شهید «جواد فکوری»

نام و نام خانوادگی: جواد فکوری

محل تولد: تبریز

تاریخ تولد: ۱۳۱۷/۱۰/۱۷

درجه: سرلشکر

مسئولیت:  مشاور جانشین ستاد مشترک ارتش

تاریخ شهادت: ۱۳۶۰/۰۷/۰۷

سن: ۴۲ سال

محل شهادت: حوالی شهرری

مزار شهید: گلزار شهدای بهشت‌زهرا (س) تهران

گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس: امیر سرلشکر شهید «جواد فکوری» متولد ۱۷ دی سال ۱۳۱۷، از فرماندهان ارتش جمهوری اسلامی ایران بود که در مقطعی از سال‌های دفاع مقدس فرماندهی نیروی هوایی ارتش را برعهده داشت و مدتی نیز با حفظ سمت در نیروی هوایی، به‌عنوان وزیر دفاع در کابینه شهید «محمدعلی رجایی» منصوب شد.

شهید «فکوری» سپس بنا به پیشنهاد سرلشکر شهید «ولی‌الله فلاحی» به‌عنوان مشاور ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران منصوب شد و تا پایان عمر خویش در این مسئولیت خدمت کرد. وی هفتم مهر سال ۱۳۶۰ حین بازگشت از مناطق عملیاتی دفاع مقدس، بر اثر سقوط هواپیمای C-130 به شهادت رسید.

این شهید والامقام پس از ورود به دانشکده خلبانی نیروی هوایی ارتش و گذراندن دوره مقدماتی خلبانی، اولین پرواز مستقل خود را در سال ۱۳۳۹ با موفقیت انجام داد و سپس برای تکمیل آموزش به آمریکا اعزام و پس از گذراندن دوره‌های مختلف، موفق به اخذ گواهینامه خلبانی هواپیمای شکاری بمب‌افکن F4 شد و پس از آن به ایران بازگشت.

سرلشکر شهید جواد فکوری سال ۱۳۵۶ برای گذراندن دوره ستاد و فرماندهی مجدداً رهسپار آمریکا شد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به کشور بازگشت و به‌عنوان فرمانده پایگاه شکاری روانه تبریز شد. وی در تبریز گرفتار ماجرای جدایی‌طلبان حزب خلق مسلمان شد، تا جایی‌که این گروه وی را به گروگان می‌گیرند؛ اما پس از ۴۸ ساعت و پس از شکنجه‌های متعدد، با تلاش ارتشی‌ها آزاد شد.

شهید فکوری هفتم خرداد سال ۱۳۵۹ فرمانده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران شد و در بیستم شهریور سال ۱۳۵۹ نیز به‌عنوان وزیر دفاع در کابینه شهید «محمدعلی رجایی» منصوب شد. وی پس از حمله ارتش بعث عراق به ایران نقش بی‌بدیلی در طراحی و اجرای عملیات‌های هوایی بزرگی همچون «کمان ۹۹»، «حمله به H3» و عملیات «اوسیراک» (شمشیر سوزان) داشت. وی همچنین در حفظ شهر استراتژیک «دزفول» و پشتیبانی از مدافعان شهر آبادان نقشی حیاتی را ایفا کرد.

شهید «جواد فکوری» شهریور سال ۱۳۶۰ به پیشنهاد سرلشکر شهید «ولی‌الله فلاحی» مشاور جانشین رئیس ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی شد. وی سرانجام در هفتمین روز مهر سال ۱۳۶۰ بر اثر سقوط هواپیمای C-130 در حوالی تهران، به‌همراه جمعی دیگر از فرماندهان ارتش و سپاه از جمله شهیدان «موسی نامجوی»، «محمدجهان‌آرا» و «یوسف کلاهدوز»، به درجه رفیع شهادت نایل آمد.

تولد، دوران کودکی و تحصیلات

«جواد فکوری» سال ۱۳۱۷ در محله «چرنداپ» تبریز دیده به جهان گشود. وی پس از طی دوران کودکی، برای گذراندان دوره تحصیلات ابتدایی وارد مدرسه «اقبال» شد و پس از آن تحصیلات متوسطه خود را در دبیرستان «مروی» تهران آغاز کرد، تا این‌که سال ۱۳۳۷ موفق به اخذ مدرک دیپلم شده و سپس وارد دانشکده خلبانی شد و این دوره را نیز با موفقیت گذارند.

