گروه فرهنگ و هنر دفاع پرس - رسول حسنی؛ سی و چهارمین «جشنواره فجر» در حالی به اتمام رسید که با وجود غایبان بزرگ چون «داریوش مهرجویی» و دیگران شاهد حضور فیلمسازان جوان فیلم اولی بود و باز شاهد فاصله گرفتن این جشنواره با اهداف نظام بودیم.
دشمن منتظر گل آلود شدن آب است
اگر در کوچه و خیابان این وضع اسف بار را می بینم به خاطر لطف فیلمسازانی است که برای خوش آب و رنگ شدن ویترین آثارشان روسری و شال ستاره های زن ها را هر روز عقب تر می فرستند. و بعد تلویزیون و جاهای دیگر دم از حجاب و عفاف می زنند. در این میان این دختران بزک کرده دم خروس را باور کنند یا قسمش را.
این کوتاه آمدنهای نهاد دولتی میشود همین آش شوری که فیلم ساز باید برود سراغ موضوعی که بی جهت ذهن را درگیر میکند. حتی در این صورت هم نمایش آن با عدم نمایشش ضربه کاری به ذهن حساس مخاطب پیگیر است.
توقیف این فیلم ضربه دیگری میزند و آن اینکه بهانه دست دشمن فرصت طلب می دهد تا از این آب گل آلودی که هنرمند و مسئولان در آن نقش داشته اند ماهی خودش را بگیرد و با حمایت از فیلمساز مردم را در مقابل نظام قرار دهد. در حالی که ساخته شدن این فیلم ارتباطی به نظام حاکم ندارد. بلکه ماحصل بدفهمی فیلمساز و بیتدبیری مدیران مربوط است که از مردم به خاطر ساخته شدن چنین اثری عذر خواهی هم نمی کنند.
یک شرح از هزاران
چندی قبل فیلم «درباره الی» اصغر فرهادی برترین فیلم سال جاری میلادی میشود. «جک کویل»، منتقد سینمایی خبرگزاری آسوشیتدپرس معتقد است فیلم سینمایی «درباره الی» به نویسندگی و کارگردانی اصغر فرهادی اگرچه در سال ۱۳۸۸در ایران تولید شده است ولی برترین فیلم سال میلادی جاری است.
چرا باید فیلمی که در سال 88 تولید شده، امسال در انتخاب برترین فیلم سال جاری میلادی قرار بگیرد. چرا اصغر فرهادی برای آمریکا مهم است؟
در رقابتهای اسکار جایزه بهترین فیلم غیر انگلیسی زبان به جدایی نادر از سیمین تعلق گرفت این در حالی است که فیلمی مثل بچه های آسمان در انتخاب رد شد و محمد رسول الله پذیرفته نشد.
فیلمی که در اسرائیل اکران شود اسکار می گیرد و بالعکس
جدایی نادر از سیمین در کشور اسرائیل اکران شد، کشوری که تیم های ورزشی ایران در مسابقات ورزشی از رقابت با آن سرباز می زنند. نگاه دین ستیزانه فرهادی در این فیلم و آثار قبلی اش پنهان شده است. زن محجبه فیلم "جدایی سیمین..." زندگی ویران شده ای دارد. برای کار به خانه مردی متمول می آید و مدام به دفتر مرجع تقلید زنگ می زند و مسئله می پرسد.
پایان آزار و اذیتی که پیرمرد قصه می بیند در گرو این است که مرجع نقلید اجازه بدهد یا نه. زن چادری باید خرج شوهر بیکارش را بدهد، غم سقط شدن جنین در رحمش را تحمل کند در خانه ای فقیرانه زندگی کند. و در آخر فیلمساز او را در همین وضعی که هست رها می کند.
او باید با همین فقر و با همان چادر روی سر همچنان به دفتر مرجع تقلید زنگ بزند و کسب تکلیف کند. برداشتی که فرهادی از شخصیت مرجع تقلید می دهد شبیه همان پدران کلیسا نشین قبل از جنگهای صلیبی است. یک روحانی دگم مستبد که مقلدانش در حکم مستعمرات زنده ای است که باید بر آنها حکومت کند.
