به گزارش گروه فرهنگ دفاع‌پرس، «خاطره نویسی» یکی از گونه‌های مهم ادبیات داستانی است که پشتوانه‌ای مهم برای برهه‌ای از خاص از تاریخ محسوب می‌شود، این گونه ادبی علاوه بر اهمیت زیبایی شناسی آن به لحاظ اسنادی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است که در کنار تاریخ نگاری رسمی می‌تواند زوایای پنهان یک رویداد را برای نسل‌های بعد آشکار کند.
تاریخ دفاع مقدس که از ابعاد مختلف دارای اهمیت بالایی است نمی‌تواند بدون خاطره نگاری از خطر تحرف در امان بماند، حتی برای ثبت و ضبط تاریخ رسمی دفاع مقدس و تاریخ نگاری کلاسیک به شدت به خاطره نگاری وابسته است. اما خاطره نگاری چنان که ساده به نظر می‌رسید نباید ساده انگارانه تصور شود. این گونه ادبی نیز مانند سایر گونه‌های دیگر ادبی لوازم، دستورالعمل، شیوه‌های خاص خود را دارد که باید آنها را فراگرفت و سپس به ثبت خاطرات پرداخت.
در ایام مبارک دفاع مقدس نگاهی خواهیم داشت به مفاهیم و شیوه‌های خاطره نویسی که قسمت دوم آن را در ادامه می‌خوانید:
«تاریخ شفاهی» ابزار خاطره نگاری
تاریخ شفاهی یکی از روش‌های انتقال اخبار و رویداد‌ها و یکی از قدیمی‌ترین روش‌های تاریخ نگاری است که از گذشته‌های بسیار دور، حتی پیش از پدیدار شدن سنت مکتوب تاریخ نگاری، کاربرد و اهمیت داشته و امروزه نیز در مکتب‌های جدید تاریخ نگاری کشور‌های مختلف، رویکرد ویژه‌ای به این مقوله می‌شود.
تاریخ شفاهی در اصل، گزارشی است از تجربه‌ی دست اول و یادآوری حوادث گذشته و برقراری ارتباط توسط مصاحبه گر برای مقاصد تاریخی هم چنین بیشتر متخصصان اتفاق نظر دارند که مصاحبه باید با دستگاه ضبط صوت ثبت شود. بدین ترتیب، سخنان راوی به عنوان منبع تاریخی اصلی نگهداری می‌شود. تاریخ شفاهی یک روش و فن است نه رشته‌ای فرعی از تاریخ، مانند تاریخ سیاسی، اقتصادی یا اجتماعی. دوره‌ی جدید شکل گیری تاریخ شفاهی به اواخر دههی ۱۹۴۰ م برمی گردد؛ زمانی که دستگاه ضبط صوت، گردآوری و نگهداری گفت‌و‌گو‌های شفاهی را تسهیل کرد، با این حال تاریخ شفاهی، پیشگامان متعددی دارد.
هسته‌ی تاریخ شفاهی بر محور حافظه‌ی آدمی می‌چرخد. حافظه همان جایی است که مفاهیم در آن تولید، استخراج و یا نگهداری می‌شود. اگر بخواهیم به طور کلی تاریخ شفاهی را تعریف کنیم، باید بگوییم تاریخ شفاهی، مجموعه خاطرات و تفسیر‌های شخصی افراد را از رخداد‌های مهم تاریخی استخراج می‌کند. این استخراج از طریق جمع آوری خاطرات در مصاحبه‌های ضبط شده، انجام می‌شود.
یک مصاحبهی تاریخ شفاهی، عموما از سه عنصر اساسی و مهم تشکیل شده است. نخست مصاحبه گری که با پرسش‌هایی مناسب و عالی آماده باشد، دوم یک مصاحبه شونده و سوم ابزاری که بتواند این مصاحبه را ضبط کند. گاهی این ابزار در شکل ضبط صدا به تنهایی است، در حالی که گاهی به همراه ضبط صدا، ضبط تصویر نیز انجام می‌شود. در مرحله‌ی بعد، مصاحبه‌های ضبط شده، بر روی نسخه‌هایی پیاده می‌شوند تا متن مکتوب آن به دست آید. سپس این متون مکتوب تلخیص می‌شوند و فهرستی از موضوعات مطرح در آنها تهیه می‌شود. آن گاه همه‌ی آنها در یک کتابخانه یا آرشیو قرار داده می‌شوند. محصول به دست آمده از این مصاحبه‌ها ممکن است برای منظور‌های مختلفی مورد استفاده قرار بگیرد و مثلا پژوهش، یکی از این منظورهاست.
تاریخ شفاهی نیز، یکی دیگر از روش‌های درک تاریخی است. «تاریخ شفاهی، نوعی شیوه‌ی جمع آوری و آماده سازی اطلاعات تاریخی است از طریق ضبط مصاحبه با شرکت کنندگان در رویداد‌های تاریخی. تاریخ شفاهی، هم قدیمی‌ترین نوع تاریخ است که مربوط به پیش از دوره‌ی آغاز اختراع الفبا و ثبت تاریخ می‌باشد و هم یکی از جدیدترین انواع آن است که از دههی ۱۹۴۰ با ضبط مطالب بر روی نوار آغاز شد».
تاریخ روایی، نه آن چنان بیگانه با فرهنگ ایرانی و اسلامی است که آن را کاملا وارداتی بدانیم و نه آن چنان خودی که سرمنشاء آن داخلی باشد. وجود افسانه‌هایی که سینه به سینه نقل شده است، شاهنامه خوانی یا نقالی شاهنامه و از همه مهم‌تر احادیث بسیاری که با کلمه‌ی قال «آغاز شده است، مبین روایی بودن تاریخ ماست؛ اما تاریخ شفاهی، مقوله‌ای دیگر است. تاریخ شفاهی، مبتنی است بر مصاحبهی رو در رو با تاریخ سازان؛ مصاحبهی پژوهشگر تاریخ با نقش آفرین تاریخ در مورد تجربیات خاصی که دارد. بهره جستن از روایات شفاهی به عنوان یک منبع تاریخی، امری همیشگی در تاریخ نگاری هر ملتی است؛ اما در بحث تاریخ شفاهی، مورخ، خود به تولید منابع تاریخی دست می‌زند.
منبع: «از خاطره تا داستان»/ محسن محمدی فشارکی، فضل‌الله خدادادی
انتهای پیام/ 161
