به گزارش خبرنگار اخبار داخلی دفاع‌پرس، یکی از ابزار‌های نوین، کارآمد و قدرتمند دولت‌ها برای کنش در فضای بین‌المللی و دستیابی به موقعیت بهتر در اقتصاد جهانی، «دیپلماسی اقتصادی» است.
این نوع دیپلماسی عبارت است از اقدامات رسمی دیپلماتیکی که اولاً دسترسی به بازار‌های خارجی را برای کسب‌وکار‌های ملی تسهیل می‌کنند، ثانیاً در تلاش برای جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی هستند و ثالثاً بر اثرگذاری روی قوانین بین‌المللی در راستای پیشبرد منافع ملی تاکید می‌کنند.
شایان ذکر است که دیپلماسی اقتصادی، شامل مفاهیمی همچون تحریم‌ها و مجازات‌ها به‌منظور تحت فشار قرار دادن کشور‌ها و یا کمک‌های توسعه‌ای و حمایت‌های اقتصادی برای یارگیری در صحنه بین‌المللی نیز می‌باشد. در این خصوص می‌توان به تاثیرات تحریم‌های اعمال شده بر کشور‌های ایران، روسیه یا کوبا و یا کمک‌های مالی فراوان آمریکا و ژاپن به کشور‌های همسو با سیاست‌های آن‌ها اشاره کرد.
مروری بر سیر تکاملی دبپلماسی اقتصادی
تا قبل از پایان جنگ سرد، برای قرن‌ها دغدغه دولت‌ها و سیاست‌های حاکم بر روابط بین‌المللی، حفظ تمامیت ارضی و امنیت ملی از طریق قدرت نظامی بود. اما با پدید آمدن تحولاتی شگرف در عرصه جهانی، همچون تأسیس سازمان‌ها و نهاد‌های مالی، گسترش جهانی شدن اقتصاد و افزایش وابستگی متقابل میان کشور‌های جهان، پایان جنگ سرد و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و غیره، به تدریج اقتصاد به عنصری تاثیرگذار بر روابط بین‌المللی تبدیل شد.
به این ترتیب، الزامات امنیتی در سطح ملی و بین‌المللی کم‌رنگ شد و اقتصاد اهمیت بیشتری یافت؛ به‌طوری که سیاست خارجی دولت‌ها که بر پایه مسائل سیاسی و امنیتی بود، معطوف به مسائل اقتصادی گشت و دیپلماسی سنتی جای خود را به دیپلماسی اقتصادی به عنوان فصل مشترکی میان دیپلماسی و منافع اقتصادی داد.
به این ترتیب و با توجه به اینکه فضای سیاسی و نظامی جهان به سمت اقتصادی شدن تغییر کرد، قدرت واقعی بر پایه توانایی‌ها و ظرفیت‌های هر کشور در ادغام با اقتصاد جهانی و نه صرفاً بر پایه قدرت نظامی و حفظ قلمرو شخصی تعریف شد.
ملت دوست و برادر (عراق) مهم‌ترین فرصت دیپلماسی اقتصادی برای جمهوری اسلامی ایران
با مروری که بر مفاهم دیپلماسی اقتصادی و تاریخچه آن داشتیم، اکنون درصدد هستیم تا استعداد‌های گسترش تعاملات اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و نظامی با همسایه غربی خود را بررسی کنیم. روابط ایران و عراق به رغم اینکه بیشترین اشتراکات از هر حیث را دارد، اما در نیم قرن گذشته فراز و فرود‌های بسیاری زیادی داشته است.
اما خوشبختانه اکنون با نفوذ روزافزون تفکر مقاومت و در بدنه مردمی عراق، سطح اختلافات سیاسی به پایین‌ترین میزان خود رسیده است که در شکوفایی وجوه دیگر روابط بسیار مثمر ثمر است.