«فکوری» سال ۱۳۳۸ در کنکور سراسری شرکت کرد و در رشته پزشکی پذیرفته شد؛ ولی به خاطر علاقه زیادی که به خلبانی داشت، با انصراف دادن از تحصیل در دانشگاه، مهر همان سال وارد دانشکده خلبانی نیروی هوایی ارتش شد و پس از گذراندن دوره مقدماتی پرواز در دانشگاه خلبانی، اولین پرواز مستقل خود را در سال ۱۳۳۹ با هواپیمای T-33 بر فراز آسمان «دوشان تپه» در وضعیت‌های مختلف و به‌مدت یک ساعت و نیم با موفقیت انجام داد.

وی پس گذراندن این دوره، برای تکمیل آموزش به آمریکا اعزام شد و پس از یک سال و نیم با ۲۶۳ ساعت آموزش پرواز، موفق به اخذ گواهینامه خلبانی هواپیمای شکاری بمب‌افکن F4 شد و پس از بازگشت به ایران، با درجه ستوان‌ دومی در پایگاه یکم شکاری مشغول به خدمت شد و پس از مدتی نیز به پایگاه هوایی شیراز منتقل و در گردان تاکتیکی شکاری مشغول به خدمت شد.

«جواد فکوری» دوره‌های تکمیلی خلبانی، مدیریت خلبانی (F4)، فرماندهی گردان هوایی و فرماندهی ستاد را با موفقیت طی کرد و ۲ بار برای تحصیل به آمریکا رفت؛ بار اول در سال ۱۳۴۲ و بار دوم در سال ۱۳۵۶. وی سال ۱۳۴۳ ازدواج کرد که ثمره این ازدواج ۲ فرزند پسر به‌نام‌های انوشیروان و علی و یک دختر به‌نام آلاله است.

همسرش نیز گفته است: «این قدر در خانواده و فامیل ارتشی داشتیم که تا صحبت یک خواستگار ارتشی برای من شد، مادربزرگم و دایی و عمه‌ام که در واقع به خاطر مرگ زود هنگام پدر و مادرم سرپرستی و نظارت کلی بر زندگی من داشتند، ندای مخالفت سر دادند. موضوع مدتی مسکوت ماند تا وقتی که تحصیلات شهید فکوری در آمریکا تمام شد و این بار خودش به خواستگاری آمد، برای ازدواج خیلی بزرگ نشده بودم ولی از او خوشم آمد، خانواده هم وقتی رضایت مرا دیدند، چاره‌ای جز موافقت نداشتند. مهریه ۵۰ هزار تومانی تعیین شد. سال ۴۲ بود و مراسمی انجام گرفت و بعد از یک ماه نامزدی من به خانه شهید فکوری رفتم».

«جواد فکوری» سال ۱۳۵۶ برای گذراندن دوره ستاد و فرماندهی رهسپار آمریکا شد و در اسفند سال ۱۳۵۷ پس از پایان دوره‌اش، به ایران برگشت. فکوری با گذراندن دوره‌های هنر آموزگاری پرواز، تیراندازی هوایی در شب و فرماندهی ستاد با ۳ هزار و ۳۴۰ ساعت پرواز با هواپیمای F4، یکی از بهترین خلبانان این جنگنده تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی بوده است. از این‌رو می‌توان گفت شهید فکوری همه دوره‌های آموزشی خلبانی اعم از دوره‌های تکمیلی خلبانی، مدیریت خلبانی F4، فرماندهی گردان هوایی و فرماندهی ستاد را با موفقیت طی کرد.

خدمت در ارتش

«جواد فکوری» پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در پایگاه‌های مختلف نیروی هوایی، پایگاه یکم شکاری مهرآباد به مدت سه سال، پایگاه هوایی شاهرخی همدان (سوم شکاری) به مدت سه سال و به مدت هشت سال هم در پایگاه شکاری شیراز، خدمت کرد و در دهه ۵۰ از جمله ناظران نظامی نیروی هوایی بود که به کشور ویتنام اعزام شد.

