نقش حکومت در حوزه حجاب و عفاف
گروه استانها دفاع‌پرس - سرتیپ دوم ستاد «هادی رفیعی کیا» فرمانده انتظامی استان مرکزی؛ در جامعه امروز ما که شاهد تغییرات و دگرگونی‌‌هایی در فرهنگ حجاب و عفاف هستیم، نقش نهاد حکومت به عنوان یکی از مهم‌ترین نقش آفرینان فرایند جامعه‌پذیری دارای اهمیت است.
شکل‌گیری یک فرهنگ یا یک هنجار اجتماعی یا تغییر و دگرگون شدن آن، هم‌چنین انتقال آن به نسل آینده حاصل یک فرایند است که در این فرایند نهاد‌‌های متعددی نقش‌آفرینی می‌کنند. یکی از نهاد‌‌های مؤثر در این فرایند نهاد حکومت است که در این فرایند کارکرد‌‌های متعددی را بر عهده دارد. تغییر یا ناهماهنگی و نابسامانی در کارکرد‌‌های این نهاد در حفظ و تقویت فرهنگ موجود و عدم توانایی در انتقال فرهنگی به تغییر و دگرگونی در فرهنگ موجود منجر خواهد شد. در جامعه امروز ما که شاهد تغییرات و دگرگونی‌‌هایی در فرهنگ حجاب و عفاف هستیم، نقش نهاد حکومت به عنوان یکی از مهم‌ترین نقش آفرینان فرایند جامعه‌پذیری دارای اهمیت است. متأسفانه به دلیل برخی کج کارکرد‌‌ها و حتی عدم انجام کار ویژه‌‌هایی که بر عهده نهاد حکومت است شاهد نابسامانی در فرهنگ حجاب و عفاف هستیم.
با پیروزی انقلاب اسلامی و توجه به ارزش‌های اصیل اسلامی و ریشه‌‌های فرهنگ ایرانی، احیا و اشاعه فرهنگ حجاب و عفاف مجددا در دستورکار سیاست‌گذاران فرهنگی کشور قرار گرفت. به¬ رغم تلاش‌‌های گوناگون، همچنان نگرانی‌‌هایی در این خصوص مطرح است. همچنان موضوع حجاب و سازوکارهای مقابله با مظاهر بدحجابی، به عنوان یک آسیب و مسئله اجتماعی، مبتلابه محسوب می‌شود. این مسئله اجتماعی به نوبه خود ریشه در مسائل اجتماعی بنیادی¬ تری دارد که اصلاح آن نیازمند اتخاذ سیاست‌‌های فرهنگی و اجتماعی داهیانه و واقع گرانه است.
اول: در نظام اسلامي اگر نيازها در مسير تکامل الهي قرار گيرد، تمايلات، حساسيت ها و برنامهريزي ها به گونه اي پرورش مي يابد که نخست دغدغه هاي عمومي براساس اولويت هاي ديني طبقه بندي شود و توجه به خود و ماديات در اولويت هاي بعدي قرار گيرد. در اين صورت، جهت گيري سياست ها و برنامه ريزي ها هم، پيوسته در راستاي ايجاد تعادل ميان نيازها و امکانات خواهد بود.
دوم: روحيات فرد به گونه اي پرورش مي يابد که حس همگرايي، همبستگي اجتماعي، قانون گرايي، ميل به امنيت عمومي و دوري از فردگرايي، در وي تقويت شود. در چنين فضايي سخن از حجاب، به دليل توجه عمومي به تقدم مصلحت اجتماعي بر تمايلات فردي، قابل پذيرش است. متأسفانه ناهماهنگي در عرصه هاي يادشده، مشکلات زيادي را بر جامعه تحميل کرده است. خدمتگزاران نظام گمان مي کردند با افزايش و توسعه صرف امکانات عمومي مي توان به مردم خدمت کرد. اين گمان در صورتي صحيح است که در کنار توسعه امکانات، احساس نيازها و مطالبات عمومي ثابت نگاه داشته شود؛ توجه به امکانات مادي، به مادي گرايي و غفلت از معنويت نيانجامد و نرخ رشد ميان اقشار مختلف جامعه از توازن برخوردار باشد؛ در غير اين صورت توسعه امکانات مي تواند مشکل‌‌ساز هم باشد.
