ناگفته های پدیده «سرقت»؛ از وظیفه پلیس تا چشمان بسته بر روی آسیب ها

به گزارش گروه اجتماعی دفاع پرس،جرم از جمله سرقت نه تنها به یکی از چالش های و دغدغه های پیش روی صاحب نظران و شهروندان تبدیل شده بلکه نوع نگاه افراد به پلیس در مبارزه با این پدیده و اینکه تمام نگاه ها برای کاهش یا ریشه کنی آن به سوی نیروی انتظامی است به چالش مهم و پیش روی نیروی انتظامی نیز تبدیل شده چرا که همگان باور دارند که تنها عامل بازدارنده در برابر مجرمان و کاهش جرم 'پلیس' است.

مردم در برقراری نظم و امنیت، پلیس را می شناسند و از پلیس انتظار دارند به عنوان برقرارکنندگان نظم و امنیت و ضابطان قانون، این خواسته برحق خود را که امنیت و احساس امنیت است را محقق کند.

از سوی دیگر بسیاری از صاحب نظران در وقوع جرائم به خلاء های فرهنگی موجود و نبود مشارکت دستگاه های ذی ربط در این زمینه اشاره دارند، این در حالی است که بیان خلاء های فرهنگی با وجود تکرار همواره مورد بی توجهی قرار گرفته و از کنار آن به راحتی عبور کرده ایم، همان گونه که مشارکت در فرهنگ سازی که کاهش جرائم را در پی دارد به نوعی به فراموشی سپرده شده است.

فرهنگ سازی در هر زمینه مشارکت تمام دستگاه ها را می طلبد به این منظور هر چند حضور پلیس به عنوان ضابط قضائی نقش بسزایی در کاهش تخلفاتی از جمله سرقت دارد اما نمی توان نقش سایر دستگاه ها را در این زمینه نادیده گرفت.

یکی از اقداماتی که پلیس در راستای تشدید مبارزه با سرقت در اوایل سال 93 انجام داد، راه اندازی قرارگاه سرقت در 14 استان کشور بود و از آن جایی این قرار گاه راه اندازی شد که در سال های 91 و 92 میزان وقوع سرقت افزایش یافته بود که اکنون به گفته کارشناسان نیروی انتظامی با راه اندازی این قرارگاه میزان سرقت کاهش چشمگیر داشته است.

با وجود اینکه با کاهش وقوع سرقت مواجه هستیم اما این پدیده همواره مورد تاکید صاحب نظران و نگرانی خانواده ها است چرا که علاوه بر پدیده های فرهنگی، مشکلات اقتصادی و بیکاری جوانان در این زمینه مورد بحث است.

سرقت شامل چندین دسته اعم از سرقت های خرد، خودرو، منزل، مسلحانه و غیره می شود، اما چندی پیش پایگاه اطلاع رسانی نیروی انتظامی، از کاهش شش درصدی سرقت خودرو و 14 درصدی لوازم و قطعات وسایل نقلیه از ابتدای فروردین تا پایان آبان سال جاری در کشور خبر داد.

براساس این گزارش، میزان کل سرقت ها شش درصد کاهش و کشف به وقوع این جرم نیز 3.2 در هشت ماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش داشته است.

براساس همین گزارش، میزان کشف به وقوع سرقت در هشت ماه گذشته 70 درصد اعلام شد این درحالی است که میزان سرقت منزل تغییری نکرده است.

در این گزارش ضمن اشاره به کاهش 3.5 درصدی سرقت اماکن، شش درصدی اتومبیل و موتورسیکلت و 14 درصدی لوازم و قطعات خودرو ، اعلام شد که در جرائمی همچون جیب بری 25 درصد و کیف قاپی 10 درصد افزایش وقوع از ابتدای فروردین تا پایان آبان ماه را شاهد بودیم.