روابط سیاسی با همسایه غربی چگونه است؟
بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، صدام‌حسین که از یک سو سودای رهبری جهان عرب و «ژاندارمی» منطقه خاورمیانه را در سر داشت و از سوی دیگر به شدت از انقلاب اسلامی و تاثیر آن در عراق که غالب جمعیت آن شیعه هستند به وحشت افتاده بود، تجاوز خود به ایران را آغاز کرد و سعی داشت در همان روز‌ها و ماه‌های ابتدایی بعد از جنگ که کشور در شرایط بی‌نظمی و تحولات سریع سیاسی و اجتماعی قرار داشت، بخش‌های غربی کشور از جمله خوزستان را تصرف و ضمیمه خاک عراق کند، ولی با پاسخ قاطع ملت ایران مواجه شد.
بعد از هشت سال دفاع مقدس ملت ایران کماکان به دلیل بر سرکار بودن صدام در عراق روابط دو کشور کماکان سرد دنبال شد، به رقم اینکه زائران امام حسین (ع) از ایران و زائران امام رضا (ع) از عراق سفر‌هایی را به دو کشور داشتند، اما روابط کماکان خصمانه و سرد دنبال می‌شد تا اینکه با تصرف کویت توسط صدام آمریکا و ۳۵ متحدش به عراق حمله کردند و با سقوط صدام فصل جدیدی از روابط دو کشور آغاز شد.
بعد از سقوط صدام تا کنون نفوذ تفکر شیعی و جمهوری اسلامی ایران روزافزون در حال افزایش است، چه دولت مایل به آمریکا و غرب در عراق سر کار باشد و چه دولت شیعی و پیرو جبهه مقاومت سکان حکومت عراق را در نظر بگیرد به دلیل اینکه بدنه اجتماعی عراق و مرجعیت در این کشور سیاست‌های جبهه مقاومت را دنبال می‌کنند همواره روابط ایران و عراق روبه گسترش و بهبودی بیشتر بوده است.
روابط فرهنگی با عراق و اشتراکات مذهبی
ملت‌های ایران و عراق و اقشار و گروه‌های مذهبی و قومی و نژادی مختلف آن‌ها پیوند‌های مهم تاریخی و راهبردی با یکدیگر دارند که این روابط در طول قرن‌های متمادی شکل گرفته و محکم و عمیق در هم تنیده شده و در نهایت رابطه دو ملت را به یک رابطه‌ی متمامیز و مستحکم تبدیل کرده که واقعیتی غیر قابل انکار را به منصه‌ی ظهور رسانده و لاجرم رابطه‌ای متقابل و دائمی را ایجاد کرده است. رابطه‌ای که بسیاری از کشور‌های منطقه آرزوی ایجاد آن با کشور‌های همسایه‌ی خود را دارند.
بسیاری از کارشناسان و مورخان معتقدند که رابطه‌ی نزدیک ملت‌های ایران و عراق در حقیقت از سال ۵۳۹ قبل از میلاد آغاز شده، اما موضوع مقاله‌ی ذیل نقاط اشتراک و اتحاد دو ملت در سایه‌ی فرهنگ و ارزش‌ها و آداب و رسوم اسلامی مورد نظر است.
این پیوند‌ها واقعیتی را ایجاد کرده که دشمنان غربی و عربی علاوه بر تمام نقشه‌ها و توطئه‌هایی که برای برچیدن این پیوند به کار بسته اند، نه تنها تا کنون به موفقیتی دست نیافته اند، بلکه با توجه به پایه‌ها و پشتوانه‌های قوی و مستحکم این رابطه که عوامل فرهنگی و اجتماعی متعددی در آن دخیل هستند، هرگز به اهداف شوم خود نخواهند رسید. این در حالیست که روابط ملت عراق با سایر ملت‌ها به ویژه ملت‌های غربی و آمریکایی ثبات و استمرار ندارد. چراکه چنین رابطه‌هایی فاقد پشتوانه تاریخی و نقاط مشترک عقیدتی و فکری و فرهنگی و تاریخی و جغرافیایی هستند؛ لذا در این پژوهش مختصر به بیان ابعاد تاریخی، فرهنگی و اجتماعی روابط دو ملت ایران و عراق می‌پردازیم.