در فیلم قبل تر فرهادی «درباره الی» دختری که نامزد دارد(!) با گروهی از جونان همراه می شود تا با نامزدی دیگر آشنا شود. ظاهر فیلم چیز خوبی است؛ مراقب قضاوتهایمان باشیم. اما باطن فیلم هم همین است. تصویری بی هویت از عده ای جوان که به همه ایران تعمیم داده می شود نشان از دهه بی هویتی و پوچی حاکم بر نسل امروز دارد.
درباره الی درباره شرایط حاکم بر جامعه است؟
آنها دختری را با خود می آورند بدون آنکه حتی نامش را بدرستی بدانند. همه چیز آرام پیش میرود تا اینکه دختر گم میشود. مجبور می شوند به نامزد الی خبر بدهند و جمع سرخوش جوانانی که به شمال رفته اند متلاشی می شود و هیچ یک کاری از دستش بر نمی آید تا این جمع را به حالت اول باز گرداند.
این همه زاویه دید کژمدار فرهادی در فیلم است که جامعه ایران را هم همینگونه میبیند. همه نسبت به هم بدبین اند، عقده های فروخورده ای دارند که قرار است روزی بالاخره سر باز کند. جامعه در التهابی به سر می برد که با کوچکترین تلنگری از هم می پاشد. توجه کنیم سال تولید این فیلم با سال فتنه ای که گذشت در یک زمان اتفاق افتاد.
فرهادی با باز گذشتن قصه فیلم که ما به درستی نمی دانیم جنازه دختری که در سرد خانه می بینیم متعلق به الی است یا کس دیگر ما را در فضایی قرار می دهد که همانی را بگوییم که خودش می خواهد. اگر متعلق به الی است پس همه در این جامعه محکوم به فنا هستیم و اگر نیست کور سوی امیدی هست که جو حاکم بر جامعه تغییر کند. در هر دو سو این جوی که بر جامعه حاکم شده در قضاوت فرهادی محکوم است.
«جک کویل» در مورد انتخاب «درباره الی» می نویسد: اگرچه این فیلم سالها پیش تولید شده است ولی به دلایلی تا امسال در آمریکا به نمایش درنیامد. «درباره الی» یکی از فیلمهای سابق کارگردان برنده اسکار «جدایی نادر از سیمین» است که یک اثر استادانه است. این فیلم داستان عدهای دوست است که برای تعطیلات به ساحل دریای خزر مسافرت میکنند، که در این میان یکی از آنها به طور مرموزی گم شده و سفر این گروه را به شدت تحت تأثیر قرار میدهد.
چهارشنبه سوری: چادر، مانعی برای رشد زن ایرانی
این نگاه بدگمان فرهادی در آثار دیگرش هم مشهود است«در چهار شنبه» سوری روح انگیز دختر قصه با چادر از امامزاده داوود (یک مکان مذهبی می آید) و بعد از آنکه یک روز پر تجربه را پشت سر گذاشت. با اصلاح ابروها و از دست دادن چادر که برای نامزدش اهمیت ندارد به همان مکان مذهبی باز می گردد.
اینکه تصور کنیم چادر در این فیلم فقط یک شیء است ساده لوحانه به نظر میرسد. مژده با همین چادر همسر خائنش را تعقیب می کند. دقت کنیم با چادر این به ان معنا نیست چادر سرپوشی برای گمان ورزی و شکاکیت زن ایرانی است. اگر زن چادرش را بردارد حقارتش نمایان می شود. این جا دیگر تیر فرهادی فقط زن چادری را نشانه نرفته او همه زنانگی را هدف قرار داده است.