«جواد فکوری» در پی پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن سال ۱۳۵۷ و بازگشت خویش از آمریکا در اسفند همان سال، در جایگاه فرمانده پایگاه شکاری روانه تبریز شد. وی از کسانی بود که پیروزی انقلاب اسلامی و استقلال کشور را آرزو داشت؛ به‌گونه‌ای که با بازگشت از آمریکا و به هنگام رسیدن به خاک ایران، در فرودگاه زمین را بوسید و گریه کرد. وی به همسرش گفت: «این همان ایرانی است که برایش آن همه رنج بردم، من ایران را این طوری می‌خواستم».

ربایش توسط ضدانقلاب

عشق «جواد فکوری» به امام خمینی (ره) ستودنی بود؛ زمانی که در آمریکا بود، می‌گفت: «اگر امام (ره) فرمان دهند، با هواپیما خود را به کاخ شاه می‌کوبم». این عشق به امام (ره) و انقلاب اسلامی انگیزه‌ای شد که در راه خدمت به نظام جمهوری اسلامی ایران لحظه‌ای درنگ نکند. بدین‌ترتیب از همان پیروزی انقلاب اسلامی در تبریز گرفتار ماجرای جدایی‌طلبان حزب خلق مسلمان می‌شود، تا جایی‌که این گروه وی را به گروگان می‌گیرند. پس از ۴۸ ساعت، شماری از کارکنان نیروی هوایی او را رهایی می‌بخشند. پس از آزادی با کمک خلبانان انقلابی و انجمن اسلامی پایگاه هوایی تبریز، عناصر فریب‌خورده را دستگیر و به دادستانی می‌سپارند.

همسرش نیز دراین‌باره گفته است: «در تبریز درگیری با حزب خلق مسلمان آغاز شده بود و جواد فرمانده مقابله با آن‌ها بود؛ البته ۴۸ ساعت او را گروگان گرفته بودند که با وساطت یک درجه‌دار نیروی زمینی که او را نشناختیم، آزاد شد. وقتی برگشت، تمام تنش کبود بود. زخم‌های عمیقی در پایش به وجود آمده بود».

فرمانده نیروی هوایی ارتش

«جواد فکوری» در شرایطی فرمانده نیروی هوایی شد که استکبار جهانی با کمک مزدوران خود کودتای نقاب را در ۱۸ تیر سال ۱۳۵۸ راه‌ انداخته و شیرازه امور از هم پاشیده بود. همچنین، مهره‌های وابسته به استعمارگران شرقی و غربی، با شایعه‌افکنی و شعار انحلال ارتش در تلاش برای آشوب‌افکنی در میان مردم بودند و با این ترفندها، می‌خواستند جلو دگرگونی بنیادی و ساماندهی نیروی هوایی را که شهید فکوری آغاز کرده بود را بگیرند.

از آن‌جا که «جواد فکوری» فردی مذهبی و قاطع به‌شمار می‌رفت، برای مسئولیت‌های گوناگونی برگزیده شد. وی در هفتم خرداد سال ۱۳۵۹ پس از دیدار حجت‌الاسلام والمسلمین حاج سید احمد خمینی، فرزند امام خمینی (ره)، با شهید فکوری و گفت‌وگوی آن‌ها، به سمت فرمانده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران منصوب شد.

از وزارت دفاع تا ستاد مشترک ارتش

شایستگی «جواد فکوری» در مسئولیت فرماندهی و ساماندهی نیروی هوایی ارتش باعث شد وی در بیستم شهریور سال ۱۳۵۹ پس از نخست‌وزیری شهید «محمدعلی رجایی» با حفظ سمت، به‌عنوان وزیر دفاع منصوب شود. او چون فردی مسلمان و دلسوز انقلاب اسلامی بود، ناچار بود سه روز در نیروی هوایی و سه روز در وزارت دفاع خدمت کند.

«ابوالحسن بنی‌صدر» رییس جمهور وقت به‌همراه «مسعود رجوی» سرکرده سازمان منافقین، در هفتم مرداد سال ۱۳۶۰ با یک فروند هواپیمای ۷۰۷ نیروی هوایی به خلبانی سرهنگ «بهزاد معزی» خلبان ویژه شاه، به کشور فرانسه می‌گریزند. شهید فکوری در آن زمان دستور سرنگونی آن هواپیما را داده بود، با این حال، به‌علت برخی شایعه‌افکنی‌ها در این زمینه، ناگزیر به کناره‌گیری از وزارت دفاع شد.‌ اندکی پس از کناره‌گیری وی، شهید «ولی‌الله فلاحی» از امام خمینی (ره) درخواست کرد تا وی را به سمت مشاور ستاد مشترک ارتش جمهورر اسلامی ایران برگزیند.