با این اوصاف سووالات پیش روی این است که آیا حضور پلیس به عنوان ضابط قضائی در افزایش یا کاهش وقوع سرقت تاثیرگذار است؟ آیا این نوع نگاه درست که پلیس تنها مجری برقراری امنیت و کاهش جرائم به شمار می آید؟ آیا تحقق آرمان های فرهنگی و همچنین اقتصادی به تنهایی و از طریق یک سازمان یا نهاد، شدنی است؟

گروه اجتماعی خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) برای تبیین این موضوع در میزگردی، میزبان سرهنگ رضا موذن معاون مبارزه با سرقت پلیس آگاهی ناجا، محرم تقی زاده معاون اجتماعی پلیس آگاهی ناجا، سیدمحمدحسین جوادی عضو انجمن هیات مدیره مددکاران اجتماعی ایران و سینا قنبرپور یکی از خبرنگاران باسابقه حوزه حوادث رسانه ها بود که تا به نوعی به سووالات پیش روی پاسخ دهند که در پی می آید:

** سرقت زاییده کارکردهای ناقص سازمان های دیگر است

سرهنگ رضا موذن معاون مبارزه با سرقت پلیس آگاهی نیروی انتظامی با اشاره به تعریف قانونی سرقت، گفت: ربودن مال دیگران به صورت پنهانی سرقت نامیده می شود که البته روانشاسنان سرقت را ناهنجاریهای اجتماعی تعریف می کنند که دیگران از این حیث متضرر می شوند.

وی با اشاره به مقوله های موثر در سرقت، افزود: بسیاری از باید و نباید ها را می توان در سرقت موثر دانست که در این ارتباط بسیاری از سازمان ها اقداماتی را باید انجام می دانند و ندانند یا اینکه باید انجام نمی دادند، اما انجام دادند این در حالی است که سازمان ها باید؛ نباید ها و وظایف خود را باید بشناسند.

موذن با اشاره به جزیره ای عمل کردن برخی از سازمان های مرتبط با سرقت و نپذیرفتن سهم خود در این زمینه، گفت: سازمان ها در مبارزه با سرقت یا آشنایی ندارند یا طفره می روند این در حالی است که در این زمینه بسیاری از سازمان ها درگیر هستند اما رسانه ها تنها به پلیس نمره می دهند ، سووال این است چرا پلیس؟ نیروی انتظامی چه سهمی از این اتفاق را باید پاسخگو باشد؟ کدام یک از سازمان ها سهم خود را پرداخت و هزینه کرده اند؟ در این اتفاق سازمان ها سهم خود را نمی بینند یا نمی خواهند ، ببینند.

معاون مبارزه با سرقت پلیس آگاهی نیروی انتظامی افزود: اکنون در جامعه، مهندسی معکوس انجام می دهیم به گونه ای که منتظریم تا یک جرم اتفاق بیفتد و بعد آن را آسیب شناسی کنیم که چرا فلان جرم اتفاق افتاد این در حالی است که در جلوگیری از تکرار، موفقیت نداشتیم.

موذن اضافه کرد: تجزیه و تحلیل ها در این زمینه اداری و کلاسیک است چنانچه نظر هم بدهیم کاربردی و راهگشا نیست اگر هم باشد نتوانسته ایم فضا را برای اجرایی شدن نظرات فراهم کرده یا در جامعه زمینه سازی کنیم یا دراین زمینه پتانسیل ها را نشناخته ایم.

وی با بیان اینکه نگاه پلیسی و شهروندی به مقوله سرقت دارم، گفت: مردم ما عاقل و هوشمند هستند ، سازمان هایی که باید پای کار باشند، نیستند و به طروق مختلف از زیر مسوولیت شانه خالی می کنند یا تخصصی ندارند یا نمی خواهند کاری انجام دهند.

موذن معتقد است سرقت زاییده کارکردهای ناقص سازمان های دیگر است که سرریز آن را در پلیس نشان داده می شود.

وی با بیان اینکه مقوله های فرهنگی و اقتصادی در سرقت تاثیرگذار است، گفت: پلیس نفر آخر در این داستان است و زمانی باید وارد صحنه شود که اتفاق رخ داده است در حالی که مابقی سازمان ها به صورت مستقیم و غیرمستقیم در کنترل جرم مسئولیت دارند.

