گروه سیاسی دفاع‌پرس: سفر اخیر علی لاریجانی دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، به عربستان سعودی را می‌توان یکی از مهم‌ترین تحرکات دیپلماتیک و امنیتی تهران در ماه‌های گذشته دانست؛ لاریجانی در ۲۵ شهریور ۱۴۰۴ با همراهی علی باقری کنی معاون سیاست خارجی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی و محمدعلی بک دستیار وزیر امور خارجه در امور خلیج فارس وارد ریاض شد. این ترکیب هیأت نشان می‌داد که سفر نه صرفاً ماهیتی نمادین، بلکه با اهدافی جدی در حوزه‌های امنیتی، سیاسی و اقتصادی طراحی شده است.
نخستین و مهم‌ترین بخش سفر، دیدار لاریجانی با محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی، در کاخ الیمامه بود. در این دیدار طرفین در خصوص آینده منطقه، تحولات کشورهای اسلامی، چالش‌های امنیتی و فرصت‌های همکاری مشترک گفتوگو کردند. همچنین دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان با خالد بن سلمان وزیر دفاع عربستان، ملاقات داشت که در آن مباحث مرتبط با همکاری‌های دفاعی و امنیتی، توافقات گذشته و سازوکارهای عملیاتی‌سازی آنها مورد بحث قرار گرفت.
محور اصلی گفت‌وگوها را می‌توان در چند دسته کلی خلاصه کرد. نخست، موضوع همکاری‌های اقتصادی بود که لاریجانی در سخنان خود تصریح کرد: روابط اقتصادی فعلی میان ایران و عربستان در سطحی پایین قرار دارد و ظرفیت‌های دو کشور به هیچ‌وجه در تبادلات کنونی منعکس نشده است. از این‌رو دو طرف درباره افزایش حجم تجارت، تسهیل سرمایه‌گذاری و رفع موانع موجود تبادل نظر کردند.
دومین محور هم همکاری‌های دفاعی و امنیتی بود که در این چارچوب، دو طرف توافق کردند گفت‌وگوها از سطح کلیات فراتر رفته و در قالب گروه‌های کاری مشخص دنبال شود. این ابتکار می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری سازوکارهای نهادی و پایدار برای تعامل امنیتی میان تهران و ریاض باشد.
محور سوم، تحولات منطقه‌ای و مسائل راهبردی بود؛ در شرایطی که غرب آسیا شاهد تنش‌های پی‌درپی است و حملات رژیم صهیونیستی ابعاد جدیدی یافته، دو کشور دیدگاه‌های خود را درباره تهدیدات مشترک و الزامات ثبات منطقه‌ای مطرح کردند. لاریجانی پس از پایان سفر اعلام کرد که «طرف سعودی نیز به دیدگاهی شفاف‌تر و روشن‌تر در قبال تحولات منطقه رسیده» و این احساس مشترک وجود دارد که یک عنصر ماجراجو مانع اصلی ثبات در منطقه است. چنین اظهاراتی نشان می‌دهد که تهران و ریاض در حال نزدیک شدن به نوعی برداشت مشترک از ماهیت تهدیدات منطقه‌ای هستند.
البته این سفر در سطح دوجانبه نیز واجد اهمیت بود. ایران و عربستان پس از سال‌ها تنش و قطع روابط، از سال گذشته مسیر عادی‌سازی روابط را آغاز کرده‌اند ولی با این حال، هنوز مشکلات جدی در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی وجود دارد لذا سفر لاریجانی را می‌توان تلاشی برای حل و فصل عملی این مشکلات و حرکت از توافقات کلی به اقدامات اجرایی دانست. در همین راستا، بررسی مشکلات سرمایه‌گذاری، تجارت و راهکارهای توسعه همکاری‌های دوجانبه نیز در دستور کار قرار گرفت.
اهمیت سفر زمانی از منظر منطقه‌ای زمانی دوچندان می‌شود که آن را در کنار دیگر تحرکات لاریجانی در هفته‌های اخیر قرار دهیم زیرا پیش از ریاض، وی به بغداد و بیروت سفر کرده بود به همین جهتاین سه سفر در مجموع نشان می‌دهند که تهران به‌دنبال ایجاد یک چارچوب تازه برای تعامل مستقیم با بازیگران کلیدی منطقه است. چنین رویکردی می‌تواند به بازتعریف جایگاه ایران در معادلات امنیتی غرب آسیا بینجامد و ابتکار عمل بیشتری را در دست تهران قرار دهد.
پیامدهای احتمالی این سفر را نیز می‌توان در سه سطح ارزیابی کرد. نخست، در سطح روابط دوجانبه بدین صورت که اگر توافقات اقتصادی و امنیتی به شکل جدی پیگیری شود، مناسبات تهران و ریاض وارد مرحله‌ای عملی‌تر خواهد شد و اعتماد متقابل میان دو کشور تقویت می‌شود. دوم، در سطح منطقه‌ای زیرا همکاری ایران و عربستان می‌تواند موازنه‌های امنیتی را تغییر دهد و از شدت رقابت‌های فرساینده کاسته و حتی مسیر همکاری‌های چندجانبه در خلیج فارس را هموار کند و سوم در سطح بین‌المللی که پیام روشنی به قدرت‌های خارجی مخابره می‌کند مبنی بر اینکه بازیگران منطقه‌ای قادرند بدون دخالت بیرونی در خصوص امنیت و ثبات منطقه تصمیم بگیرند.
انتهای پیام/381