پديده بدحجابي، پديده پيچيده، چندوجهي و برخاسته از علل اجتماعي، فرهنگي، اخلاقي، خانوادگي، آموزشي، سياسي و اقتصادي است؛ از اين رو نمي‌توان براي مقابله با آن به اقدامات تک‌وجهي بسنده کرد.
فرمانده انتظامی کل کشور در این حوزه عنوان می‌کند که رویکرد ما نسبت به این موضوع دو نگاه است؛ یک اینکه قانون چه می‌گوید و به اصل قانون احترام بگذاریم و نکته دوم اینکه این موضوع دغدغه مردم نیز هست؛ به‌طور مثال در حوزه مقابله با سرقت هم قانون وجود دارد و هم دغدغه مردم است. در موضوع حجاب نیز مردم و مسئولان مطالبات به حقی از ما دارند. اعتقاد ما این است قلیل افراد بدپوشش زنان و دختران میهن ما هستند که ممکن است غفلت کرده باشند؛ البته ممکن است درصد اندکی عامدانه باشد، اما سایر آن غفلت است. امروز دشمن با برنامه به دنبال هدف گرفتن نهاد خانواده در کشور است و میخواهند این نهاد را از بین ببرند و ما برای ناکامی دشمن، به وظایف قانونی خود به مدل هوشمند عمل می‌کنیم و قطع به یقین مردم نیز در این زمینه ما را همراهی می‌کنند.
تنها سیاست‌‌های فرهنگی مناسب می‌تواند ضامن حفظ، ترویج و تنوع فرهنگ باشد. فرهنگ هرچند در تولید محصولات مادی و معنوی جامعه تأثیر آشکار و پنهانی دارد، خود محصول جامعه و تاریخ و نیازمند مدیریت، سیاست، پویایی، تغییر و دگرگونی برای بهبود مستمر است. به طور یقین در شرایط کنونی سیاست‌‌های فرهنگی کشور نیازمند بازنگری‌‌ها و دگرگونی‌‌های زیادی است.
1- آگاهی بخشی به جامعه
در جمهوری اسلامی ایران، یکی از وظایف نظام ایجاد شرایط مناسب برای کمال‌یابی انسانها و سیر آنها به سوی خدا تشخیص داده شده و قطعا برای تحقق شرایطی که انسانها را در مسیر کمال معنوی قرار می‌دهد، علاوه ¬بر حل مسائل معیشتی، در دسترس بودن ابزار‌‌های فرهنگی لازم برای آگاهی یافتن و رشد معنوی ضروری است و این از وظایف عموم و از جمله دولت است. دولت باید تلاش کند تا جامعه حجاب را به عنوان یک اصل عقلی و دینی و یک هنجار و ارزش عرفی و اجتماعی بپذیرد و آن را درونی کند؛ به عبارتی، حجاب باید به عنوان یک باور در جامعه نهادینه شود.
- دولت موظف به ارتقای سطح آگاهي جوانان درخصوص ارتباطات صحيح انساني و اخلاقي بين آنها و حفظ حدود عفاف و حجاب در جامعه و خانواده است.
- دولت باید نسبت به تبيين ديدگاه اسلام درخصوص عفاف، پوشش، حجاب و ضرورت بيان، فلسفه، احکام و دستاوردهاي مثبت رعايت آن در جامعه متناسب با شرايط سني جوانان و نوجوانان با شيوه هاي جذاب عمل کند.
- توجه دادن به رعايت و نيز باور پوشش نه به عنوان يک اجبار اجتماعي بلکه به عنوان يک ارزش انساني، ديني و معنوي و يک باور قلبي برای مصونيت از زشتي ها و آسيب هاي اجتماعي از دیگر وظایف دولت است.
