استان اردبیل رخت سیاه به تن کرد

به گزارش دفاع‌پرس از اردبیل، کهن شهر اردبیل در سیر تاریخ، به مرکز سلسله صفویان، خاستگاه تشیع و دارالامان و دارالارشاد شهرت یافته است و آئین‌های عزاداری عاشورائیان از سنت‌های دیرین و پاس داشته شده این دیار است که سال به سال با همت و همراهی دسته گردانان، هیئتی‌ها و پیرغلامان حسینی احیا و اجرا می‌شود.

این روز‌ها پیراهن‌های سیاه بیشتر به چشم می‌خورد و خیابان‌ها و کوچه‌ها با پرچم‌های حاوی شعائر اسلامی و ابیات ناب عاشورایی مزین می‌شود و علاوه بر مردم حسینی و عاشق پیشه اردبیل، دستگاه‌های فرهنگی نیز در تزئین و شهرآرایی برای ماه سوگواری نقش آفرین هستند.

هیئت‌های مذهبی و عزاداری که به صورت هفتگی برنامه‌های مداحی برگزار می‌کنند، به حجم و سوز برنامه‌های خود افزوده اند و جلسات هفتگی آنها از حالت آموزش مداحان نورس فراتر رفته و شعرای مذهبی و آئینی نیز تازه‌ترین سروده‌های خود را برای بلبلان حسینی آماده می‌کنند تا در سینه زنی‌ها و زنجیرزنی‌ها استفاده شود.

برابر اعلام اداره کل تبلیغات اسلامی استان اردبیل، ۲ هزار هیات مذهبی، ۵۰ کانون فرهنگی و تبلیغی، ۶۰ موسسه قرآنی، ۱۵۰ خانه قرآنی و انجمن اسلامی و یک هزار و ۵۰۰ هیات مذهبی در این استان ساماندهی و ضابطه‌مند شده است و مشغول فعالیت هستند.

طشت گذاری، مهمترین آئین سنتی و سرآغاز برنامه‌های سوگواری است که طبق سنت دیرینه در مساجد برگزار می‌شود و به عنوان شروع رسمی سوگواری‌های ماه محرم اطلاق می‌شود؛ در اجرای این آئین، ریش سفیدان و پیشکسوتان حسینی طشتی که به طور معمول از جنس مس است، از آب لبریز کرده و بر دوش خود حمل می‌کنند و به همراه اعضای دسته و هیئت مذهبی، وارد مسجد شده و طشت را بعد از گرداندن در داخل مسجد در گوشه‌ای قرار می‌دهند.

فلسفه طشت پر آب به تشنه کامی امام حسین (ع) و اهل حرم و یاران ایشان برمی‌گردد و سوگواران حسینی قرن‌هاست به نیت آب رساندن به لب تشنگان کربلا، طشت آب را در آغاز روز‌های عزا بر دوش غمبار خویش می‌گردانند و اشک می‌ریزند.

شهر اردبیل از قدیم به ۶ محله اصلی اونچی میدان (گازران)، سرچشمه، عالی قاپو، پیرعبدالملک، اوچ دکان و طوی تقسیم شده است و آهنگ حرکت دستجات عزاداری در اردبیل از روز دوم تا هشتم محرم به غیر از روز جمعه را شامل می‌شود و دستجات عزاداری محلات ششگانه اردبیل به همراه عزاداران کوچه‌ها و محلات تابعه، با پیراهن و دستار سیاه به نوبت رهسپار کوچه و بازار می‌شوند.

عَلم‌ها و بیرق‌های سبز، سرخ و سیاه به همراه پیرغلامان و ریش سفیدان محلات اردبیل، پیشاهنگان دستجات عزاداری هستند و در طول مسیر حرکت خود که از بامداد تا شامگاه ادامه می‌یابد، به زنجیرزنی و سینه زنی می‌پردازند و در مقابل مسجد جامع در بازار اصلی و در داخل مساجد و تکایا توقف، سینه زنی و زنجیرزنی می‌کنند.

دسته‌های عزاداری در روز‌های هفتم یا هشتم ماه محرم وارد بازار اردبیل می‌شوند و اصناف و کسبه مسیر حرکت دستجات عزاداری با چای، خرما و شیر از سوگواران پذیرایی می‌کنند و مغازه‌های خود را تا سومین روز شهادت امام حسین (ع) می‌بندند و کسب و کار را تعطیل می‌کنند.

