گروه استان‌های دفاع‌پرس _ دکتر علی اصغر قنبری استاد دانشگاه بعد از پیروزی انقلاب، بیشتر مردم دسترسی به تلویزیون نداشتند و بیشتر وقایع و اتفاقات را از رادیو گوش می‌دادند؛ لذا بسیاری از جوانانی که دیروز علیه رژیم پهلوی به صورت مخفیانه و مکتوب، سخنان امام خمینی(ره) را در بین مردم پخش می‌کردند، بعد از پیروزی انقلاب هم همین فعالیت تبلیغاتی را برای نشر معارف دینی و معرفی بیشتر دیدگاه‌های امام خمینی(ره) و یاران همراهش بویژه شهید مرتضی مطهری در بین مردم آغاز کردند.
عده‌ای از جوانان هم همزبان با ادامه تحصیل در دانشگاه‌ها و مدارس دینی، با کمیته انقلاب اسلامی، جهاد سازندگی، دادگاه‌های انقلاب اسلامی و... شهرستان بیرجند همکاری می‌کردند که بعد‌ها تعدادی از آنها از پایه گذاران نهاد‌ها و ارگان‌های انقلابی از جمله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شهرستان بیرجند شدند.
آیت الله شیخ جواد عارفی از علمای پیشگام در پیروزی انقلاب اسلامی در شهرستان بیرجند، مدیریت حوزه علمیه «سفیران هدایت» را بر عهده داشت و طلبه‌های جوان را تشویق به همکاری با ارگان‌های انقلابی می‌کرد. در چنین وضعیتی که انقلاب اسلامی هنوز گام‌های اولیه خود را در شهرستان بیرجند برمی‌داشت، گروه‌های معاند و منافق از قبیل سازمان مجاهدین خلق، مشی شبهه افکنی و مبارزه را علیه انقلاب اسلامی آغاز کردند.
به طور کلی در اوایل انقلاب اسلامی و در آستانه آغاز جنگ تحمیلی، سازمان مجاهدین (منافقین)، جریان دفتر هماهنگی بنی‌صدر، جریان سلطنت طلب‌ها، جریان تروریسم اقتصادی، اشرار و قاچاقچیان موادمخدر بر علیه انقلاب اسلامی در سطح شهرستان بیرجند و در شهر بیرجند فعال بودند.
این فعالیت تا سقوط بنی صدر از ریاست جمهوری و حتی مدتی بعد ازآن ادامه داشت؛ تا اینکه سرانجام با تلاش مردم، انقلابیون، دادستانی و قضات عالی، دستگیر و محاکمه شدند و طومار فعالیتشان برچیده شد. اما در باره وضعیت نظامی شهرستان بیرجند در آغاز جنگ تحمیلی می‌توان گفت، پادگان ارتش تحت عنوان مرکز آموزش ۰۴ بیرجند که در سال ۱۳۰۴ش در قالب گردان سواره نظام در شهر بیرجند تأسیس شده بود؛ کماکان به فعالیت خود ادامه می‌داد.
مرکز آموزش ۰۴ بیرجند از همان ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ ش، آموزش نظامی نیرو‌های اولین نهاد انقلابی، یعنی کمیته انقلاب اسلامی شهرستان بیرجند را آغاز کرد.
به عبارتی، مرکز آموزش ۰۴ بیرجند از همان ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تا ۲۸ بهمن ۱۳۵۹ ش که مجلس شورای اسلامی، سازمان بسیج ملی را با تغییر عنوان «بسیج مستضعفین»، مسئولیت و مدیریت آن را به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی محول نمود، اقدامات آموزشی شایسته‌ای را برای نیرو‌های مردمی (برادر، خواهر، دانش آموز و...) در شهرستان بیرجند انجام داد.
کمیته انقلاب اسلامی نیز توسط مردم، چند روز بعد از پیروزی انقلاب تشکیل گردید که ماموریت آن مبارزه با قاچاقچیان موادمخدر، عناصر رژیم پیشین و برقراری امنیت در سطح شهر بیرجند و حومه بود؛ در عین حال با آغاز جنگ تحمیلی به صورت متفرقه و گروهی به جبهه‌های نبرد اعزام می‌شدند.
همچنین در مهر ماه سال ۱۳۵۸ ش نیز سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شهرستان بیرجند رسما اعلام وجود کرد. در واقع سپاه که نیروی مکتبی، انقلابی، مردمی، تحت امر ولایت فقیه و برای حفظ دستاورد‌های انقلاب اسلامی تشکیل شد، از همان روز‌های اول در شهرستان بیرجند، مورد اسقبال جوانان مومن و انقلابی قرار گرفت.
