گروه بین‌الملل دفاع‌پرس- «سعید شهرابی فراهانی» تحلیل‌گر ارشد مسائل سیاسی، امنیتی و بین‌الملل؛ توافق اخیر میان جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در مقطع حساس کنونی منطقه‌ای و بین‌المللی، بیش از آنکه یک دستاورد استراتژیک بلندمدت باشد، یک مأموریت تاکتیکی دیپلماتیک برای مدیریت فشار‌های بین‌المللی و جلوگیری موقت از فعال شدن مکانیسم ماشه محسوب می‌شود.
این توافق بازتاب‌های گسترده و نظرات متضادی را در سطح جهانی برانگیخته و به‌ویژه نگاه شرکای مهم ایران نظیر روسیه و چین را جلب کرده است.
ابعاد راهبردی توافق
ماهیت تاکتیکی و هدفمندی دیپلماتیک
متن توافق نشان می‌دهد که هدف اصلی ایران، خنثی‌سازی فوری مکانیسم ماشه و به تعویق انداختن بازگشت احتمالی قطعنامه‌های شش‌گانه شورای امنیت است. این اقدام نه یک همکاری دائمی، بلکه حرکتی هوشمندانه برای حفظ فضای تنفسی دیپلماتیک است.
شرایط لغو خودکار توافق
در متن توافق، تصریح شده است که هرگونه حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران یا تلاش اروپا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه، موجب لغو خودکار توافق می‌شود؛ این بند، یک اهرم حقوقی و سیاسی برای ایران ایجاد کرده و نشان‌دهنده سطح هوشمندی راهبردی تصمیم‌گیران کشور است.
کنترل دسترسی‌ها و امنیت ملی
گرچه گزارش‌هایی از دسترسی‌های بی‌ضابطه بازرسان آژانس مطرح شده، مطابق قانون داخلی ایران و روایت رسمی وزارت خارجه، هرگونه بازرسی نیازمند مجوز شورای عالی امنیت ملی است. این رویکرد نشان‌دهنده تلاش ایران برای مدیریت دقیق تهدیدات امنیتی در عین حفظ ظاهری همکاری بین‌المللی است.
گزینه‌های واکنش در صورت شکست دیپلماسی
در صورت ناکامی تلاش‌ها برای جلوگیری از بازگشت قطعنامه‌ها، احتمالاً تصمیم کلیت نظام بر تعطیلی همکاری‌های بین‌المللی در حوزه هسته‌ای و حتی خروج محتاطانه از NPT خواهد بود؛ اقدامی که در چارچوب سیاست فشار متقابل و تضمین استقلال راهبردی ایران قابل فهم است.
بعد زمانی و ظرفیت بازسازی
علاوه بر اهداف دیپلماتیک، این توافق فرصتی برای خرید زمان جهت بازسازی ظرفیت‌های هسته‌ای و دفاعی کشور با اتکا به شرکای راهبردی همچون چین و روسیه فراهم می‌کند.
پیچیدگی‌های فنی و دیپلماسی صوری
تأکید بر تفکیک تأسیسات آسیب‌دیده و تدوین پروتکل‌های جدید بازرسی، نشان‌دهنده پیچیدگی حقوقی و فنی توافق است. این امر به ایران امکان می‌دهد که زمان‌بندی اجرای تعهدات و حداقل‌سازی خسارات امنیتی را مدیریت کند.
توازن میان امنیت و تعامل بین‌المللی
با وجود بدبینی نسبت به نقش بازرسان آژانس، جمهوری اسلامی هنوز تصمیم نهایی برای خروج از NPT اتخاذ نکرده است. ایران می‌تواند با ارائه دسترسی محدود به تأسیسات غیرحساس با مجوز شورای عالی امنیت ملی، هم امنیت داخلی خود را تضمین کند و هم در ظاهر، همکاری بین‌المللی را حفظ کند.
این توافق نه یک پیروزی قطعی است و نه عقب‌نشینی کامل؛ بلکه یک بازی تاکتیکی دیپلماتیک با هدف مدیریت فشار‌های بین‌المللی، خرید زمان و حفظ امنیت ملی محسوب می‌شود. سرنوشت نهایی توافق وابسته به نحوه اجرایی‌شدن آن و کنترل دقیق دسترسی‌ها توسط نهاد‌های ذی‌ربط خواهد بود.
رعایت دقیق دستورالعمل‌های شورای عالی امنیت ملی می‌تواند خسارات امنیتی بالقوه حضور بازرسان آژانس را به حداقل برساند و ایران را در موقعیت مقتدرانه‌ای در میدان دیپلماسی بین‌المللی قرار دهد.
انتهای پیام/ 381
