گروه اخبار داخلی دفاع‌پرس_ پوریا کریم‌پور؛ «دیپلماسی اقتصادی» یکی از ابزارهای مهم، کارا و نوین برای دولت‌ها در افزایش توان دیپلماتیک و ارتقای مولفه‌های قدرت ملی است که در روزگار کنونی آنچنان بر عرصه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی و خصوصاً نظامی اثرگذاری داشته است که به مثابه یک سلاح نظامی وسیله‌ای برای اعمال اراده بر دیگر کشورها به حساب می‌آید.
شمه‌ای از اوصاف اساسی دیپلماسی اقتصادی در جهان کنونی
در تعریفی به زبان ساده از پدیده دیپلماسی اقتصادی کارشناسان گفته‌اند: دیپلماسی اقتصادی به سلسله اقداماتی که جهت تسهیل تجارت خارجی و جذب سرمایه‌گذار برای پیشبرد اهداف اقتصادی ملی صورت می‌گیرد، اطلاق می‌شود. بنابراین تعریف، دوَل مختلف سعی دارند قوانین تجارت بین‌الملل را با ابزارهای سیاسی گوناگون جهت تسهیل دیپلماسی اقتصادی به نفع خود وضع کنند.
این معقوله سیاسی، اقتصادی و بین‌المللی لوزامی همچون، اعمال تحریم‌های اقتصادی، کمک مالی به کشورهای همسو، اجماع سیاسی و اقتصادی علیه کشورهای مقابل سیاست‌های بین‌الملل خود و یارگیری در صحنه بین‌الملل دارد که درهم آمیختگی آن را با موضوعات سیاسی و روابط بین کشورها دو چندان می‌کند.
تاریخچه دیپلماسی اقتصادی
تا قبل از پایان جنگ سرد، برای قرن‌ها دغدغه دولت‌ها و سیاست‌های حاکم بر روابط بین‌المللی، حفظ تمامیت ارضی و امنیت ملی از طریق قدرت نظامی بود. اما با پدید آمدن تحولاتی شگرف در عرصه جهانی، همچون تأسیس سازمان‌ها و نهادهای مالی، گسترش جهانی شدن اقتصاد و افزایش وابستگی متقابل میان کشورهای جهان، پایان جنگ سرد و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و غیره، به تدریج اقتصاد به عنصری تاثیرگذار بر روابط بین‌المللی تبدیل شد.
به این ترتیب، الزامات امنیتی در سطح ملی و بین‌المللی کم‌رنگ شد و اقتصاد اهمیت بیشتری یافت؛ به‌طوری که سیاست خارجی دولت‌ها که بر پایه مسائل سیاسی و امنیتی بود، معطوف به مسائل اقتصادی گشت و دیپلماسی سنتی جای خود را به دیپلماسی اقتصادی به عنوان فصل مشترکی میان دیپلماسی و منافع اقتصادی داد.
به این ترتیب و با توجه به این که فضای سیاسی و نظامی جهان به سمت اقتصادی شدن تغییرکرد، قدرت واقعی بر پایه توانایی‌ها و ظرفیت‌های هر کشور در ادغام با اقتصاد جهانی و نه صرفاً بر پایه قدرت نظامی و حفظ قلمرو شخصی تعریف شد.
پاکستان فرصتی مُهیا برای استارت پر قدرت دیپلماسی اقتصادی
پس از بیان اوصافی از دیپلماسی اقتصادی بنا داریم، به موضوع روابط ایران-پاکستان در عرصه‌های مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی و تجاری بپردازیم، زیرا پاکستان به عنوان یکی از کشورهای همسایه و مسلمان و با وجود اشتراکات فراوان، جایگاه شایسته‌ای در تجارت خارجی ایران ندارد.
زبان اردو، دین اسلام، مرز زمینی مشترک، نگرانی‌های امنیتی-تروریستی، قاچاق کالا، روابط اجتماعی، فرهنگ حوزه تمدنی ایران از مهم‌ترین اشتراکات ایران و پاکستان است که استعداد همکاری را دو چندان می‌کند.
روابط فرهنگی ایران و پاکستان با عقاید مذهبی مشترک
اخیراً که نویسنده کتاب آیات شیطانی به دنبال فتوای امام خمینی (ره) در بهمن سال 67 مورد ضرب و جرح قرار گرفت و بازتاب خبری بسیار گسترده‌ای از این واقع در رسانه‌های سراسر دنیا انجام شد، ذهن نخبگان فرهنگی به وجود اشتراکات اعتقادی بین جمهوری اسلامی ایران و همسایگانی همچون جمهوری اسلامی پاکستان معطوف می‌شود.
