به گزارش گروه سایر رسانه های دفاع‌پرس، روشن شدن آتش جنگ در سرزمین‌های اشغالی از ابتدای هفته گذشته به اصلی‌ترین محور خبری بسیاری از رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان تبدیل شده است. ارائه تصویری یک‌طرفه و روایتی مصادره شده از وقایع و روند جنگ در باریکه غزه و سرزمین‌های اشغالی در دستور کار این رسانه‌ها است.
پاسخ نیرو‌های مقاومت فلسطین به سیاست‌ها و اقدامات ضدبشری رژیم صهیونیستی در سایه بی‌توجهی جامعه جهانی به آغاز عملیات «طوفان‌الاقصی» از صبح روز شنبه ۱۵ مهرماه انجامید؛ عملیاتی که با بهره‌گیری از مولفه‌هایی، چون غافلگیری و گستردگی، ضربه‌هایی سهمگین بر بنیان نظامی، اطلاعاتی و امنیتی تل‌آویو وارد کرد و صد‌ها اشغالگر را به کام مرگ و به دام اسارت کشاند. یورش نظامیان تحت امر تل‌آویو هم در روز‌های گذشته خسارات جانی و مالی بسیاری به مردم غزه وارد کرد.
از همان ساعات ابتدایی آغاز عملیات، تحولات غزه به مهمترین سرخط رسانه‌ها بدل شد. رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان هم در راستای سیاست‌های خود به پوشش اخبار و ارائه تحلیل‌هایی در این ارتباط پرداختند.
بخش قابل توجهی از محتوای تولید شده در رسانه‌ها در مورد جنگ غزه، به بازتاب اخبار و تحولات در این زمینه اختصاص داشت. با این حال رسانه‌ها در میانه پوشش اخبار، رویکرد خود را بروز و تحلیل‌هایشان را ارائه دادند. در میان فارسی‌زبان‌های خارجی، رسانه‌ای، چون «العربیه فارسی» صرفا به بازتاب اخبار در این زمینه پرداخت و تلاش کرد سوگیری نداشته باشد. برخی هم مانند «رادیو زمانه» کوشیدند رویکردی متفاوت با سمت‌وسوی غالب فارسی‌زبان‌های بیگانه به تصویر بکشند.
بررسی محتوای منتشر شده در این رسانه‌ها طی یک هفته آغازین جنگ، تاکید بر گزاره‌هایی، چون ادعای حمایت مالی، نظامی و اطلاعاتی ایران از حماس، اطلاق عنوان «تروریست» به گروه‌های مقاومت، اذعان به بزرگی و گستردگی ابعاد جنگ و پیامد‌های آن، دوگانه‌سازی میان جامعه و نظام ایران و... را نمایان کرد.
علاوه بر رسانه‌هایی که از آن‌ها یاد شد، این گزارش به بررسی مهمترین خطوط خبری «ایران اینترنشنال»، «بی بی سی فارسی»، «صدای آمریکا»، «دویچه وله فارسی»، «ایندیپندنت فارسی»، «رادیو فردا» و شبکه «من و تو» و ... پرداخته و محور‌های برجسته این رسانه‌ها در این خصوص استخراج شده است.
اذعان به شکست و تحقیر رژیم اسرائیل
عملیات گسترده حماس علیه اسرائیل به اندازه‌ای دقیق و هوشمندانه بود که رسانه‌های بیگانه هم مانند بسیاری از رسانه‌های جهان به کاری بودنِ ضرباتش اذعان کردند. به نوشته بی بی سی، حمله غافلگیرانه حماس به اسرائیل و عبور بی‌مانع صد‌ها شبه‌نظامی از مرز‌های زمینی، دریایی و هوایی این کشور، به شکست بزرگ اطلاعاتی - امنیتی برای اسرائیل تعبیر شده است.
این رسانه در گزارشی دیگر آورد: ابهت ارتش فروریخت. این حملات نه تنها ابهت ارتشی مجهز به گنبد آهنین، پهپاد‌ها و سیستم‌های پیشرفته نظامی عملیاتی، بلکه مجموعه نهاد‌های نظامی، اطلاعاتی و امنیتی اسرائیل را با پرسش‌هایی جدی مواجه کرده؛ ۵۰ سال بعد از غافلگیری اسرائیل در جنگ کیپور، به عنوان بزرگترین شکست اطلاعاتی اسرائیل، در سالگردش، تاریخ تکرار شده و اسرائیل درس تجربه نیم قرن گذشته را نیاموخته است.
