داروی بیولوژیک را تولید می‌کنیم که این شوخی نیست؛ این در حالی است که فقط دو سه کشور این توانایی را دارند.
انتهای پیام/ 231