بعد از بسیج ملی، با تشکیل بسیج مستضعفین در ۲۸ بهمن ۱۳۵۹ ش با مسئولیت سپاه شهرستان بیرجند، به سرعت در شهر بیرجند، بخش‌های تابعه و روستا‌های اطراف، پایگاه‌ها و حوزه‌های مقاومت بسج تشکیل شد؛ این در حالی بود که با آغاز جنگ تحمیلی در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ ش، پاسداران و بسیجیان شهرستان بیرجند، به صورت گروهی و انفرادی، اعزام به مناطق کردستان و جبهه‌های نبرد علیه ارتش بعثی عراق را آغاز کرده بودند. همچنین شهرستان بیرجند در آستانه آغاز جنگ تحمیلی، با اوج حضور اتباع افغانی در سال‌های ۱۳۵۹ ش روبرو شد که این حضور تا سال ۱۳۷۱ ش ادامه داشت.
در این برهه زمانی به دلیل حضور سیل آسای اتباع افغانی به ایران، شاهد به‌وجود آمدن اردوگاه‌های متعدد (بیش از ۱۸ اردوگاه) در نوار حاشیه‌ای مرز شهرستان بیرجند و قاین بودیم؛ به طوری که اتباع افغانی در هر جا که آبادی و چشمه‌ای می‌دیدند، ساکن می‌شدند و به مرور بر تعداد آنها افزوده می‌شد.
هنگ ژاندارمری بیرجند نیز که در سال ۱۳۰۷ش تأسیس شده بود، ۹ گروهان در گناباد، فردوس، طبس، شاهرخت، گزیک، بندان، حسین‌آباد رزاق زاده و گروهان مرکزی بیرجند را تحت کنترل داشت در واقع وظیفه مرزبانی و مدیریت و انتقال مهاجرین افغانی بر عهده این هنگ بود.
ضمن اینکه با شروع جنگ تحمیلی رژیم بعثی عراق، آمریکا و انگلیس در مناطق مرزی کشور شروع به تفرقه‌افکنی و آشوب در استان‌های کرمانشاه، خوزستان و سیستان و بلوچستان و جنوب خراسان بزرگ نمودندکه با تحریک اقوام و طوایف گوناگون و آشوب‌های داخلی، تمرکز جمهوری اسلامی ایران را بر روی جبهه‌ها کاهش دهند، بلکه بتوانند پیروزی خود را در جنگ تحمیلی تسهیل نمایند.
فعالیت‌های جاسوسی و اقدامات خرابکارانه‌ی رژیم بعثی عراق در حمایت از اشرار و گروه‌های معاند و جدایی‌طلب در این ایام در منطقه شرق ایران به حدی بود که باعث شد این منطقه جولانگاه اشرار و گروه‌های فاسق گردد و کاروان‌های بزرگ مواد مخدر بتوانند به راحتی به کشور وارد و در مناطق مختلف ایران تردد نمایند.
در این زمان، نیرو‌های نظامی و امنیتی جنوب استان خراسان شامل هنگ ژاندارمری، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، کمیته انقلاب اسلامی، شهربانی و سایر نیرو‌های امنیتی شهرستان بیرجند، نقش به سزایی در مبارزه با ناامنی‌ها و ایجاد ثبات و آرامش در نواحی شرقی کشور ایفا کردند، به طوری که تعدادی از این عزیزان به دست اشرار به شهادت رسیدند.
بنابراین نظر به همه شرایط، محرومیت‌ها و محدودیت‌هایی که به لحاظ زیرساختی، مشکلات و تنگنا‌های اقتصادی، مشکلات و تنگنا‌های آموزشی، بهداشتی، درمانی، امنیتی و... مردم شهرستان بیرجند قبل از انقلاب اسلامی و اوایل پیروزی انقلاب اسلامی با آن دست و پنجه نرم می‌کردند، در عین حال با علاقه و اعتماد به انقلاب اسلامی و عاریه گرفتن از بنیه دینی و هویت ملی خود، مصمم و با اراده پا به عرصه دفاع از انقلاب اسلامی گذاشتند و در دفاع مقدس به صورت فعال و موثر حضور یافتند.
به عبارتی دیگر، مردم خراسان جنوبی قبل از آغاز جنگ تحمیلی به صورت خودجوش و مردمی برای مبارزه با گروه‌های تجزیه طلب، عازم مناطق کردستان شدند و سپس با آغاز جنگ تحمیلی، با تشکیل بسیج ملی و بسیج مستضعفین، در جبهه‌های نبرد حق علیه باطل حضور یافتند.
انتهای‌پیام/