درخشش در دفاع مقدس

پس از حمله استکبار جهانی به‌سرکردگی صدام به ایران در ۳۱ شهریور سال ۱۳۵۹، سرهنگ «جواد فکوری» با موفقیت عملیات «البرز» یا طرح «کمان ۹۹» که شامل حمله سراسری به پایگاه‌های نیروی هوایی عراق و مراکز حساس نظامی و اقتصادی این کشور بود را به اجرا گذاشت. موفقیت نیروی هوایی در اجرای این عملیات در شرایط بحرانی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و وضعیت جنگی شگفتی ناظران جهانی را به‌دنبال داشت.

نیروی هوایی ارتش در ماه‌های آغازین جنگ تحت فرماندهی سرهنگ «جواد فکوری» به مقابله با تهاجم زمینی ارتش عراق پرداخت و در بسیاری از موارد به‌ویژه حفظ شهر استراتژیک دزفول و پشتیبانی از مدافعان شهر آبادان، نقشی حیاتی را ایفا کرد. فکوری همچنین شخصاً در طراحی و اجرای عملیات «اچ-۳»، حمله به پایگاه‌های نیروی هوایی عراق در جوار مرز این کشور با اردن، شرکت داشت. حمله به «H3» در کنار «کمان ۹۹» جزو موفق‌ترین عملیات‌های نظامی نیروهای هوایی مدرن هستند.

سرهنگ «جواد فکوری» در شهریور سال ۱۳۶۰ و با نزدیک شدن زمان اجرای عملیات شکست حصر آبادان به پیشنهاد تیمسار سرلشکر فلاحی به ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی منتقل شد و جای خود را به سرهنگ معین‌پور واگذار کرد. یکی از کارهای گران‌قدر وی همان فرستادن ۱۴۰ هواپیمای جنگنده به سوی خاک عراق پس از اولین حمله هوایی ناگهانی نیروهای بعث بود. شهید فکوری به‌عنوان فرمانده یک نیرو، در جهت منجسم و هماهنگ کردن نیروها بسیار تلاش می‌کرد.

شهادت

سرهنگ «جواد فکوری» درحالی که مسئولیت مشاور جانشین ستاد مشترک ارتش را برعهده داشت، سرانجام در بازگشت از ماموریت جنوب بر اثر سقوط هواپیمای C-130 به درجه شهادت نایل آمد.

شامگاه هفتمین روز مهر سال ۱۳۶۰، بعد از شکسته شدن حصر آبادان به فرمان امام (ره) و توسط رزمندگان اسلام، سرداران تصمیم می‌گیرند که گزارش فتح و پیروزی را به اطلاع امام خمینی (ره) برسانند. هواپیمای C-130 که از تهران برای انتقال مجروحان به اهواز آمده بود، به زمین می‌نشیند. پس از انتقال مجروحین، خلبان از تیمسار فلاحی می‌خواهد به‌دلیل این‌که می‌خواهد در اسرع وقت مجروحان را برساند، او و همراهان با پروازی دیگر به تهران بیایند که فلاحی موافقت می‌کند؛ اما پس از انتقال مجروحان به داخل هواپیما، خلبان متوجه می‌شود که «ولی‌الله فلاحی»، «موسی نامجو»، «جواد فکوری»، «یوسف کلاهدوز» و «محمد جهان‌آرا» نیز سوار بر هواپیما شده‌اند.

خلبان مجددا نزد فلاحی می‌رود و او به خلبان می‌گوید چون هواپیمای دیگری فعلا نمی‌تواند پرواز کند ما با شما می‌آئیم؛ بنابراین هواپیما به سمت تهران حرکت می‌کند. همه‌چیز تا ۷۰ مایلی تهران عادی بوده و هواپیما با سرعت ۲۰۰ نات در ارتفاع ۲۴۰۰۰ پایی درحال پرواز است که ناگهان صدای انفجار مهیبی در قسمت راست هواپیما روی می‌دهد. در پی این انفجار برق هواپیما قطع می‌شود و هواپیما هر چهار موتور خود را از دست می‌دهد.