- تبيين آموزه هاي ديني درخصوص ضرورت رعايت اصول حيا و عفت متناسب با قابليت ها و ويژگي هاي زنان و مردان و ايجاد تعادل در روابط اجتماعي آنها می‌تواند مفید باشد.
- اهتمام جدي مراکز فرهنگی و کليه رسانه هاي کشور نسبت به ارائه الگوي مطلوب از عفاف و حجاب در محصولات فرهنگي خود (فيلم، سريال، تئاتر و…) و پرهيز از ايجاد تضاد و تناقض براي جوانان در اين امر پیامدهای مفیدی به دنبال خواهد داشت.
- جذب، تربيت و به کارگيري نيروي انساني آگاه وعامل به مباني ديني عفاف وحجاب در برنامه هاي فرهنگي و تبليغی.
- جهت دهي و تقويت امر عفاف و حجاب با استفاده از قابليت ها و ظرفيت سازمان ها، احزاب، تشکل هاي غيردولتي و هيئت هاي مذهبی در کشور از دیگر راهکارهایی است که دولت باید به آن توجه کند.
- سازماندهي مبلغان آشنا به اصول و مباني فرهنگ عفاف و حجاب به روشهاي صحيح تبليغ و استفاده بهينه از آنها در مجامع ديني و خودجوش مردمی.
- نظارت دقيق و همه جانبه در امر توليد و نشر کتاب، مطبوعات و مجلات سينمايي درخصوص رعايت حريم عفاف و حجاب از نظر محتوايی و شکلی.
- هماهنگی و وحدت رویه مستمر و پایدار در برخورد با ناهنجاری های فرهنگی توسط دستگاه¬ های مختلف در چارچوب قانون؛
- توسعه و تنوع بخشی به الگوهای مناسب حجاب و تبلیغ آن توسط رسانه ها به منظور برانگیختن روحیه تنوع طلبی و حس زیباشناختی جوانان ضمن ترویج و تشویق چادر به عنوان حجاب برتر و پرهیز از تحمیل و اجباری کردن یک الگوی ثابت از حجاب.
2- امربه معروف و نهی از منکر
امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر فریضه الهی است که بر تارک تعالیم نورانی اسلام چون خورشیدی فروزان می‌درخشد. آیات و روایات متعددی اهمیت و لزوم اجرای این فریضه را در جوامع بشری تبیین نموده و یکی از عوامل قطعی هلاکت و نابودی جوامع را در طول تاریخ ترک این سنت الهی بیان کرده است.
یکی از عوامل اجتماعی مؤثر در امر حجاب، امر به معروف و نهی‌ازمنکر است. اگر بپذیریم افراد جامعه، همانند اعضای یک بدن هستند، هنگا‌‌می‌که فردی دچارب یماری روحی، روانی و اخلاقی شود، بر عموم مردم لازم است در جهت نجات وی تلاش کنند تا رنج و عذاب این بیماری، گریبان‌گیر دیگر اعضای جامعه نشود و عامل بیماری به آنها سرایت نکند.
«مَن رَأى مِنكُم مُنكَرا فَليُغَيِّرهُ بِيَدِهِ، فَإن لَم يَستَطِع فَبِلِسانِهِ، فَإن لَم يَستَطِع فَبِقَلبِهِ و َذلِكَ أضعَفُ الإيمانِ؛ هركس از شما منكرى ببيند بايد با دست و اگر نتوانست با زبان و اگر نتوانست با قلبش آن را تغيير دهد، كه پایين ترين درجه ايمان همين (تغيير قلبى) است.» (نهج الفصاحه ص 768، ح3010).
