به گزارش گروه فرهنگ دفاع‌پرس، هشتم ربیع‌الثانی مصادف با نهم مهرماه، سالروز ولادت باسعادت امام حسن عسکری (ع) یازدهمین امام شیعیان جهان است. وی که پلی میان دوران حضور ائمه (ع) و غیبت کبری شناخته می‌شود، نماد صبر، دانش و مقاومت در برابر ستم عباسیان بود. زندگی کوتاه اما پربار ایشان، مملو از درس‌های اخلاقی، سیاسی و معنوی است که همچنان الهام‌بخش مسلمان سراسر جهان است. آنچه در پی می‌آید، نگاهی به زندگی آن امام همام است که از زمان تولد تا شهادت، تأثیرات عمیقی بر جهان اسلام بر جای گذارد.
امام حسن‌بن‌علی‌بن‌محمد (ع)، مشهور به امام حسن عسکری، روز جمعه هشتم ربیع‌الثانی سال ۲۳۲ هجری قمری در مدینه منوره چشم به جهان گشود. برخی منابع، محل تولد ایشان را سامرا نیز ذکر کرده‌اند، اما اکثریت مورخان مانند شیخ مفید و کلینی، مدینه را محل تولد حضرت می‌دانند. پدر بزرگوارشان امام هادی (ع)، دهمین امام شیعیان، بود که خود نیز تحت فشارهای شدید خلفای عباسی زندگی می‌کرد.
مادر گرامی‌شان، بانویی پاکدامن و بافضیلت به نام حدیث یا حدیثه (که گاهی سوسن، سلیل یا غزال خوانده می‌شود) بود. وی پس از تولد فرزندش «ام‌ولد» نام گرفت و نماد تقوا و پرهیزکاری شناخته شد. امام هادی (ع) در وصف مادر امام حسن عسکری فرمودند: "او زنی است که هیچ عیبی در او نیست و خداوند او را برای ولادت امام برگزیده است."
امام حسن عسکری (ع) در خانواده‌ای رشد کرد که مرکز دانش و هدایت بود. برادران ایشان حسین (که در کودکی درگذشت) و جعفر (معروف به جعفر کذاب، که بعدها ادعای امامت کرد و از مسیر حق منحرف شد) بودند. دوران کودکی ایشان در مدینه گذشت، اما به دلیل فشارهای سیاسی، خانواده به سامرا (عسکر) منتقل شد، جایی که عنوان «عسکری» از آن گرفته شده است. سامرا، اردوگاه نظامی عباسیان، مکانی برای کنترل ائمه بود و امام هادی و امام حسن عسکری سال‌های زیادی را در آنجا تحت حبس خانگی سپری کردند.
از کودکی، نشانه‌های علم الهی در ایشان آشکار بود. روایتی مشهور از دوران کودکی‌شان نقل شده که مردی ایشان را در حال گریه دید و پرسید: "چرا گریه می‌کنی؟ " امام پاسخ دادند: "ما برای بازی خلق نشده‌ایم، بلکه برای عبادت و دانش." سپس آیه‌ای از قرآن خواندند: "آیا پنداشته‌اید که شما را بیهوده آفریده‌ایم و به سوی ما بازنمی‌گردید؟ " (سوره مؤمنون، آیه ۱۱۵). این روایت، که در منابع مانند «الکافی» کلینی آمده، نشان‌دهنده عمق دانش ایشان در سنین کم است.
دوران جوانی امام حسن عسکری (ع) با محدودیت‌های شدید همراه بود. خلفای عباسی همچون متوکل، منتصر و معتمد، ائمه (ع) را تحت نظر داشتند تا از گسترش تشیع جلوگیری کنند. امام هادی (ع) در سال ۲۵۴ هجری قمری به شهادت رسید و امامت به فرزند ۲۲ ساله‌اش، حسن عسکری، منتقل شد. ایشان جوان‌ترین امام در زمان آغاز امامت بودند، اما دانش و حکمت‌شان زبان‌زد بود. در این دوره، امام به تربیت شاگردانی چند پرداخت و شبکه وکالت را تقویت کرد. وکلایی همچون عثمان‌بن‌سعید عمری، احمدبن‌اسحاق‌قمی و محمدبن‌عثمان نقش کلیدی در ارتباط با شیعیان داشتند. این شبکه، که در آغاز برای جمع‌آوری خمس، زکات و پاسخ به سؤالات شرعی شکل گرفت، پایه‌گذار سازماندهی شیعه در دوران غیبت شد.
امام حسن عسکری (ع) که در سامرا زندگی می‌کرد از طریق نامه‌ها و روایات، شیعیان را هدایت می‌کرد. یکی از روایات مهم، نامه ایشان به ابن‌بابویه (پدر شیخ صدوق) است که در آن تأکید بر صبر و انتظار فرج می‌کنند: "ای ابوالحسن، صبر کن و یارانت را به صبر فرمان ده، زیرا زمین از آن خداست و آن را به هر که بخواهد می‌سپارد." این روایت نشان‌دهنده آمادگی شیعیان برای غیبت امام زمان (عج) است.
امامت امام حسن عسکری (ع) که اگرچه تنها شش سال به طول انجامید کشید (۲۵۴-۲۶۰ هجری قمری)، اما مملو از چالش بود. خلفای عباسی، به‌ویژه معتمد، از محبوبیت ائمه بیم داشتند و ایشان را تحت نظارت شدید قرار دادند. امام اغلب به زندان می‌افتاد و جاسوسان خلیفه در خانه‌اش بودند. با این حال، از این محدودیت‌ها برای تقویت بنیان‌های فکری شیعه استفاده می‌کرد. فعالیت‌های سیاسی امام مشتمل بر مقابله با انحرافات داخلی مانند ادعای جعفر کذاب بود. جعفر پس از شهادت امام حسن عسکری (ع) ادعای امامت کرد، اما شیعیان با هدایت‌های قبلی امام، او را رد کردند.
در حوزه مذهبی، امام به تفسیر قرآن و احادیث پرداخت. کتاب «تفسیر عسکری» منسوب به ایشان است که شامل تفسیر سوره‌های اولیه قرآن می‌شود. همچنین «صحیفه عسکریه» مجموعه‌ای از دعاها و تعالیم اخلاقی است که از ایشان نقل شده.
امام همچنین با علمای دیگر ادیان مناظره می‌کرد. روایتی از مناظره با فیلسوفان مسیحی و یهودی نقل شده که در آن، با استدلال‌های قرآنی، برتری اسلام را اثبات کردند. فعالیت‌هایشان در گسترش دانش، منجر به تربیت بیش از ۱۰۰ شاگرد شد که بعدها نقش مهمی در حفظ تشیع داشتند.
امام حسن عسکری (ع) در هشتم ربیع‌الاول سال ۲۶۰ هجری قمری در سامرا به شهادت رسید. منابع شیعی همچون «ارشاد» شیخ مفید، شهادت ایشان را نتیجه مسمومیت توسط معتمد عباسی می‌دانند.
میراث امام حسن عسکری (ع) فراتر از زمان خود است. تقویت شبکه وکالت، پایه‌گذار نواب خاص امام زمان شد. در جهان اسلام نیز، نقش ایشان در حفظ تشیع در برابر فشارهای عباسیان برجسته است. همچنین آماده‌سازی برای غیبت، شیعه را از پراکندگی نجات داد.
انتهای پیام/ 161