موذن تاکید کرد: باید به سمتی برویم که این مهندسی را معکوس کنیم ، شرایط اقتصادی را ببینیم ، راه کارهایی نیز در این زمینه تعریف کنیم ، آموزش لازم را ارایه دهیم و غنای فرهنگی برای مردم ایجاد کنیم چرا که برخی از ناهنجاریهای روانی و روانشناختی در خانواده ها است که در فرهنگ ایرانی چندان به آن توجه نمی شود.

**شهرداری در ساخت و سازها نظر پلیس را اخذ کند

معاون مبارزه با سرقت پلیس آگاهی نیروی انتظامی گفت: شهرداری باید در زمینه ساخت و سازها مکلف شود تا نظر پلیس را اتخاذ کند هر چند این موضوع در دستور کار ناجا قرار دارد و بار مسئولیتی برای پلیس خواهد داشت.

موذن با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه در مجموعه جمهوری اسلامی ایران در هر کجا هستید آن جا را مرکز دنیا بدانید، گفت: چنانچه این باور را داشته باشیم ، می توانیم در حد خود تاثیرگذار باشیم براین اساس باید شرعا، قانونا و اخلاقا اطراف خود را اصلاح کنیم.

**لزوم توجه به محلات بی دفاع

معاون مبارزه با سرقت پلیس آگاهی نیروی انتظامی با اشاره به لزوم توجه به محلات بی دفاع، گفت: در این محلات پلیس به دلیل فضای فیزیکی شهری نمی تواند حضور یابد که لازم است در این زمینه راهکاری اندیشیده شود.

موذن افزود: از سوی دیگر فضاسازی آب و مسیرهای لوله کشی برای تردد خودروها باید در این محلات اصلاح شود.

وی تصریح کرد: البته این به آن معنا نیست که محلات بی دفاع از دید پلیس خارج است بلکه مساله این است که بستر وقوع جرم نسبت به سایرمحلات در آن ها بیشتر فراهم است و شاهد تکرار جرم در این محلات هستیم از سوی دیگر نمی توان برای هر خانه یک نگهبان قرار دهیم.

**سن ارتکاب جرم به 16 سال رسیده است

به گفته معاون مبارزه با سرقت پلیس آگاهی، سن تخلف و ارتکاب جرم حتی در زمینه جرائم خشن به 16 یا 17 سال رسیده است.

موذن با طرح پرسش هایی، گفت: چه میزان پژوهش های دانشگاهی و دکترای کاربردی است؟ کدام یک از کارهای تحقیقاتی را به کف خیابان آورده ایم ؟ کدام یک از اقشار آسیب پذیر را شناسایی کرده ایم ؟ چه میزان از مددکاران اجتماعی و مشاوران استفاده کرده ایم؟

وی با اشاره به اقدام پلیس در زمینه راه اندازی قرارگاه سرقت در سال 93، گفت: این قرارگاه توفیقات خوبی داشته است و پلیس به صورت مستقیم و غیرمستقیم که دخیل در موضوع سرقت هستند در این قرارگاه حضور دارند، البته ممکن است از تجربه سایر صاحب نظران، خودروسازان، کارشناسان حقوقی و سازمان های دیگر از جمله اداره برق به منظور جلوگیری از سرقت کابل برق در این قرارگاه استفاده شود.

موذن افزود: در این قرارگاه برخی از سرقت ها به دلیل آثار بد روانی در جامعه در اولویت قرار می گیرد مثل سرقت کابل های برق ، البته این اولویت بندی به معنای نادیده گرفتن سایر سرقت ها نیست.

وی با اشاره به کدینگ جرائم، گفت: برخی از این جرائم در پلیس پیشگیری به دلیل بومی ، محلی و منطقه ای بودن، رسیدگی می شود و بخش دیگر که دارای شمول بیشتری است در پلیس آگاهی مورد بررسی و رسیدگی قرار می گیرد.