جالب توجه این است که جمهوری اسلامی پاکستان جزء اولین کشورهایی به شمار می‌آمد که پس از اعلام فتوای امام خمینی (ره) انتشار کتاب «آیات شیطانی» سلمان رشدی را ممنوع اعلام کرد و اعتراضات مردمی گسترده‌ای برای این توهین به راه انداخت.
از دیگر اشتراکات فرهنگی دو کشور می‌توان به پوشش زنان بلوچ ایرانی و زنان پاکستانی اشاره داشت به دلیل اینکه پاکستان در سالیان نه چندان دور بخش از حوزه تمدنی ایران به حساب می‌آمد عموماً پوشش مردم بخش شرقی کشورمان به پوشش مردم پاکستان شباهت‌های زیادی دارد.
به گفته آمارهای رسمی مسئولان در سال 97 بیش از 800 هزار تبعه پاکستانی به ایران سفر داشته‌اند که بیشتر اهداف این گردشگران شهرهای مذهبی همچون مشهد و قم بوده است، همچنین طبق آماری که اداره کل راهداری استان سیستان و بلوچستان ارائه کرده است سالانه در ماه‌های محرم و حرام بیش از 100 هزار زائر اربعین حسینی از خاک ایران و مرز میرجاوه عبور می‌کنند.
روابط اقتصادی با همسایه شرقی به گواه آمارها؟
احداث خط لوله صلح برای صدور گاز ایران از طریق پاکستان به هند، ارتباط محلی و صیادی از طریق خلیج گواتر و عضویت هر دو کشور در سازمان همکاری شانگ‌های در سال ۲۰۰۴ از موارد شاخص رابطه اقتصادی دو کشور است.
آمار رسمی موجود در خصوص حجم صادارات و واردات میان ایران و پاکستان، حاکی است در سال ۱۳۹۴، کل دادوستد تجاری رسمی میان دو کشور تنها ۸۶۱ میلیون دلار بوده‌است. این رقم در سال ۱۳۹۵ سیر صعودی خود را آغاز کرد. اعداد و ارقام مربوط به سال ۱۳۹۵ حاکی است حجم تجارت دوسویه بین ایران و پاکستان در این سال، به بیش از یک میلیارد و ۱۵۰ میلیون دلار افزایش یافت.
انتظار می‌رود تجارت میان دو کشور نسبت به سال‌های گذشته نیز افزایش یابد. ارزش اقلام صادراتی ایران به پاکستان در سال ۱۳۹۵ بیش از ۷۹۵ میلیون دلار و واردات از این کشور همسایه حدود ۳۶۵ میلیون دلار بود. راه‌آهن کویته پاکستان به زاهدان ایران را که دارای دو نوع خط عریض و استاندارد است، می‌توان ادامه راه‌آهن هندوستان به‌شمار آورد که در سال‌های ۱۲۹۷ و ۱۲۹۸ (۱۹۱۸–۱۹۱۹ میلادی) در قاره آسیا و شبه قاره هند به طول ۶۰۰ کیلومتر از کویته به سمت زاهدان در مدت کمتر از ۲ سال ساخته شد.
امروزه سیمان، قیر، گوگرد، گل سرخ و مانده موم عمده کالا‌های صادراتی ایران از این خط ریلی به پاکستان است. عمده کالا‌های وارداتی ایران از این مسیر ریلی کنجد، برنج خوراکی و عمده کالا‌های ترانزیتی گوگرد خام است.
روابط نزدیک مسئولان نظامی دو کشور برای ایجاد امنیت در منطقه خاورمیانه
اخیراً ژنرال «ظهیر احمد بابرسدهو» فرمانده نیروی هوایی پاکستان سفری به ایران داشت که با بیشتر مسئولان نظامی عالی رتبه کشورمان از جمله سرلشکر باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح دیدار و گفت‌و‌گو کرد.
در این دیدار سرلشکر «محمد باقری» رئیس ستاد کل نیروهای مسلح تصریح کرد: ما امنیت پاکستان را امنیت خود می‌دانیم و از هر کاری که بتوانیم برای امنیت پاکستان دریغ نخواهیم کرد. در خصوص همکاری‌های نظامی روابطی در حال حاضر وجود دارد، ولی قطعاً از حیث تنوع و عمق می‌تواند گسترش پیدا کند که ما آمادگی کامل برای این موضوع داریم.
سرلشکر باقری گفت: با توجه به سفرهای متقابل دو فرمانده نیروی هوایی کشور ایران و پاکستان ان‌شاءالله در آینده نزدیک شاهد گسترش عمق روابط باشیم و معتقدم نیروی هوایی دو کشور از جهت انتقال تجربیات و فناوری‌های نوین می‌توانند همکاری لازم را داشته باشند.
وی افزود: انتظار می‌رود برای یک الی دو سال آینده برنامه مشترکی در خصوص جنگنده‌های باسرنشین و بی‌سرنشین داشته باشیم.
انتهای پیام/371
