به گزارش گروه سایر رسانه‌های دفاع‌پرس، مطالب نشریه انتقام، ترکیبی از مقاله، گفت‌وگو، اخبار و تفسیر سیاسی بود و سرمقاله‌ها نیز معمولاً به مناسبت‌های مذهبی نوشته می‌شد.
گرچه ساواک مصمم به شناسایی دست اندرکاران اصلی این نشریه مخفی بود و چند تن از روحانیون مظنون را دستگیر و مدتی بازداشت کرد، ولی به علت رعایت کامل «مخفی کاری»، «رازداری»، و «عدم تظاهر» آیت الله مصباح، هیچ‌گاه موفق به شناسایی او نشد.۱
مطالب این نشریه به سه دسته کلی تقسیم می‌شد:
۱) مطالب تئوریک، که به مبانی نظری ایدئولوژی اسلامی و راهبرد و روش‌های تحقق حکومت اسلامی آرمانی اختصاص داشت.
در سلسله مقالات «ایدئولوژی اسلامی» که از شماره ۲ تا ۸ ادامه یافت، به این عناوین پرداخته شده بود: «ایدئولوژی اسلامی: ایمان به هدف» ۲ (ش ۲)؛ «ایدئولوژی اسلامی: حکومت شرعی» ۳ (ش ۸)؛ «ایدئولوژی اسلامی: ضرورت تشکل» ۴ (ش ۶)؛ «ایدئولوژی اسلامی: مبارزه اصولی» ۵ (ش ۴)؛ «ایدئولوژی اسلامی: تطور مبارزات» ۶ (ش ۳)؛ «ایدئولوژی اسلامی: گروه پیشقدم» ۷ (ش ۵)؛ «ایدئولوژی اسلامی: کیفیت انتخاب رهبر» ۸ (ش ۷) ۹،
۲) نقد سیاست‌ها، اقدامات و برنامه‌های رژیم شاه، که مقالات «اصلاحات کابینه
سازندگی» ۱۰ (ش ۱)؛ «هم‌پیمانان ایران» ۱۱ (ش ۳)؛ «محاکمات منصفانه» ۱۲ (ش ۶)؛ «قسمتی از گزارش کایلر یانگ برای سمینار مشکلات معاصر ایران» ۱۳ (ش ۷) ۱۴ از آن جمله است.
۳) گزارش‌ها و اخبار سیاسی از ایران و جهان اسلام، که به طور ثابت در همه شماره‌های این نشریه، صفحاتی را به خود اختصاص داده بود.
در اخبار مربوط به ایران، فعالیت‌ها و اقدامات سیاسی مراجع، علما، فضلا و روحانیون ایران و عراق، دانشجویان ایرانی داخل و خارج کشور، بازاریان، اصناف و کسبه، ضد رژیم شاه درج شده بود.۱۵
در اخبار مربوط به جهان اسلام نیز اقدامات سرکوبگرانه حکام دیکتاتور کشور‌های اسلامی علیه آزادی‌خواهان و مبارزان انقلابی مردم آن کشور‌ها آمده بود؛ از قبیل: «در دنیای اسلام چه می‌گذرد؟ عربستان، یمن، پیشنهاد بورقیبه»، ۱۶ «عفو زندانیان سیاسی»، ۱۷ «بحرین» ۱۸ (ش ۵)، «درسی از هند و پاکستان» ۱۹ (ش ۸) ۲۰
ترتیب انتشار نشریه انتقام به قرار ذیل است:
شماره اول در ۱۵ شعبان ۱۳۸۴ ق/ ۲۹ آذر ۱۳۴۳ ش ۲۱ و در ۷ صفحه و شماره هشتم (آخرین شماره) در ۱۱ جمادی‌الآخر ۱۳۸۵ ق/ ۱۵ مهر ۱۳۴۴ ش ۲۸ در ۶ صفحه.۲۹
پنهان‌کاری شگفت‌انگیز آیت الله مصباح در فرآیند انتشار «انتقام» موجب شد که ساواک نتواند عامل اصلی این نشریه را شناسایی کند و از این رو گاهی نام برخی نویسندگان نشریه بعثت از جمله آقایان علی حجتی کرمانی و سید‌هادی خسروشاهی را به عنوان عوامل انتشار انتقام معرفی کرده است.
مرحوم خسروشاهی با اشاره به سیره مبارزاتی آیت الله مصباح، به غلط بودن این قبیل گزارش‌ها اذعان کرده و چنین می‌نویسد: «استاد مصباح در اثر همین پنهان‌کاری و عدم تظاهر، کمتر در دید مامورین ساواک و گزارش‌های آن‌ها بود... و روی همین اصل هم در مورد نشریه «انتقام» می‌بینیم که ذهن مامورین، معطوف به چند نفری شده است که، چون «اهل قلم» هستند، پس لابد همه اعلامیه و نشریات حوزه علمیه قم را آن‌ها منتشر می‌سازند.