موذن افزود: نمی توان برای همه جرائم یک نسخه کلی پیچید چرا که برخی از سرقت ها فصلی است، به عنوان مثال در ایام خرید که مردم با پول نقد در مراکز خرید بیشتر تردد دارند، سرقت بیشتر انجام می شود براین اساس باید در آن فصل برای مردم نسخه پیچید و آموزش های لازم را ارائه کرد.

موذن با بیان اینکه باید نگاه ها را به سمت آموزش همگانی سوق دهیم، گفت: باید به مردم آموزش چند وجهی ارایه شود، باید مردم را هوشیار کنیم و موضوعات منطقه ای را بر اساس آلودگی محله ای بررسی و آموزش های لازم را ارائه دهیم.

وی اولویت پلیس را مبارزه با جرائم بویژه جرائم خشن عنوان کرد و گفت: جرائم خشن ناامنی بسیاری از نظر روانی در جامعه بوجود می آورد البته این به معنای نادیده گرفتن سایر جرائم نیست چرا که سرقت برای پلیس جرم است و ارزش ریالی یا افراد آسیب دیده در این زمینه برای پلیس تفاوتی ندارند.

**لزوم اتخاذ نظر پلیس در مرخصی مجرمان

معاون مبارزه با سرقت پلیس آگاهی نسبت به نگرفتن نظر از پلیس در هنگان دادن مرخصی به مجرمان انتقاد کرد و گفت: برخی از مجرمان به دلیل خوش رفتاری یا حفظ قرآن از مرخصی استفاده می کنند اما بار دیگر به چرخه جرم باز می گردند این در حالی است که ساز و کار دقیق و هماهنگی در این زمینه با پلیس انجام نشده و نظر نیروی انتظامی در این زمینه اخذ نمی شود.

موذن افزود: به عنوان مثال در حوزه تهران بزرگ و در ایام عید، برای جلوگیری از سرقت های بعدی، قوه قضائیه هیچ گونه اطلاعی در زمینه مرخصی متهمان بویژه متهمان ستاره دارد نمی دهد.

وی در مورد سرقت هایی که توسط زنان انجام می شود، افزود: زنان در این سرقت ها، نقش کلیدی و اساسی ندارند یا همراه سارقان هستند یا به عنوان وسیله از آن ها استفاده می شود.

موذن اضافه کرد: پلیس در مورد آیین دادرسی کیفری جدید حرف دارد و این موضوع جزء اولویت های پلیس است.

**برخورد قهری صرف جواب نمی دهد

محرم تقی زاده معاون اجتماعی پلیس آگاهی نیروی انتظامی با طرح این پرسش که چه عواملی سبب وقوع سرقت می شود و مردم به چه میزان در پیشگیری از جرم نقش دارند؟ گفت: سرقت از دغدغه های مردم و مسئولان است، اما باید دید دستگاه های دیگر در این زمینه چقدر نقش دارند. آیا در این زمینه آسیب شناسی شده است؟

وی با بیان اینکه قانونگذار در تدوین قانون نقش دارد، افزود: در زمینه پیشگیری از سرقت چه اقداماتی انجام داده ایم در حالی که خانه ها تبدیل به بانک و اشیای نفیس مردم شده است، چه مقدماتی را برای کاهش وقوع سرقت فراهم کرده ایم؟

تقی زاده ادامه داد: کشور فرانسه مردم را مکلف کرده تا در امنیت نقش داشته باشند به همین دلیل هر گونه جرمی که در محل زندگی آن ها رخ دهد باید مقام قضائی را در جریان بگذارند که اگر غیر از این باشد جرم علیه عدالت قضائی اتفاق افتاده است بر این اساس زمانی که هم افزایی اتفاق نیفتد ، برخورد قهری صرف جواب نمی دهد.

