دلایل لغو ملاقات خانواده‌های اسرای عراقی با فرزندانشان توسط رژیم بعث/ موقعیت اردوگاه‌های اسیران عراقی چگونه بود؟

به گزارش خبرنگار حماسه و جهاد دفاع پرس : مطالعه و بررسی خاطرات و سرگذشت به جا مانده از اسرای عراقی که حضرت امام(ره) آنان را میهمان قلمداد مینمودند و اسرای ایرانی در بند رژیم عراق که مقام معظم رهبری آنان را آزدگان سرافراز نام نهادند، تفاوتها و واقعیتهای مطرح در دو حوزه فکری مسئولان جمهوری اسلامی ایران و سردمداران رژیم بعث عراق را به وضوح نشان میدهد. این مهم، یک از نقاط قوت دولت جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس است که تاکنون اندیشمندان و صاحب نظران کمتر به مداقه پیرامون آن پرداخته و ابعاد تاثیرگذار آن را مورد مطالعه و بهره برداری قرار دادهاند.

امیر سرتیپ نجفی در مصاحبهای در تاریخ 19 مهر 89 که در کتاب "اسرای عراقی یا میهمان" منتشر شده است، تعداد اسرای عراقی را اینگونه بیان کرد: از تاریخ 3 فروردین ماه 1359 تا روزی که آتش بس بین خطوط درگیری ایران و عراق در مرداد ماه سال 1367 حاکم گردید، رزمندگان اسلام توانسته بودند تعداد 72113 نفر از نیروهای مسلح ارتش بعث عراق، اعم از زمینی، هوایی، دریایی و جیش الشعبی را به همراه تعداد 247 مزدور (غیرعراقی) را به اسارت درآوردند. اکثر اسرا، در طول سالهای 60 و 1361 را به اسارت درآوردند.

اکثر اسرا، در طول سالهای 60 و 1361 که سلسله عملیات کربلا به اجرا درآمده و قسمت اعظمی از خاک میهن اسلامیمان را از لوث وجود اجانب پاک نمود، به اسارت گرفته شدند. در میان اسرا، از سرباز وظیفه و نیروهای جیش الشعبی (نیروهای مردمی) تا سرتیپ و حتی سرلشکر که در مسندهایی همچون جانشین لشکر و فرماندهی تیپ قرار داشتند (به اسارت درآوردن تعداد نسبتا قابل توجهی از فرماندهان یگانهای عمده ارتش عراق، همچون فرماندهان تیپها، نشان از عمق نفوذ رزمندگان اسلام به خطوط دشمن و میزان سرعت آنها در اجرای ماموریت محوله مینماید) هم دیده میشد، از لحاظ اعتقادات مذهبی نیز اکثریت قاطع آنان شیعه، سنی و یا پیروان مسیحیان کلدانی بودند.

از نظر قومیتی، اکراد عراقی از کمترین تعداد اسرا، در مجموع اسیران موجود برخوردار بودند. در مقاطع مختلفی که اقدام به تبادل اسرا میشده، تعدادی از آنها به جمهوری اسلامی ایران پناهنده میشدهاند که آمار دقیق آنان در طول این مدت، برابر 10634 نفر است که از این تعداد، 7634 نفر از آنها، با در نظر داشتن و آگاهی کامل از مخاطراتی که انجام مصاحبه با صلیب سرخ جهانی در خصوص ابراز تمایل شخصی برای ماندن در ایران، میتوانست برای آنان داشته باشد(صلیب سرخ جهانی، عدم تمایل به بازگشت این عده از اسرا را رسما به دولت عراق اعلام مینمود و رژیم بعثی نیز بلافاصله نسبت به اعمال محدودیت و حتی آزار خانوادههای آنان در عراق میپرداخت تا از این طریق اسرا را وادار سازد تا در تصمیم خویش تجدید نظر نموده و به عراق بازگردند)، عملاً اینگونه اقدام نموده و مراتب نارضایتی خود را برای بازگشت به عراق به طور رسمی اعلام داشتند و البته، تعداد 3000 نفر هم از انجام مصاحبه خودداری نموده، لیکن به عراق نیز بازنگشتند.