در حالی که این تصور مطلقاً صحت نداشت. ساواک قم در چند گزارش خود، نویسنده این سطور یا على حجتی کرمانی را از «نویسندگان بعثت و انتقام»! معرفی می‌کند. اما واقعیت غیر از این بود. نه این‌جانب و نه على حجتی کرمانی، از نویسندگان «انتقام» نبودیم، بلکه گزارشگران ساواک، چون «نویسنده‌های واقعی آن را نمی‌شناختند و نمی‌یافتند، از روی ناچاری، کسان دیگری را در گزارش خود نام می‌برند تا کمی بی‌لیاقتی خود را پوشش دهند!» ۳۰
علی‌رغم وجود قرائن تاریخی مبنی بر انتشار انفرادی انتقام توسط آیت الله مصباح، برخی اعضای مؤتلفه این نشریه را ارگان خود و در واقع نشریه «برون‌گروهی» تشکیلات «مؤتلفه» معرفی کرده‌اند که گویا «توسط بعضی از روحانیون عضو و یا وابسته به هیئت مؤتلفه» تهیه و منتشر می‌شده است.۳۱
این قبیل ادعا‌ها چندان دقیق و درست به نظر نمی‌رسد و اگرچه برخی اعضای مؤتلفه در توزیع نشریه مشارکت داشته‌اند، اما اولاً در تولید و نشر آن نقشی نداشتند، ثانیاً آیت الله مصباح گرچه به عنوان یکی از روحانیان متفکر، در جمع اعضای مؤتلفه جهت تبلیغ و سخنرانی حضور داشت، اما هرگز عضوی از این گروه نبود. /دکتر سهراب مقدمی شهید
پانوشت‌ها:
۱- انتقام: نشریه داخلی حوزه علمیه قم در سال‌های ۱۳۴۳-۱۳۴۴، ص ۱۶. اسناد نهضت اسلامی ایران (بعثت و انتقام)، ج ۱ و ۲، صص ۳۴۶-۳۴۹.
۲- اسناد نهضت اسلامی ایران (بعثت و انتقام)، ج ۱ و ۲، ص ۳۸۶.
۳- همان، ص ۴۸۲.
۴- همان، ص ۴۴۹.
۵- همان، ص ۴۲۱.
۶- همان، ص ۴۰۵.
۷- همان، ص ۴۳۱.
۸- همان، ص ۴۶۵،
۹- انتقام: نشریه داخلی حوزه علمیه قم در سال‌های ۱۳۴۳-۱۳۴۴، صص ۴۵- ۴۸، ۶۶- ۶۹، ۸۴- ۸۶، ۹۶- ۹۸، ۱۱۶-۱۱۸، ۱۳۴-۱۳۷، ۱۵۲-۱۵۶.
۱۰- اسناد نهضت اسلامی ایران (بعثت و انتقام)، ج ۱ و ۲، ص ۳۵۹.
۱۱- همان، ص ۴۰۲.
۱۲- در کتاب اسناد نهضت اسلامی ایران محکمات ذکر شده. همان ص ۴۴۷.
۱۳- عنوان کامل در کتاب نهضت اسلامی ایران این گونه است: قسمتی از گزارش کایلر یانگ برای سمینار مشکلات معاصر ایران دانشگاه هاروارد- ۱۷آوریل ۱۹۶۵. همان ص ۴۶۸.
۱۴- انتقام: نشریه داخلی حوزه علمیه قم در سال‌های ۱۳۴۳-۱۳۴۴.
صص ۱۵-۱۹، ۶۳-۶۶، ۱۱۳-۱۱۶، ۱۳۷-۱۳۹.
۱۵- همان، صص ۲۶-۲۹؛ ۴۹-۵۲؛ ۸۶-۹۰؛ ۱۰۲-۱۰۵؛ ۱۲۲-۱۲۴؛ ۱۳۹-۱۴۱؛ ۱۵۶-۱۵۸. همچنین: اسناد نهضت اسلامی ایران (بعثت و انتقام)، ج ۱ و ۲، ص ۳۶۸، ۳۹۰، ۴۰۷، ۴۲۳، ۴۳۸، ۴۵۴، ۴۷۰، ۴۸۵.
۱۶- در کتاب اسناد نهضت اسلامی ایران؛ عربستان جنوبی ذکر شده. اسناد نهضت اسلامی ایران (بعثت و انتقام)، ج ۱ و ۲، ص ۴۳۴.
۱۷- همان، ص ۴۳۶.