معاون اجتماعی پلیس آگاهی ناجا اضافه کرد: سارق مجازات می شود و به زندان می رود اما آیا قوانین تاثیری در مجرمان گذاشته است؟ این در حالی است که تمام دستگاه ها، رسانه و صدا و سیما باید دست به دست هم داده و فرهنگ سازی کنند تا سرقت انجام نشود و این هدف زمانی محقق می شود که پیشگیری های محیطی را بررسی کنیم .

تقی زاده گفت: در معماری شهرها که ساختمان ها در وقوع و پیشگیری از جرم نقش دارند، در کوچه های باریک که سرقت انجام می شود و یک خودرو نمی تواند از این کوچه ها تردد کند تا پلیس حضور یابد، چه اقداماتی انجام شده است؟ باید تمام این مسائل آسیب شناسی شود.

**بیکاری و اشتغال در وقوع سرقت نقش دارد

معاون اجتماعی پلیس آگاهی اضافه کرد: موضوع اقتصاد، بیکاری و اشتغال در وقوع سرقت نقش دارد ، این در حالی است که در استان هایی که بیشترین کارخانجات را دارند جرم سرقت بسیار پایین است چون جوانان در روز روشن در خیابان ها دیده نمی شوند و سرکارشان هستند.

تقی زاده افزود: دولت و مسئولان باید در این زمینه ورود یابند و مشکل اساسی را رفع کنیم چرا که تنها با برخورد پلیس مشکل حل نمی شود هر چند برخورد جز وظائف ذاتی پلیس است اما باید از روانشناسان و حقوقدانان نیز در این زمینه استفاده کنیم و این موضوع را آسیب شناسی کنیم که چه میزان قوانین ما تاثیرگذار هستند آیا مجرم بعد از گذران محکومیت خود و با ورود به جامعه به حال خود رها می شود یا نهادهایی پیگیر کار آن ها هستند چرا که هدف از مجازات اصلاح مجرم است.

**سرقت بیشترین و اولین بزه در نوجوانی است

سید محمد حسین جوادی عضو انجمن هیات مدیره مددکاران اجتماعی ایران گفت :سرقت یکی از جرائم جدی در کشور است طوری که سرقت اولین عامل بزه و بیشترین فراونی در نوجوانان ودومین عامل بزه در بزرگسالان است.

وی افزود: در یک نگاه افرادی که درگیر سرقت می شوند درفرآیند رشد خود مشکل داشتند ودر دوره نوجوانی و جوانی به اموال دیگران تعرض می کنند .

جوادی اضافه کرد: یکی دیگر از دلایل سرقت وجود فقراقتصادی است و پایین بودن پایگاه اجتماعی وفقر فرهنگی نیز ازدیگر دلایل سرقت است.

وی با اشاره به اینکه در بزرگسالان یکی از دلایل سرقت فقر است که باید گفت فرد معتاد برای رفع نیاز مواد مخدر واعتیاد آور خود ،گرایش به سرقت پیدا می کند،طوری که 60درصد از زندانیان را زندانیان مواد مخدر تشکیل می دهند.

**در حوزه حمایت های اجتماعی باید بیشتر کار شود

عضو انجمن هیات مدیره مددکاران اجتماعی ایران گفت :به نظر می رسد بر روی موضوع پیشگیری به صورت شایسته کار نشده است ،اما در حوزه های امنیتی پلیس خوب کارکرده وآگاهی مردم نیز در خصوص سرقت مانند کیف قاپی بالا رفته است .

جوادی تاکید کرد:دستگاه های دخیل در پیشگیری از سرقت در جامعه باید حمایت های اجتماعی را افزایش دهند.

**تراکم زندانیان بالاست و مددکاری هم متناسب نیست

عضو انجمن هیات مدیره مددکاران اجتماعی ایران گفت :زندان ها متراکم از زندانیان است و فضاها نیز مناسب نیست و دو - سه برابر گنجایش فضا ها زندانی داریم .

جوادی تاکید کرد:تعداد زیاد زندانیان موجب شده است تا بین تعداد زندانیان با روانشناسان ومددکاران تناسب وجود نداشته باشد .

