علی انسانی نوحه و مرثیه را بر زبان امروزی خوش نشانده است

در این مراسم غلامعلی حداد عادل صحبت کرد و گفت: واقعاً جا داشت که در میان عاشورا و اربعین حسینی از شاعرانی که در دریای دُر شعر خود را به پای اهل بیت ریختهاند، قدردانی شد. اهمیت کاری که ایشان کردند به حماسه حسینی برمیگردد. قبل از اینکه در مقام عظمت شاعران مرثیهسرا سخن بگوییم، باید از مقام اهل بیت(ع) و به ویژه از کربلا، عاشورا و حماسه حسینی صحبت کنیم. عظمت حماسه حسینی است که به شاعران عزت میبخشد.

 

وی ادامه داد: یک لحظه با یادآوری آنچه در 37-38 سال اخیر که به برکت انقلاب حسینی در جامعه ما ایجاد شده است، دفاع مقدس و ... نگاه کنید.

 

همچنین عظمت امروزی ایران اسلامی را درنظر بگیرید؛ آن وقت ببینید زندگی امروز ما و نظاممان چه پیوندی با انقلاب حسینی دارد. آن وقت است که معلوم میشود که شاعری و مداحی که شعر خود را وقف این آستان کرده است، چه ارزشی دارد. ما در حماسه حسینی ابعاد گوناگون میبینیم که میتوان به سه جنبه عقلانی، انسانی و الهی این قیام اشاره کرد. جنبه الهی کار، همان ایمان و اخلاص و راضی بودن راه رضای خداوند است؛ عرفان و عشقی که امام حسین(ع) مظهر آن است. وجه عقلانی نیز همان توجه به مصلحت مردم و جامعه، زدودن موانع از سر راه سعادت، مبارزه با حکومت ظلم و فساد و ... است و نهایتاً جنبه انسانی همان مظلوم بودن و ستمدیدگی و جنبههای عاطفی است. در شعر سنتی ما، بیش از آنکه به جنبه الهی و عقلانی پرداخته شده باشد، بر جنبه مظلومیت تکیه شده است. البته عیب و نقصی هم در این سرودهها دیده میشود. عیب این دسته از اشعار این بود که همه ابعاد حماسه حسینی را در شعرهایشان بیان نمیکردند؛ هرچند این دسته از سرودهها از روی اخلاص گفته شده است.

 

رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی اضافه کرد: اشکال دیگر، تکراری بودن و کلیشههای شعری است. ادبیات منظوم ما، در اواخر دوران قاجار به یک تکرار ملالانگیز دچار میشود و این موضوع دامنگیر همه شعرها از جمله مراثی بوده است، اما از 100 سال پیش در زبان فارسی و ادبیات منظوم، تحولی ایجاد شد و با این تحول، کلیشههای تکراری فرور ریخت و زبان ما با مضامین نو در جامعه گره خورد.

 

 حداد عادل به خصوصیت شعر علی انسانی اشاره کرد و گفت: خصوصیت شعر علی انسانی این است که درد، داغ، عواطف و احساسات یک شیعه خالص را در زبان فارسی امروزی ریخته است. زبان شعر انسانی، زبانی امروزی است و به قول معروف باده کهن را در جام نو ریخته است. کسانی که او را میشناسند، میدانند که وی با شعر کهن فارسی انس دارد و آشناست. این طبع روان و شعر دلنشین بیجهت به وجود نیامده است. ذوق و قریحه و عشق و ایمان به جای خود است، اما اهل شعر میفهمند که علی انسانی با هزار سال شعر فارسی آشنا است و در جای جای شعر او تأثیر حافظ و سعدی و سبک هندی و به ویژه بیدل دلهوی پیدا است. وی در بسیاری از اشعار خود همین مضامین و کلمات رایج در نوحه سنتی را وام گرفته اما آن را به گونهای تراش داده که یک شعر دلنشین و مؤثر پدید آمده است. در حقیقت خصوصیت شعر او تنوعی است که در انواع شعر، اوزان و قوافی دارد؛ با این تفاوت که زبانش زبان امروز است و تشبیهاتش، امروزی است. باید گفت که علی انسانی نوحه و مرثیه را بر زبان امروزی خوش نشانده است.

 

وی در ادامه سخنان خود چند غزل از کتاب «گلاب و گل» را خواند و سپس گفت: گفته میشود که شعر گویان، جان فدای شعرخوانان میکنند و شعرخوانان جان، فدای شعر فهمان میکنند. دیده میشود که کسی شعر یک شاعر را میخواند اما خواندن او به گونهای است که هیچکس از آن لذتی نمیبرد و البته تأثیری هم نمیگیرد. همچنین ممکن است کسی شعر را خوب بخواند، اما در آن جمع کسی با معرفت آن شعر را نفهمد. حُسن علی انسانی این است که هم شعر میگوید، هم شعر میخواند و هم شعر خود را در محافلی میخواند که افراد با معرفتی همچون مقام معظم رهبری حضور دارند. وقتی او شعرش را میخواند، آن حس و حالی که در هنگام شعر سرودن داشته است، در بیان و خواندن او نیز به وجود میآید؛ به همین جهت موثر واقع میشود. وی هم ذاکر و هم شاعر است و آن حسش از بین نمیرود.