به عبارتی صریح، حدود 14 درصد از کل اسیران عراقی، تحت تاثیر شرایطی که برای آنان در اردوگاههای ایران فراهم شده بود، از بازگشت به کشور خویش منصرف گردیدند. اکثر این عده از پناهندگان عراقی، نیروهای تواب و احرار مجلس اعلای انقلاب اسلامی را تشکیل داده و در مقابله با ارتش رژیم بعث شرکت فعال داشتند، به طوری که تعداد سیصد و نه نفر از آنان شهید، چهل و نه نفر مفقود الجسد، یک صد و سی و هشت نفر مفقودالاثر و پنجاه و هشت نفر نیز فوت نمودند.

تا مقطع آزادی آخرین اسرای عراقی حاضر در ایران، تعداد 1173 نفر از آنها به دلایل مختلفی همچون باقی مانده عارضههای ناشی از مجروحیت و کهولت سن فوت نمودند که اجساد تمامی آنها به عراق بازگردانده شد. گفتنی است که طی مدت بیست و چهار سال نگهداری از این عده عظیم از اسیران عراقی، تنها تعداد چهل و هفت نفر موفق به فرار از بازداشتگاهها شده بودند که این عده نیز در کوتاه مدت دستگیر شده و به اردوگاه بازگردانده شدند.

موقعیت اردوگاههای اسیران عراقی در ایران

اسرای عراقی را در بیست و سه پادگان مستقر در شهرهای تهران، مشهد، قوچان، بندرانزلی، رینه، بجنورد، گرگان، سمنان، میانه، تربیت جام، ساری، منجیل، کرج، اراک و مدت کوتاهی در ابتدای جنگ نیز در اهواز، نگهداری مینمودند که وظیفه مراقبت و نگهداری از تمامی آنها در تمامی مدت بیست و چهار سال برعهده دژبان ارتش جمهوری اسلامی ایران گذاشته شده است.

بنابراین، ارتش جمهوری اسلامی ایران همزمان با حضور مقتدرانه در تمامی حرکتهای آفندی و پدافندی در جدار مرز، با هدف نگهداری از اسرا در زمان جنگ، فعالیت خود را در امر ایجاد و تشکیل اردوگاهها و نگهداری اسرا نیز آغاز کرده و در نتیجه ادامه جنگ تحمیلی و افزایش اسرای جنگی توانست با به کارگیری کلیه امکانات آمادی و کارکنان خود، اسیران جنگی را اسکان داده و به نحو مطلوبی نگهداری، حفاظت و تدارک کند. اهم اقدامات انجام شده در رابطه با ایجاد و تشکیل اردوگاهها، نگهداری، تدارک و حفاظت اسرا به شرح زیر میباشد:

برقراری و ایجاد اردوگاههای نگهداری اسرا – تامین افراد نگه دارنده اسرا از بهترین کارکنان ارتش – آموزش کارکنان وظیفه مورد نیاز در اردوگاهها – تامین وسایل مورد نیاز اردوگاهها و اسرای جنگی – پیش بینی و برآورد بودجه سالیانه اسرای جنگی – دریافت و تحویل کلیه وسائل استحقاقی از قبیل خواربار یا پوشاک و سایر وسایل مورد نیاز – تامین خودروهای سبک و سنگین مورد نیاز اردوگاهها – برآورد حقوق ماهیانه، دریافت و پرداخت آن به اسرا به طور مرتب و به موقع – اعزام اکیپهای بازرسی به اردوگاهها به منظور رفع معایب و نواقص به طور نوبهای و غیرمترقبه – اعزام اسرای داوطلب به نماز جمعه و زیارت شهرهای مقدس قم، مشهد، جمکران و مرقد امام(ره) طبق برنامه تنظیمی – اعزام اسرا به محل برگزاری همایش و مراسمهای مختلف جهت اجرای سرود و نمایش – همکاری با کمیته کار، به منظور تشکیل کارگاهها و بوفه اسرا – احداث یک باب مسجد با همکاری اسرا در اردوگاه حشمتیه و ...