وی تصریح کرد: درزندان ها برای زندانیان پرونده شخصیتی تشکیل نمی شود و در حوزه خانواده نیز حمایت ها ضعیف است .

جوادی با اشاره به اینکه در فرآیند بازتوانی مجرمین موفق نبودیم ،گفت : اقدامات برخی از دستگاه ها نظیر کمیته امداد در بحث های حمایتی در زمینه کاهش فقر مانند پرداخت مستمری ها پایین است و فقر را کاهش نمی دهد، با مبلغ 100هزارتومان مستمری ،مشکل خانواده های مستمری بگیر حل نمی شود .

** در مدارس مددکار اجتماعی نداریم

جوادی گفت :زمانی مددکاری وارد می شود که سرقت اتفاق افتاده و بیشترین تاثیر خود را گذاشته است .

وی با اشاره به اینکه آموزش و پرورش یک حوزه بزرگ با چند میلیون دانش آموزی است که در بحث پیشگیری از سرقت می تواند بسیار موثر باشد، گفت :اما برای این چند میلیون دانش آموز که در معرض خطر هستند، مددکار وجود ندارد و نمونه آن هم آسیب های جدیدی است در آموزش وپرورش شکل گرفته است .

عضو انجمن هیات مدیره مددکاران اجتماعی ایران خاطر نشان کرد: رویکردهای اجتماعی ما بسیار محدود است و حداقل می توان گفت که پویا نیست و مامنتظر هستیم تا سرقت یا آسیب اجتماعی اتفاق بیفتد و سپس ما می خواهیم وارد شویم و دراین خصوص از ظرفیت های موجود جامعه و دستگاه استفاده نمی شود .

جوادی تصریح کرد:اکنون در کشور حدود 60تا 70هزار مسجد داریم و مساجد از پایگاه های بسیار فعال اجتماعی هستند باید در خصوص پیشگیری از سرقت و دیگر آسیب های اجتماعی از ظرفیت های مساجد استفاده مناسب شود.

**رسانه و پلیس ایستگاه آخر در حوادث هستند

سینا قنبرپور یکی از خبرنگاران با سابقه بخش حوادث نیز در این میزگرد گفت: رسانه و پلیس به عنوان ایستگاه آخر در حوادث به شمار می روند و در واقع رسانه ها در مراکز تصمیم گیری کلان کشور در خصوص مسائل امنیتی و انتظامی هیچ نقشی ندارند.

وی افزود: از آنجا که نیروی انتظامی برای تربیت پرسنل خود هزینه های زیادی می کند، نباید انرژی و پتانسیل خود را در حوزه هایی مانند برخورد با افرادی بدحجاب به کار گیرد که مربوط به حوزه کاریش نیست.

قنبرپور ادامه داد: ناجا باید از تمام توانش در ماموریت های تخصصی اش استفاده کند و نباید در خیابان ها با گشت های ارشاد منتظر باماند که آیا فردی در خیابان بدحجاب یا بی حجاب گذر می کند که آنها را جمع کنند و در واقع باید گفت که این اقدام آنها موجب شده که تعدادی از پرسنل ناجا فقط در خیابان ها باشند و در بخش دیگری مانند حوزه سرقت مشکلاتی وجود داشته باشد.

وی ادامه داد: رفتار پلیس با افرادی مانند چرخنگ که اقدام به زورگیری در خیابان خردمند داشت به شیوه ای است و چه بلایی به سرشان آورد و آدمهایی که میلیاردی سرقت می کنند با آنها به چه شیوه ای برخورد می شود، اگرچه پیگیری این موضوعات با ناجا است اما وظیفه برخورد با قوه قضائیه است.

قنبرپور با بیان اینکه رفتار با سارقان جزء، سرکوب گرایانه است، ادامه داد: اما نوع برخورد با یقه سفیدها خیلی ملایم و با اخلاق حسنه است.

وی افزود: مساله سرقت باید آسیب شناسی شود و کاربردی کردن این موضوع می تواند در کاهش سرقت تاثیرگذار باشد.

منبع:ایرنا