روابط اقتصادی ایران و عراق در وضعیت کنون و افق آینده
از بازار عراق بدلیل حجم واردات و ارزش مبادلات تجاری و سرمایه‌گذاری‌های مورد نیاز بعنوان بزرگترین پروژه اقتصادی نیم قرن اخیر دنیا نام برده می‌شود. اشتراکات تاریخی، مذهبی، قومی، زبانی، فرهنگی، مرزمشترک طولانی ۱۴۵۰ کیلومتری توأم با تراکم جمعیتی به سمت کشورمان و به تبع آن هزینه حمل و نقل ارزانتر و چهارده گذر گاه رسمی و بازارچه‌ای و... از جمله مزیت‌های نسبی جمهوری اسلامی ایران نسبت به رقبای تجاری و همسایگان آن کشور محسوب می‌شود.
بنابر گزارشهای اتاق بازرگانی ایران و آماری‌های سازمان توسعه تجارت جمعیت ۶۵ الی ۷۰ درصدی شیعیان در کنار ۶ میلیون نفر ساکنین اقلیم کردستان عراق که به دلیل اشتراکات فراوان تمایل زیادی به انجام مبادلات تجاری و سرمایه گذاری با کشورمان دارند، فرصت استثنایی برای حضور فعالان اقتصادی ایران در آن کشور را فراهم آورده است.
از پاره‌ای ناامنی‌ها در بخش عربی آن کشور می‌توان به عنوان فرصتی زودگذر یاد کرد و از نگاه فعالین اقتصادی کشورمان می‌بایست این تهدید به عنوان فرصتی ناپایدار و گذرا تلقی شود، چرا که با تسلط دولت مرکزی بر مسائل امنیتی و برقراری امنیت پایدار و ساختارمندشدن آن کشور شرکت‌های معتبربین المللی تمایل بیشتری به حضور در آن بازار خواهند داشت و این امر رقابت پذیری کالا‌های ایرانی را تحت تأثیر قرار خواهد داد؛ بنابراین ضرورت دارد بنگاه‌های اقتصادی بزرگ و برتر کشور در زمینه‌های صدور کالا و خدمات فنی و مهندسی همانند مدل رقبای اقتصادی ایران در عراق (کشور ترکیه) استراتژی حضور بلند مدت را در عراق عملیاتی نمایند، بطوریکه در این راستا تعداد محدودی از برند‌های برتر کشورمان در عراق این تجربه را به مرحله اجرا درآورده و از مرحله تجارت پیله‌وری عبور نموده و به تجارت حرفه‌ای و رسمی در این بازار رقابتی روی آورده اند.
عراق کالاهایی همچون تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی، گندم، انواع اتومبیل و وسایط نقلیه، برنج، شیر و خامه، میله‌های آهنی، روغن‌های خوراکی و قطعات وسایط نقلیه از ترکیه، ایران، امارات-چین، آمریکا و اردن وارد و کالاهایی، چون نفت خام، سایر کالا‌های غیر مذکور در سایر جاها، روغن‌های حاصل از نفت، گوگرد، مواد شیمیایی، خرما، ذغال سوخت‌های جامد، الکل‌ها و مشتقات هالوژنه را به آمریکا، هند، کره، ایتالیا و چین صادر می‌کند.
در سال ۱۳۹۰ حجم مبادلات دو کشور به ۵ میلیارد و ۲۷۰ میلیون دلار رسیده است که از این مقدار ۵ میلیارد دلار صادرات ایران به عراق و ۱۲۱ میلیون دلار واردات جمهوری اسلامی ایران از جمهوری عراق بوده است.
انتهای پیام/۳۷۱