ملاقات خانوادههای اسرای عراقی با فرزندانشان

با توجه به طولانی شدن زمان جنگ و نبود یک دورنمای حقیقی از بروز شرایطی که بواسطه آن چنین استنباط شود که جنگ در آینده نزدیک و براساس شرایط عادلانه پایان خواهد پذیرفت، افزایش تعداد اسرای عراقی و از همه مهمتر، دیدگاه اسلامی مسئولان کشور ایران، دولت در خصوص پذیرش و اعزام خانوادههای اسرای جنگی اطلاعیهای را صادر نموده و طی آن آمادگی خود را برای دعوت از تمامی خانوادههای اسرای عراقی برای حضور در ایران و ملاقات با فرزندانشان اعلام مینماید. (روزنامه اطلاعات – 25 بهمن 1360)

در این اعلامیه شش مادهای، تاکید میشود که در این خصوص ستادی با نام «ستاد نظارت بر پذیرش و اعزام خانوادههای اسرای جنگی» تشکیل داده و کشورهای ترکیه و کویت را به عنوان محل اقامت موقت خانوادههای اسرای دو طرف پیشنهاد مینماید. همچنین، در قسمتی از این بیانیه دولت جمهوری اسلامی ایران تاکید مینماید که حتی در صورت امتناع عراق از پذیرش خانوادههای اسرای ایرانی، این اقدام از سوی دولت ایران دنبال خواهد شد و در صدور این بیانیه، به منزله دعوت نامه رسمی میباشد.

رژیم عراق پس از آن که دست به یک حمله تبلیغاتی علیه جمهوری اسلامی ایران زد، نتوانست در موضع خود پابرجا بماند و با شکست مفتضحانهای عقب نشینی کرد. آنها ابتدا اعلام کردند که حاضر هستند تمامی خانوادههای اسرای ایرانی را بپذیرند و حتی در مورخه 14 بهمن 60 خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از عراقیها اعلام مینماید «عراق ایران را متهم کرد که از اجرای طرح دیدار خانواده اسرای جنگی ممانعت میکند و خود طرح جدیدی پیشنهاد نموده است.» این تحت شرایطی بود که تنها در بهمن ماه 1360، چهار نامه رسمی در تاریخ 13، 15، 19 و 25 در مورد اجرای طرح دیدار خانوادههای تسلیم صلیب سرخ جهانی شده بود. دولت عراق، بعد از مدتی اعلام میدارد که تنها سیصد نفر را قبول مینماید و در کوتاه مدت، از این موضع خود نیز عقب نشسته و با ایجاد مانع و برنداشتن حتی یک قدم برای انجام این پیشنهاد، عملاً پایان این طرح را باعث میگردد.

ناظران سیاسی در آن مقطع معتقد بودند که شش دلیل برای ایجاد مانع از سوی رژیم صدام برای ممانعت از اجرای این طرح میباشد که از آن جمله میتوان به افشای نوع برخورد بعثیها با اسرای ایرانی، احتمال پناهنده شدن تعدادی از خانواده های اسرای عراقی به حکومت ایران، مشخص شدن میزان حمایت ملت ایران از دولت برای مردم عراق، مشخص شدن عدم توازن فاحش در تعداد اسرای ایرانی و عراقی و از بین رفتن شرایطی که آنها قادر باشند تا کماکان تعدادی از اسیران ایرانی را در وضعیت مفقودالاثری نگه دارند، ذکر مینمودند.

گفتنی است اگر چه رژیم بعث عراق، هیچگاه اجازه حضور خانوادههای ایرانی در عراق را به آنها نداد لیکن، جمهوری اسلامی ایران در طول هشت سال جنگ و حتی تا دو سال بعد از اتمام آن، با حضور صدها خانواده اسیران عراقی در ایران موافقت نموده بودند.

برگرفته از کتاب "اسرای عراقی یا مهمان"

انتهای پیام/