فارسی‌زبان‌های خارجی و دوگانگی بر سر کاربرد صفت «تروریست» برای حماس
طیفی از رسانه‌های بیگانه از واژه و اصطلاحاتی، چون «تروریست» برای اطلاق به گروه حماس استفاده می‌کنند. رسانه‌هایی، چون من و تو و ایران اینترنشنال به طور گسترده از این عنوان استفاده کرده و از عملیات این گروه علیه مواضع صهیونیست‌ها به عنوان «حمله تروریستی» یاد می‌کنند.
این در حالی است که مخاطبان هنوز سیاست یک بام و دو هوای ایران اینترنشنال در پوشش خبر حمله تروریستی اهواز (شهریور ۹۷) را به یاد دارند؛ جایی که سیاستگذاران این رسانه ترجیح دادند به جای «حمله تروریستی» از «حمله خونین مرگبار» استفاده کنند، تنها با این استدلال که «چون چنین عملیاتی علیه نظام جمهوری اسلامی انجام شده و این نظام به زعم ما مشروعیت ندارد، نباید تروریستی نامیده شود».
همین استاندارد‌های دوگانه در پوشش اخبار غزه نیز وجود دارد. درحالی دفاع مشروع فلسطینی‌ها از حقوقشان از سوی این رسانه‌ها با صفت تروریستی همراه می‌شود که از جنایات عریان این رژیم مانند استفاده از بمب فسفر سفید علیه مردم غزه در این رسانه‌ها تنها با عناوینی، چون «عملیات تلافی‌جویانه» یادمی‌کنند.
در قیاس با ایران اینترنشنال، رسانه‌ای، چون بی بی سی از صفت «تروریست» برای حماس استفاده نمی‌کند و همین مساله برایش به یک چالش تبدیل شده است. به نوشته این رسانه، بی بی سی از تصمیم خود مبنی بر پایبندی به سیاست عدم توصیف شبه‌نظامیان حماس به عنوان «تروریست» در پوشش خبری خود از حملات اخیر در اسرائیل دفاع کرده است. این روش دیرینه خبرنگاران بی بی سی است که خودشان این اصطلاح را به کار نبرند، مگر اینکه از این کلمه در نقل قول دیگران استفاده شده باشد. اما وزیر دفاع بریتانیا گفته است که بی بی سی باید «اصول اخلاقی» خود را تعیین کند.
در همین ارتباط باید گفت، صهیونیست‌ها ادعاهایی را در مورد عبور حماس از قواعد جنگی مطرح می‌کنند که غیرمستند و دروغین بودن چنین ادعاهایی آشکارا شده و همین موضوع هم بعضا در رسانه‌های معاند بازتاب یافته است. به نوشته بی بی سی، خبر «سر بریدن نوزادان اسرائیلی توسط شبه‌نظامیان حماس» حتی به سخنان رئیس‌جمهوری آمریکا نیز راه پیدا کرد؛ اظهارنظری که کاخ سفید اندکی بعد مجبور شد آن را تکذیب کند. در حال حاضر، هیچ سند معتبری وجود ندارد که نشان دهد شبه‌نظامیان حماس، سر کودکی را در اسرائیل بریده‌اند.
پیش‌بینی فرجام منازعات و پیامدهایش برای فلسطین و منطقه
پیش‌بینی نتیجه جنگ از دیگر محور‌های پررنگ در برخی رسانه‌ها است. اغلب رسانه‌ها این مضمون را به بیان‌های مختلف تکرار می‌کنند که «حماس شروع‌کننده جنگ است، ولی پایان دهنده به آن نیست».
برخی، چون ایران اینترنشنال، این جنگ را به ضرر روند صلح و به ضرر فلسطینیان دانسته و گروه مقاومت را مسئول مستقیم آن معرفی می‌کنند. «حسین آقایی» کارشناس این شبکه در گفت‌وگویی مدعی شد: با این کاری که حماس انجام داد ایده یک کشور مستقل به نام فلسطین از بین رفت.