شاه بیت زیبا و غمبار استاد انور اردبیلی در آغازین روز‌های عزاداری و به خصوص در سوگواری برای حضرت مسلم بن عقیل توسط عاشقان حسین (ع) با نوای دلنشین ترنم می‌شود و این نیز به مثابه طشت گذاری، فریاد آغاز محرم است.

'"گلور محرم، آچیلدی پرچم، کیمون وار عشقی، عزایه گلسون

دخیل اولانلار، مریض اولانلار، قرا گینسون، دوایه گلسون"

یعنی: پرچم‌های ماتم گشوده شد و به اهتزاز درآمد، هر کس که عاشق است به عزا بیاید

آنان که دخیل افتاده اند، آنانی که بیمارند، لباس سیاه بپوشند و برای گرفتن درمان بیایند.

مراثی تولید شده در استان اردبیل بسیار مشهور است و همچون اذان مانای موذن زاده‌ها که مرز‌های کشور را در نوردیده و در بلاد اسلامی طنین انداز شده، نوحه‌ها و مداحی‌های استان اردبیل نیز دل‌ها را تسخیر کرده است و کیست که سوز نوحه سلطان الذاکرین سلیم موذن زاده را نشنیده باشد یا با استماع آن، اشک در دیدگانش حلقه نزده باشد.

تاثیر مرثیه‌های تولید شده در استان اردبیل به فخامت و جزالت شعر و ملاحت اجرای مداحان باز می‌گردد و وقتی شعر برخاسته از دل، با اجرای با صدای گیرا پیوند می‌خورد، دل‌ها را به لرزه در می‌آورد و سرشک‌ها را بر رخسار شنوندگان می‌گستراند.

در دهه‌های اخیر، طبل و شیپور در کنار دسته‌های عزاداری بیشتر به چشم می‌خورد و جوانان با شور و شوق زیادی به حمل و استفاده از آنها مبادرت می‌ورزند و جمعیتی که گرداگرد دسته‌های عزا جمع می‌شوند، در تردد وسال نقلیه و آهنگ عبور و مرور در گذرگاه‌ها تاثیر می‌گذارد و عوامل راهنمایی و رانندگی و حتی نیرو‌های انتظامی با زحمت به تسهیل گذر مردم و ماشین‌ها اقدام می‌کنند.

هر چند مسئولان امر برنامه‌های حرکت دستجات عزاداری را با گنجایش خیابان‌ها و ساعات ترافیک میدان‌ها و چهارراه‌ها تنظیم می‌کنند، اما ازدحام سوگواران و علاقه‌مندان به برنامه‌های هیئات مذهبی در عبور و مرور‌ها تاثیرگذار است و به نظر می‌رسد باید فرهنگ مراعات همدیگر و حرمت به حقوق شهروندی بیشتر تقویت شود.

در هر صورت، عزاداری‌های ماه محرم از جذابیت‌های گردشگری مذهبی استان اردبیل است و این جذبه و گیرایی به حدی است که همه شهر‌های این استان در ماه محرم شاهد حضور مهمانانی از مناطق مختلف کشور می‌شوند و در کنار جمعیت مهاجر از اردبیل که در ماه محرم به استان زادگاه خویش بازمی‌گردند، مردم اطراف و اکناف نیز برای التذاذ معنوی از عطر محرم اردبیل، به دیار سبلان سر می‌زنند.

از مواهب ماه‌های اشک و آه برای امام تشنه لبان و یاران وفادار ایشان، کاهش آسیب‌های اجتماعی، زد و خورد‌های خیابانی، افزایش روحیه مراعات و تحمل همدیگر و تقویت همدلی و همزبانی بین مردم است که به نوعی وامدار پیام جاودانه کربلاست.

این فراز از امام سوم شیعیان و بزرگ آزادمردان را تاریخ فراموش نمی‌کند که فرمود: «یا شیعة آل سفیان إن لَم یَکُن لَکُم دینٌ و کُنتُم لاتَخافونَ المَعادَ فَکونوا اَحراراً فِی دُنیاکُم» (۱)؛ (ای پیروان آل سفیان! اگر شما دین ندارید و از روز قیامت نمی‌ترسید، پس [لااقل]در زندگی خود آزاده باشید).

از این رو وعظ مبلغان دینی و سخنرانی بر منابر و مساجد در تبیین آن فراز و رویکرد‌های معرفیتی و اخلاقی امام شهیدان حضرت حسین (ع) بر رفتار و کردار شنوندگان تاثیر می‌گذارد و موجب پالایش آداب فردی و اجتماعی می‌گردد و تا محرمی دیگر نیز ملکه ذهن بسیار از عاشقان و دلباختگان او قرار می‌گیرد.

انتهای پیام/