در این لحظه هواپیما در وضعیت بدی قرار دارد و با سرعت درحال کم کردن ارتفاع است. خلبان بلافاصله از کادر پرواز می‌خواهد که چرخ‌های هواپیما را باز کنند تا در موقع برخورد با زمین ضربه کم‌تر باشد. چرخ‌های سمت راست باز می‌شود ولی چرخ‌های سمت چپ... فکوری با شنیدن صدای انفجار، سراسیمه به داخل کابین هواپیما می‌رود و علت را جویا می‌شود. خلبان با چراغ قوه تمامی علائم کابین را که بر روی صفر بود به فکوری نشان می‌دهد. که فکوری می‌گوید: همه‌چیز تمام شد، امیدی نیست، به خدا توکل کنید.

او کابین را ترک می‌کند و در کنار دیگر سرداران می‌نشیند و قرآن کوچک جیبی خود را باز کرده و شروع به تلاوت قرآن می‌کند. خلبان در آخرین لحظات از طریق باتری هواپیما با برج مراقبت تماس می‌گیرد و تاکید می‌کند: «هیچی ندارم، هیچی ندارم». لحظاتی بعد از مخابره این پیام، هواپیما به سختی با زمین برخورد می‌کند و بر اثر برخورد، چرخ قسمت راست هواپیما کنده می‌شود. خلبان و کمک به سختی و از پنجره کوچک کابین خارج می‌شوند، در این هنگام کپسول اکسیژن کابین منفجر می‌شود و کابین خلبان را منهدم می‌کند.

قسمت دم و بال چپ هواپیما آتش می‌گیرد و در نتیجه آن، تمامی مسافرینی که در این قسمت بودند در دم شهید می‌شوند و حفره‌ای در کنار هواپیما ایجاد می‌شود که خلبان و کمک خلبان، موفق می‌شوند تعدادی از مسافرین را نجات دهند. به‌دلیل وجود تابوت شهدا در هواپیما و درست بسته نشدن آن‌ها، تعدادی از تابوت‌ها با مسافرین برخورد کرده و آن‌ها را بیهوش می‌کنند که این خود باعث سوختن تعدادی در آتش می‌شوند.

معرفی کتاب

کتاب‌هایی درباره شهید جواد فکوری منتشر شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد:

• «جواد فکوری به روایت همسر شهید» به قلم «زهرا مشتاق» - ناشر «روایت فتح»
• «بالاتر از پرواز» به قلم «اصغر فکور»
• «چشمی در آسمان» به قلم «سیدحکمت قاضی‌میرسعید» - ناشر «سازمان عقیدتی سیاسی آجا»
• «سیمای افلاکیان ۳۵ - شهید جواد فکوری» به قلم «رضا نصرالهی» - ناشر «حدیث نینوا»
• «سقوط در سکوت» به قلم «ابراهیم زاهدی مطلق» - ناشر «نشر شاهد»

نشان فداکاری

امیر سرلشکر شهید «جواد فکوری» سال ۱۳۹۹ بر اساس تصویب شورای عالی نشان‌ها در ارتش جمهوری اسلامی ایران، مفتخر به دریافت «نشان فداکاری» از امیر سرلشکر «سید عبدالرحیم موسوی» شد. (بیشتر بخوانید)

نشان نصر (درجه یک)

برابر تصویب «شورای عالی نشان‌ها» در ارتش، به‌پاس فرماندهی و مدیریت جهادی در صحنه‌ها و برهه‌های سرنوشت ساز دوران پیروزی انقلاب تا عملیات‌های مختلف دفاع مقدس و ایثار و بذل جان در اعتلای ایران سربلند اسلامی، نشان فداکاری به شهید والامقام ارتش اسلام؛ «سرلشکر جواد فکوری» که سرسختانه در خط مقدم دفاع از استقلال، تمامیت ارضی و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایستاده‌اند تعلق گرفت و توسط فرمانده کل ارتش به خانواده این شهید معزز اهدا شد.

نشان فداکاری که اعطایی مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) به ارتش جمهوری اسلامی ایران است، نماد ایثار و از خودگذشتگی دانشجویان و دانش‌آموختگان دانشگاه افسری امام علی (ع) ارتش است که در راه پاسداری از استقلال و تمامیت ارضی کشور و نظام جمهوری اسلامی ایران مردانه ایستاده و دفاع کرده‌اند.

آلبوم تصاویر

انتهای پیام/ 113