به موجب این جنگ، از نگاه برخی رسانه‌ها منطقه می‌تواند آبستن حوادثی بزرگ باشد. برخی سنگلاخی شدن مسیر عادی‌سازی روابط پایتخت‌های عربی با تل‌آویو را پیش‌بینی می‌کنند. صدای آمریکا از «به کما رفتن توافق عادی‌سازی روابط میان ریاض و تل آویو» خبر داد و به نقل از رویترز نوشت: عربستان سعودی به دلیل تشدید درگیری بین اسرائیل و حماس، برنامه‌های خود را برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل متوقف کرد. این تغییر نشان‌دهنده تجدید نظر سریع در اولویت‌های سیاست خارجی عربستان است.
به نوشته این رسانه، درگیری حماس منجر به تعامل عربستان سعودی با جمهوری اسلامی شده است. این تحول، تلاش‌های واشنگتن برای ارتقای همگرایی در اسرائیل را پیچیده می‌کند، به ویژه که درگیری حماس به احساسات منفی نسبت به عادی‌سازی روابط در جهان عرب، دامن زده است.
البته ایران اینترنشنال ترجیح می‌دهد چنین وانمود کنند که کشور‌های عربی به ویژه عربستان، مساله‌ای، چون عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی را فدای پایبندی به آرمان‌ها و حمایت از حماس نمی‌کند. با این حال، رویدادهایی، چون برگزاری نشست اتحادیه عرب، محکومیت تجاوز‌های اسرائیل و موضع‌گیری عربستان در محکومیت کوچاندن اجباری ملت فلسطین از غزه و ادامه حمله به غیرنظامیان بی گناه، ادعای چنین رسانه‌هایی را زیر سوال برد.
آتش درگیری‌ها فراگیر می‌شود؟
بررسی احتمال گسترده‌تر شدن جنگ و احتمال ورود کشورهایی، چون لبنان، سوریه و ایران به جنگ هم از دیگر محور‌های رسانه‌ها است که نظر‌های متفاوتی در آن‌ها مطرح می‌شود. «واکنش سخت تل‌آویو» کلیدواژه‌ای است که به نظر می‌رسد برخی ازز این رسانه‌ها برای ارعاب از آن استفاده می‌کنند.
با این حال اغلب رسانه‌ها ورود گسترده و جدی کشور‌های دیگر به جنگ را محتمل ارزیابی نمی‌کنند. بی بی سی با اشاره به «درگیری محدود مرزی» لبنان با رژیم صهیونیستی، احتمال ورود جدی حزب‌الله به جنگ را بسیار کم ارزیابی کرد و نوشت: به نظر می‌رسد لبنان نمی‌خواهد وارد یک جنگ شود که برایش بسیار ویرانگر خواهد بود.
مساله درگیرشدن ایران در جنگ مستقیم با رژیم صهیونیستی یا حتی ورود آمریکا به جنگ هم محوری جدی در این رسانه‌ها به ویژه در ایران اینترنشنال است. «هوشنگ حسن‌یاری» تحلیلگر امور نظامی در گفتگو با ایران اینترنشنال اظهار داشته است: ممکن است جمهوری اسلامی دیگر گروه‌های شبه‌نظامی مورد حمایت خود در منطقه را هم علیه جبهه رژیم صهیونیستی تحریک کند که این مساله می‌تواند زمینه ورود آمریکا به جنگ را فراهم کند چرا که فشار بر دولت بایدن به دلیل آنچه «مماشات» با ایران خوانده می‌شود بسیار زیاد است و ممکن است در صورت تشدید ابعاد آن آمریکا را نه فقط از نظر حمایت مالی و نظامی بلکه از نظر فیزیکی هم وارد جنگ کند. «تهمینه ده‌بزرگی» تحلیلگر سیاسی هم در این رسانه مدعی شد: در صورتی که جمهوری‌اسلامی همچنان از این حمله‌ها حمایت کند، آتشش دامن خودش را هم خواهد گرفت.