۱۸- همان، ص ۴۳۷.
۱۹- در کتاب اسناد نهضت اسلامی ایران؛ درسی از جنگ هند و پاکستان ذکر شده، همان، ص ۴۷۸.
۲۰- انتقام: نشریه داخلی حوزه علمیه قم در سال‌های ۱۳۴۳-۱۳۴۴، ص ۹۸-۱۰۲، ۱۴۹-۱۵۲.
۲۱- اسناد نهضت اسلامی ایران (بعثت و انتقام)، ج ۱ و ۲، ص ۳۵۵.
۲۲- در کتاب اسناد نهضت اسلامی ایران؛ ۲۶ آذر آمده. همان، ص ۳۷۳.
۲۳- همان، ص ۳۹۳.
۲۴- همان، ص ۴۱۱.
۲۵- در کتاب اسناد نهضت اسلامی ایران؛ ۱۹ اردیبهشت ذکر شده ص ۴۲۷. همان، ص ۴۲۷.
۲۶- همان، ص ۴۴۱.
۲۷- همان، ص ۴۵۷.
۲۸- همان، ص ۴۷۳.
۲۹- این بخش از نوشتار (شامل تحلیل محتوایی و تواریخ انتشار انتقام) از مدخل «انتقام» از دانشنامه انقلاب اسلامی، به قلم سرکار خانم سکینه مرادی اقتباس و بازنشر شده است. مدخل مزبور در جلد نخست از این دانشنامه انتشار خواهد یافت. (ان‌شاءالله)
۳۰- اسناد نهضت اسلامی ایران (بعثت و انتقام)، ج ۱ و ۲، صص ۳۴۸-۳۴۹.
۳۱- آقای بادامچیان در این زمینه می‌نویسد: «نشریه دیگری که وابسته به مؤتلفه اسلامی بود، نشریه انتقام است که توسط بعضی از روحانیون قم تهیه و توسط مؤتلفه تکثیر و توزیع می‌گردید. نام این نشریه خود بیانگر روحیه مبارزین آن زمان است که در آن‌ها روحیه انتقام‌جویی از خون شهدای اسلام و انتقام‌جویی از خائنین قوّت گرفته بود. منتها انتقامی که به پیروی از «ان الله عزیز ذو انتقام» باشد؛ و لذا این آیه شریفه را در بالای نشریه چاپ می‌کردند.» همچنین آقای مصطفی حائری‌زاده در مورد نشریه انتقام می‌گوید:
«خود من اولین شماره نشریه انتقام را از برادر «شفیق» که تعدادی را از حوزه آورده بود و به هر کس سهمی می‌داد، دریافت کردم و پخش نمودم. دو سه شماره بعد را هم باز از ایشان گرفتم تا جریان قتل منصور پیش آمد و برادر شفیق هم دستگیر شد. بعد از آن توسط یکی از برادران به نام آقای الهی، با آقای شیخ محمدتقی مصباح یزدی آشنا شدم و به وسیله ایشان هر بار مقادیر زیادی نشریه دریافت و توزیع می‌نمودم. این نشریه خیلی طرفدار داشت، ولی به علت مشکلات چاپ، ما در مقابل ۲۰ تقاضا به افراد دو عدد می‌دادیم تا به ترتیب خوانده به یکدیگر بدهند. در مورد چاپ و تکثیر آن، کاغذ آن را با وجود آن جوّ شدید خفقان من تهیه می‌کردم و برادر عزیز آقای مصباح، شب‌های جمعه از قم به منزلشان در تهران می‌آمد و مطالب تهیه شده را با کمک برادران دیگر ماشین‌نویسی کرده با دستگاه تکثیر که در زیرزمین خانه داشت، تکثیر می‌کرد. بعد دسته‌بندی کرده و دوخت می‌زد و مقداری را برای قم و پخش توسط طلاب می‌برد و مقداری هم برای دانشگاه و مقداری هم برای بازار و کسبه می‌گذاشت که توسط من در تهران پخش می‌شد. انتقام پس از اعدام منصور چند ماهی منتشر گردید و با این‌که چند بار مورد تعقیب قرار گرفتیم و حتی یک‌بار با حدود ۵۰ عدد آن دستگیر شدم، ولی باز نشریه منتشر گردید، تا دچار مشکلات زیادی در مورد تهیه کاغذ شدیم و آقای مصباح هم فراری شد و دیگر چاپ نشد...»
ر. ک: اسدالله بادامچیان، علی بنایی؛ هیئت‌های موتلفه اسلامی، تهران: اوج، ۱۳۶۲، صص ۳۰۲-۳۰۳.
منبع: کیهان
انتهای پیام/ ۱۳۴