در جای دیگری آمده است: «مَنْ أَمَرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَى عَنِ الْمُنْكَرِ فَهُوَ خَلِيفَةُ اللَّهِ فِي الْأَرْضِ وَ خَلِيفَةُ رَسُولِه؛ هركس امر به معروف و نهى از منكر نمايد، جانشين خدا در زمين و جانشين رسول اوست» در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، که الهام گرفته از شرع مقدس و اصول دین مبین اسلام است، به این فریضه توجه خاص شده و در اصل هشتم آن به امر به معروف و نهی‌ازمنکر به عنوان یک وظیفه همگانی پرداخته شده است؛ بنابراین امربه معروف و نهی‌از منکر هم یک تکلیف شرعی است و هم یک وظیفه قانونی.
اما علاوه بر شناخت دقیق راه و روش صحیح و مبتنی بر شرع و قانون امر به معروف و نهی از منکر، ضرورت دارد قبل یا حین اجرای این فریضه به نکات دیگری توجه کرد که اثر بخشی آن را مضاعف ساخته، زمینه را برای پذیرش مخاطب بیش از پیش مهیا و حالت تقابل و تدافعی وی را کاهش می‌دهد.
3- مجازات و برخورد قانونی
در همه جای دنیا تخطی از قانون جرم محسوب می‌شود و حکومت حق برخورد قضایی با مجرم را دارد. در حوزه حجاب و عفاف قوانین مصوب باید مبنای عمل ضابطین قضایی قرار گیرد و نسبت به برخورد با جریانات و گروه‌‌ها و افرادی که عامدانه و با قصد تخریب فرهنگ عمومی و ایجاد تغییرات فرهنگی در راستای اهداف خصمانه خود تلاش می‌کنند، قاطعانه برخورد کند. برخی شواهد حکایت از برخی اقدامات سازماندهي شده از سوی دشمنان انقلاب و نظام به منظور ترویج فرهنگ برهنگی و بدحجابی در قالب معرفی و تبلیغ الگوها و مدل‌‌های پوشش غربی و ضد فرهنگ ایرانی اسلامی دارد. قطعا در قبال این دسته از افراد و گروه‌‌ها بحث آگاهی بخشی و امربه معروف و نهی‌از منکر کارکردی نخواهد داشت؛ ضمن آنکه برخورد قضایی با پدیده بی حجابی و بدحجابی، احترام به حقوق شهروندی افراد جامعه و ارج نهادن به قانون‌مداری اکثریت عفیف و محجوب جامعه است.
پلیس مسئولیت اجرای قوانین و مقررات مربوط به عفاف و حجاب را برعهده دارد. وظایف پلیسی در این زمینه شامل موارد زیر است:
- نظارت بر رعایت حجاب: پلیس مسئولیت نظارت بر رعایت حجاب و پوشش مناسب برای زنان در اماکن عمومی را دارد. در صورتی که فردی در محیط عمومی با پوشش نامناسب حضور یابد، پلیس می‌تواند اقدام به تذکر و در صورت لزوم تحریم از استفاده از اماکن عمومی کند.
- جلوگیری از کارهای نامناسب: پلیس مسئولیت جلوگیری از کارهای نامناسب و تبلیغات غیراخلاقی و نامناسب را دارد. در صورت شناسایی فعالیت‌هایی که موجب افزایش فساد اخلاقی و غیرقانونی می‌شود، پلیس می‌تواند به منظور جلوگیری از چنین کارهایی اقدام کند.
- حفظ نظم و امنیت عمومی: پلیس مسئولیت حفظ نظم و امنیت عمومی در شهرها و مناطق مختلف را برعهده دارد. این وظیفه شامل جلوگیری از هرگونه خشونت و تخریب مالی، محافظت از اماکن عمومی، جلوگیری از تحریک به ناسزاگویی و سایر فعالیت‌هایی است که باعث ایجاد بلایای اجتماعی می‌شود.
- آموزش و بیان دستورالعمل‌های لازم: پلیس مسئولیت آموزش و بیان دستورالعمل‌های لازم در خصوص عفاف و حجاب را به جامعه دارد. این اقدامات شامل برگزاری کلاس‌های آموزشی، ترویج فرهنگ عفاف و حرمت ازدواج و تبیین نقش پوشش مناسب برای زنان می‌شود.
انتهای پیام/