همه زنهای این فیلم محکومند، مژده به خیانت، روح انگیز به اسارت در مذهب و زن آرایشگر همسایه به قربانی شدن. با این توضیح انتخاب فیلم «درباره الی» توسط یک خبرگزاری آمریکایی بعد از شش سال به عنوان برترین فیلم سال جاری روشن نیست؟ به زعم نگارنده این انتخاب می خواهد توجه ذهن ایرانی را از حذف فیلم «محمد رسول الله» منحرف کند. و به خود دلخوشی بدهد که اگر فیلم « محمد رسول الله» وارد اسکار نشد؛ در عوض فیلم «درباره الی» را در آسوشیتدپرس داریم.
هر بیانی هنرمندانه نیست
به کجا داریم می رویم؟ مگر طرح هر مسئله ای پوزیشن هنرمند را هنرمندانه تر می کند. این همه مسئله روی زمین مانده حالا من بروم روی یک مسئله ای کار کنم که یک به هزار هم نیست. چرا برای بالا رفتن آمار طلاق کار نمی کنیم. برای دین گریزی جوان امروز برای بی تحملی نسلی که همه چیز را سهل الوصول می خواهد.
اصلا قرار نیست ما فقط فیلم دفاع مقدسی و انقلابی و دینی بسازیم. در این زمانه کارگردانانی مثل رامبد جوان و رضا عطاران خدمت بزرگتری می کنند. اینان نه هیاهوی هنری دارند نه ادعای فیلمساز بودن را همین که خنده به لب تماشگر می آورند کار قابل ستایشی کرده اند.
مردم ما نیازمند خنده هستند. در منطقه ای که در آن زندگی می کنیم مدام زیر بمباران اخبار تلخی هستیم که دخالتی در آنها نداریم. حوادث عراق، یمن، سوریه، فلسطین و دشمنی های داعش و عربستان و وقایع منا و ... جامعه را به اندازه کافی عصبی کرده است. چرا باید با این آثار مخاطب را پریشان کنیم.
بهتر نیست با دید حقیقت بین به اطراف نگاه کنیم تا با دید تلخ سیاه نگر. شهرام شاه حسینی با ساختن این فیلم هنرمند نمیشوی کمی تغییر در زاویه دید خیلی از قضایا حل می شود.
چرا در فیلمهای شما فقط این دختران خانه گریز و مردان هرزه لاابالی در نقطه طلایی کادرتان قرار می گیرد. مگر زن محجبه و مرد متعهد نمی تواند کارکتر قدرتمندی باشد که قصه ای روان و قدرتمند را پیش ببرد.
از زنان بزرگ سرزمینمان غافلیم
چرا می شود از مادر ترزا و ژاندارک ایرانیزه شود اما حضرت ام البنین(س) و فضه و اسماء و ام وهب نمیشود. چند اموهب در ایران مثال بیاوریم که کفایت کند. مادرانی که خود پسرانشان را به جنگ میفرستادند و خود تغسیل و تکفین می کردند و تلقینشان را می خوانند.
اصلا چرا سراغ پروین اعتصامی نمی رویم زنی که با شعرهای سیاسی اش به جنگ اوضاع نابسامان زمانه اش رفته است. چرا حرف زدن از فروغ و سیمین دانشور تفاخر است حرف زدن از پروین اعتصامی و طاهره صفار زاده، تحجر محسوب میشود.
چه کسی پاسخ گوی مخاطبی است که مدام باید پالس های منفی دریافت کند. شاید دخترانی که از حجاب فاصله می گیرند تقصیری نداشته باشند وقتی از فضای اطرافش از حجاب چیز مثبتی نمیگیرد. بازیگر زنی که نقش های مثبتی را بازی میکند که در نزد مخاطب مقدس است خارج از آن او را در وضعیتی می بیند که نباید. او باید کدام وجه را باور کند.
مسئولین وزارت ارشاد باید بدون تساهل برخورد کرده و با هیچ هنرمندی در این قضیه مماشات نکند. آنها باید چشم ها را بشویند و نوع دیگری ببینند.