اظهارات وزیر امور خارجه کشورمان در بیروت مبنی بر اینکه ادامه جنایت‌های جنگی علیه فلسطین با واکنش‌هایی در دیگر محور‌های مقاومت در منطقه مواجه خواهد شد، در رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی از جمله ایران اینترنشنال به «تهدید» و «ارائه شواهد و قراین به جامعه جهانی برای دست داشتن در وقایع اخیر» و بالتبع «باز شدن پای ایران به جنگ» تعبیر می‌شود.
همچنین بسیاری از رسانه‌ها، چون ایندیپندنت فارسی با استناد به گزارش «آکسیوس» و با ادعای پیام ارسالی ایران به رژیم صهیونیستی مبنی بر «مداخله در جنگ در صورت تداوم عملیات اسرائیل در غزه» مدعی شدند اگر ایران مستقیم یا غیرمستقیم درگیر این جنگ شود، نبرد میان حماس و اسرائیل به یک جنگ منطقه‌ای تبدیل خواهد شد؛ زیرا این اتفاق درگیر شدن گروه‌های شبه‌نظامی تحت‌حمایت ایران در سوریه و ورود حزب‌الله لبنان به این جنگ را به دنبال خواهد داشت.
مساله ورود آمریکا به جنگ احتمالی هم محل بحث است. از نظر برخی آمریکا به طور مستقیم در بحران‌های خاورمیانه مداخله نمی‌کند. «شاهین مدرس» تحلیلگر ایران اینترنشنال اظهار داشته سیاست دموکرات‌ها این است که در مواقع بحران در خاورمیانه مکانیسم‌های کنترل بحران را فعال می‌کنند و از درگیری مستقیم در بحران‌ها خودداری می‌کنند.
با این حال برخی با اشاره به اعزام و استقرار تجهیزات نظامی آمریکا در منطقه، احتمال ورود آمریکا به جنگ را دور از ذهن نمی‌دانند. این رسانه‌ها از آنچه سیاست «مماشات» بایدن می‌خوانند انتقاد می‌کنند و آن را دلیلی برای حمایت بیشتر ایران از حماس و شروع چنین جنگی در غزه می‌دانند. در روز‌های ابتدایی بحران، ارتباط دادن مساله آزاد شدن ۶ میلیارد دلار مسدود شده ایران از سوی آمریکا با جنگ غزه، محوری پرتکرار در رسانه‌های بیگانه بود. دویچه وله فارسی در پستی تلگرامی نوشت: شمار زیادی از کارشناسان و مقام‌های مسئول حتی در ایالات متحده بر این باور هستند که مماشات و توافق آمریکا با جمهوری اسلامی، زمینه‌ساز حمله حماس به اسرائیل شده است. شبکه من و تو هم گزارش‌ها و ویدئو‌هایی به ویژه از سوی «شهروند-خبرنگارانش» با همین مضمون منتشر کرد.
اعلام نظر دولت رسمی آمریکا بعد از طرح ادعاهایی، چون توافق واشنگتن و دوحه برای توقف دسترسی ایران به پول‌هایش در قطر البته محور یادشده را در این رسانه‌ها کمرنگ‌تر کرد. با این حال اظهارات اخیر ترامپ در مورد سیاست‌های سهل‌گیرانه بایدن در ارتباط با ایران، موجب تداوم انتقاد از سیاست واشنگتن و دموکرات‌ها در قبال ایران شده است.
یورش به دفاع حماس و حمایت از تهاجم تل‌آویو با اقداماتی مانند تحریک عواطف
رسانه‌های معاند تقبیح عملیات حماس و حمایت از اقدامات رژیم صهیونیستی را با تاکید بر گزاره‌های، چون «حق تل‌آویو برای دفاع از خود» در دستور کار دارند. این رسانه‌ها بدون اشاره به مساله محاصره طولانی مدت غزه و حقوق پایمال شده مردم این منطقه، مبارزات حماس را «نامشروع» جلوه می‌دهند و این گروه را مسئول جنگ معرفی می‌کنند.
