ما بین مفهوم اجابت از دیدگاه پروردگار و عرف عامه باید تفاهم برقرار کنیم

به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع پرس، برنامه باران در این قسمت از برنامه خود به موضوع ظرفیت زمان و مکان در اجابت دعا پرداخت که نکات قابل توجهی در آن مطرح شد. در ادامه دیدگاه «علیرضا برازش» با اندکی تخلیص در ادامه میآید.

«سید محمدرضا طباطبایی» مجری برنامه در ابتدا از«علیراضا برازش» خواست تا پیرامون دعا و جایگاه دعا و ظرفیت زمان و مکان در اجابت دعا توضیح مختصری بدهد.

«برازش»: من در ابتدا تبریک میگویم ماه دعا ماه عبادت ماهی که پیامبر به صراحت فرمودند در این ماه دعا بخواهید خدا جواب میدهد. مخصوصا که امشب هم شب جمعه است. باز شب و رزو جمعه را در پیش داریم حدیث داریم که میفرمایند از سر شب ملائکه به پرواز در میآیند و آنها ندا میدهند که آیا کسی نیست  درخواستی داشته باشد که ببریم و جواب بیاوریم. آیا توبه کنندهای نیست توبهاش را ببریم و برایش توبه بگیریم آیا آمرزش خواهی نیست ببریم و مغفرتش را، یعنی آنها در واقع دست دراز کردند تا ما دستها را بدهیم. ترکیبی است از شب جمعه و ماه رجب و امیدواریم که بتوانیم حالا بیشتر هم پیرامون نقش زمان و مکان در دعا صحبتی داشته باشیم.

او در پاسخ که چرا باید دراین شب مراقبت بیشتری داشته باشیم گفت: اگر ببریم فقط روی بحث دعا نه روی عبادات دیگر دعا در مضام اجابت است یعنی خدا فرموده ادعونی استجب لکم. یعنی در هر جایی در هر مکانی تو خدا را صدا بزنی خدا همه جا هست خدا همیشه هست یعنی همه زمانها مال خداست و همه مکانها هم مال خداست. اگر ما میگوییم شب قدر بهتر از شب غیر قدر است این نیست که بخواهیم تضعیف کنیم شبهای دیگر را. شبهای دیگر برکت خودش را دارد. خداوند یک لطف اضافه میخواهد بکند.

یعنی هر شبی و هر مکانی بک نفر دستش را دراز کند رو به پروردگار عالم خدا دستش را میگیرد و جواب میدهد. ولی خدا یک مکانهایی را بر مکانهای دیگر شرافت داده یعنی چندین برابر آنچه که میداده میخواهد بدهد. نمونه قرآنیاش میگوید «لیله القدر خیر من الف شهر» یعنی یک شب بهتر از سی هزار شب است. این یعنی اینکه اگر دعایی داریم و این دعا در جایگاهی هست که در مضام اجابت است که خداوند پاسخ میدهد. بعضی مواقع هست که حاجت من حاجت بزرگتری است و این در ضرف زمان معمول جواب نمیدهد.

اینجا زمان مبارکتری را به کمک میگیریم بعضی مواقع این زمان مبارکتر باز هم کفایت نمیکند. میرویم یکی از معصومین را به کمک میگیریم « یا وجیه عند الله اشفع لنا عندالله» تو هم به کمک من بیا. ممکن است حاجت من باز حاجت بزرگتری باشد میروم مکان مقدسی را به کمک میگیرم. در کل این است که حاجت من باید شرعی باشد بعد هم من باید شرط لازم دعا کردن را فراهم کنم. امام رضا میفرمایند: اگر کسی چیزی از خدا بخواهد و برای تحقق آن تلاش کند دعا نکرده است. مقام معظم رهبری در همین باره میگویند: دعا یکی از علل و اسباب است علت تامه نیست.

برای قبول شدن در دانشگاه باید درس خواند و حالا میتواند دعا را به خدمت گرفت. حالا این علتی که خودش علت تامه نیست، ما میبریم در ظرف زمان و مکان آن را وسیعتر میکنیم. 

طباطبایی سوالی با این مضمون طرح کرد که آیا تضمینی وجود دارد که دعای من که شرعی هم هست در این شب به اجابت برسد؟ «برازش» در این مورد گفت: اولا وقتی اجابت را بگیریم همان چیزی که میخواهیم در همان زمان داده شود نه تضمینی نیست. ما بین مفهوم اجابت از دیدگاه پروردگار و عرف عامه باید تفاهم برقرار کنیم. اگر همه پیامبران برای انسان دعا کنند و انسان برای آن تلاش نکنند آن دعا مستجاب نمیشود.

بعضی از خواستههای ما هم تعرض و تزاحم دارند. مثلا دونفر میخواهند همزمان در مسابقهای شرکت کنند و فقط یک نفر پیروز میشود. هر دو هم دعا میکنند وقتی یک نفر پیروز شد نباید لیله الزغائب را زیر سوال برد. خواسته ما با هم تعارض دارند. خواسته من وقتی محقق میشود که خواسته شما محقق نشود.

به معنای دیگر اجابت این نیست که هر چه من میخواهم اجابت شود. اگر دعای من مورد اجابت قرار نگرفت نباید بگوید دعای من یا پدر من مستجاب نشد. اجابت یکی از اشکالش این است که هر چه من میخواهم در همان زمان و مکان که میخواهیم مورد اجابت قرار بگیرد.

در ادامه طباطبایی در مورد جایگاه زمان در دعا پرسید که «برازش» توصیح داد: بهترین شاهد مثال قرآنی است که میگوید «لیله القدر خیر من الف شهر» یعنی یک از سی هزار بیشتر است. شاهد مثال دیگر که بیان کننده زمان است در سوره یوسف و داستان یعقوب و پسرانش است که در انتها وقتی آنها یوسف را دیدند و پشیمان شدند نزد پدر آمدند و از او تقاضا کردند که از خدا بخواهد تا آنها را ببخشاید. یعقوب هم که متوجه پشیمان شدن آنها شده بود آن را به زمان دیگری موکول کرد. از امام صادق(ع) سوال کردند آن چه زمانی بود حضرت فرمودند: سحر جمعه.

 شرط پذیرش توبه این است که پشیمان شده باشی. امام علی به شخصی برخورد کردند که در حال استغفار بود و به او فرمودند: تو خدا را مسخره میکنی. یعنی باید اول آن گناه را کنار بگذاری.

«برازش» در انتها به استناد به روایتی از کتاب وسائل الشیعه ج14ص537 گفت امام صادق (ع) بیمار شدند و دستور دادند که یکی از شیعیان را اجیر کنند تا به کربلا برود و در آنجا دعا کند. کسی را پیدا کردند و آن شخص هم قبول کرد ولی گفت سوالی دارم. امام حسین (ع) امام مفترض الطاعه است که در حیات نیست امام صادق هم امام زنده مفترض الطاعه هستند چرا باید به کربلا بروم.

آنها موضوع را به امام صادق (ع) گفتند و ایشان در جواب فرمودند: او درست میگوید اما آیا نمیدانید که خدا مکانهایی ویژه دارد که دعا در آن استجابت میشود و آن بقعهای که در کربلا هست از بقیع بالاتر است.