البته پوشاندن واقعیت، همیشه ممکن نیست. «مناخیم کلاین» استاد علوم سیاسی در دانشگاه بر- ایلان در اورشلیم در مصاحبه با «رادیو فردا» اذعان کرد «اشغالگری مداوم اسرائیل، حمله مداوم به نوار غزه و نادیده گرفتن فلسطینی‌ها در روند عادی‌سازی روابط اعراب با تل‌آویو دلیلی برای نارضایتی و واکنش فلسطینی‌ها بوده است». البته این کارشناس درگیری‌ها را به «گروه‌های مسلح فلسطینی که دنبال برخورد خشونت‌آمیز هستند» نسبت داد، نه «بسیاری از مردم فلسطین».
در همین راستا بر ادعاهایی اثبات نشده مبنی بر حمله عمدی حماس به مدارس ابتدایی و کشتن کودکان، زنان و غیرنظامیان در این رسانه‌ها تاکید می‌شود. برخی، چون تهمینه ده‌بزرگی و «مئیر جاودان‌فر» روزنامه‌نگار اسرائیلی متولد ایران در گفتگو با رسانه‌هایی، چون ایران اینترنشنال، انتشار تصاویری از آنچه را «حمله وحشیانه فلسطینی‌ها علیه غیرنظامیان غیرمسلح و زنان و کودکان» خواندند دلیلی بر جریحه‌دار شدن افکار عمومی جهان و همدلی آن‌ها با اسرائیلی‌ها دانستند.
تلاش برای ایجاد این همدلی هم در دستور کار رسانه‌هایی، چون من و تو است. به عنوان نمونه این شبکه، ویدیویی از مکالمه تصویری یک سرباز اسرائیلی با خانواده‌اش در روز نام‌گذاری فرزندش در شبکه‌های اجتماعی را بازنشر کرد و نوشت: «این پدر به دلیل حضور در جنگ با تروریست‌های حماس، از طریق تماس تصویری در این مراسم شرکت کرد و برای فرزندش دعا خواند.»
با این حال رسانه‌ای، چون رادیو زمانه به همدلی با مردم فلسطین پرداخت و در گزارشی آورد: آیا فلسطینیان حق دارند در برابر تهاجم بی‌وقفه‌ای که بر آن‌ها تحمیل می‌شود مقاومت کنند؟ قطعاً. هیچ نوع برابری اخلاقی، سیاسی یا نظامی بین دو طرف وجود ندارد. اسرائیل یک کشور هسته‌ای است و تا بن دندان توسط آمریکا مسلح شده است. وجود این کشور مورد تهدید قرار نگرفته است. فلسطینی‌ها، زمین‌شان و زندگی‌شان است که مورد تهدید است. ظاهراً تمدن غربی مایل است نابودی فلسطینی‌ها را تماشا کند. اما فلسطینی‌ها در برابر استعمارگران قیام کرده‌اند.
جنگ نیابتی میان تهران - تل‌آویو؟ تلاش برای نشان دادن ایران به عنوان آمر درگیری‌ها
برخی رسانه‌ها جنگ گروه‌های مقاومت با رژیم صهیونیستی را به «جنگ نیابتی ایران و اسرائیل» تعبیر می‌کنند. هوشنگ حسن‌یاری تحلیلگر امور نظامی در گفتگو با ایران اینترنشنال مدعی شد که جمهوری اسلامی از نظر توانایی نظامی با اسرائیل قابل مقایسه نیست و، چون نمی‌تواند به طور مستقیم وارد مبارزه با اسرائیل شود، از گروه‌های تحت حمایتش برای این تقابل استفاده می‌کند.
«مراد ویسی» کارشناس پای ثابت ایران اینترنشنال هم در گفتگو با این شبکه با این ادعا که «حیات جمهوری اسلامی به وجود بحران در منطقه منوط است» این جنگ را جنگ نیابتی نظام ایران (و نه مردم ایران) با اسرائیل دانست تا با یک تیر دو نشان بزند و برای واضح‌تر شدن منظورش بگوید: باید بین مفهوم جمهوری‌اسلامی و ایران تفاوت قائل شویم. به ادعای ویسی عادی‌سازی روابط کشور‌های عربی با اسرائیل به ویژه از سوی عربستان سعودی حضور اسرائیل در منطقه را به مرحله بازگشت‌ناپذیر می‌رساند و جمهوری اسلامی برای پرهیز از رسیدن به این مرحله، می‌خواهد از طریق جنگ موجودیت خود را در منطقه حفظ کند.
رسانه‌هایی، چون ایندیپندنت فارسی و من و تو هم با تکرار ادعاهایی نظیر آنچه «وال‌استریت ژورنال» در زمینه صدور دستور نهاییِ حمله حماس به رژیم صهیونیستی منتشر ساخت، ادعای نقش داشتن ایران در وقایع اخیر یا دست کم چراغ سبز نشان دادن تهران به حماس را مورد تاکید قرار می‌دهند. این در حالی است که مسئولان ارشد کشورمان بار‌ها به صراحت مداخله در عملیات حماس علیه تل‌آویو را رد کرده‌است.
دوگانه‌سازی میان مردم و حاکمیت به بهانه جنگ در غزه
رسانه‌هایی که همواره دوقطبی‌سازی میان مردم و نظام جمهوری اسلامی ایران را در دستور کار دارند، در ارتباط با جنگ در غزه هم سعی می‌کنند این راهبرد را پیش ببرند.
رادیو فردا در گزارشی آورد: مردم ایران در اعتراضات سال گذشته بار‌ها مخالفت خود را از حمایت حکومت کنونی ایران از شبه نظامیان در منطقه اعلام کرده‌اند، با این حال جمهوری اسلامی در سال‌های گذشته میلیون‌ها دلار به حماس کمک مالی کرده است.
این رسانه‌ها همچنین گزارش‌های بسیاری از انتقاد مردم به حمایت نظام از فلسطین منتشر می‌کنند. در همین ارتباط تولیدات خبری متعددی با موضوع انتقاد از برگزاری «جشن حکومتی» برای حمله حماس به مواضع صهیونیست و انتقاد از نصب دیوارنگاره میدان ولیعصر و ... منتشر شد. همچنین، اعلان حمایت‌ها از حماس و ابراز خرسندی چهره‌های سیاسی از درگیری با رژیم صهیونیستی به طور گسترده بازتاب یافت گویا این رسانه‌ها، از این حمایت‌ها به مثابه سندی برای «نقش داشتن ایران در جنگ غزه» رونمایی می‌کردند.
«تضاد نگاه حاکمیت و مردم به مساله غزه» را «مهدی مهدوی‌آزاد» کارشناس پرتکرار ایران اینترنشنال تئوریزه کرد و مدعی شد: نظام به‌دنبال بسط شرایط خفقان‌آوری است که کمترین اعتراض به رفتار خشونت‌بار حماس را برنمی‌تابد. در سوی دیگر مردمی هستند که در اندک فرصت تماشای یک بازی فوتبال، با خیابانی‌ترین الفاظ سیاست نظام حاکم در قبال فلسطین را مضحکه می‌کنند.
رنج جنگ برای مردم غزه
رنج جنگ برای مردم غزه به اندازه‌ای زیاد است که ناگزیر در رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان هم هرچند اندک، ولی بازتاب می‌یابد. رادیو زمانه رسانه‌ای است که بیشتر از سایر رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی از این منظر به ماجرای بحران غزه می‌پردازد. به عنوان نمونه این رسانه با اشاره به کوچ اجباری مردم غزه نوشت: مردم به کجا پناه ببرند؟ هیچ چیزی این حد از ستم بر مردم غیرنظامی را توجیه نمی‌کند. مردم غزه روز‌ها و ماه‌ها و سال‌های سختی را گذرانده‌اند.
این رسانه در گزارشی دیگر آورد: بمباران‌های اسرائیل که سازمان ملل «مجازات دسته‌جمعی» خوانده، این باریکه را که پیش از این هم به دلیل حصر اسرائیل در وضعیت وخیمی برای زندگی بود، به شدت تخریب کرده است. همه در انتظار حمله زمینی اسرائیل به نوار غزه هستند و مردم بسیاری در حال فرار به سمت جنوب باریکه. با وجود این، مقام‌های حماس اعلام کردند که ۷۰ فلسطینی در حمله‌های هوایی اسرائیلی به کاروان‌های در حال فرار از غزه کشته شدند. بیشتر آن‌ها زنان و کودکان بودند.
منبع: ایرنا
انتهای پیام/ ۱۳۴
