«جواد کاموربخشایش» دبیر علمی بیست‌وسومین دوره جایزه کتاب سال دفاع مقدس، در گفت‌و‌گو با خبرنگار فرهنگ دفاع‌پرس، با اشاره به تفاوت‌های امسال این رویداد ادبی حوزه دفاع مقدس اظهار داشت: امسال برای نخستین بار هیئت علمی در کنار دبیر علمی تشکیل شده است. تشکیل هیئت علمی در کنار دبیر علمی اقدامی تازه و ضروری بود. وظیفه این هیئت، مشاوره نخبگانی، بازبینی ساختار گروه‌های تخصصی و سیاست‌گذاری محتوایی جشنواره است. جلسات آن به‌صورت منظم برگزار می‌شود و هدف نهایی، تولید مباحث نظری و انتشار نتایج در قالب یک اثر جامع برای استفاده پژوهشگران حوزه ادبیات پایداری است.
دبیر علمی بیست‌وسومین دوره جایزه کتاب سال دفاع مقدس عنوان کرد: در واقع، هیئت علمی بازوی فکری جشنواره است و در موضوعاتی مانند تعیین داوران، ارزیابی شاخص‌ها و تبیین مرز میان ادبیات دفاع مقدس و ادبیات مقاومت نقش کلیدی دارد.
وی درباره اضافه شدن عنوان «مقاومت» به نام جشنواره و اهمیت این مسئله گفت: امسال عنوان جشنواره به «کتاب سال دفاع مقدس و مقاومت» تغییر یافته تا دامنه موضوعی گسترده‌تری را پوشش دهد. یکی از نخستین مباحث هیئت علمی، بررسی نسبت میان ادبیات دفاع مقدس و ادبیات مقاومت بود. این حوزه از نظر گونه‌شناسی پیچیده است؛ زیرا آثار مقاومت در قالب‌های مختلف از خاطره تا مستند و رمان تولید می‌شوند. به همین دلیل، تعیین سازوکار داوری در این بخش از مهم‌ترین مسئولیت‌های هیئت علمی به شمار می‌رود.
کاموربخشایش از انتشار مباحث نظری جشنواره در قالب کتاب خبرداد و افزود: گفت‌و‌گو‌های علمی و تحلیل‌های مطرح‌شده در جلسات هیئت علمی به‌صورت منظم تدوین و در قالب کتاب منتشر خواهد شد. به باور من، ادبیات دفاع مقدس به مرحله‌ای رسیده که نیازمند نظریه‌پردازی بومی و علمی است. ما در زمینه نقد و تحلیل نظری هنوز با کمبود روبه‌رو هستیم. ایجاد هیئت علمی می‌تواند این خلأ را جبران کند و موجب شکل‌گیری پشتوانه نظری برای آثار آینده شود.
دبیر این رویداد ادبی با بیان اینکه امسال دبیرخانه جشنواره به‌صورت دائمی فعالیت می‌کند، گفت: پیش‌تر فعالیت دبیرخانه محدود به دوره‌های کوتاه بود، اما از امسال با تصمیم بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، دبیرخانه به‌طور دائمی فعال شده است. این تصمیم به ما اجازه می‌دهد رصد آثار، ارتباط با ناشران، برگزاری نشست‌های علمی و پیگیری جریان فرهنگی جشنواره را به شکل مستمر انجام دهیم. تداوم فعالیت دبیرخانه به معنی تداوم گفت‌و‌گو و تعامل در عرصه ادبیات پایداری است.
وی درخصوص تفاوت‌های جشنواره امسال با دوره‌های پیشین عنوان کرد: مهم‌ترین تغییر، تشکیل هیئت علمی و نخبگانی جشنواره است. سال‌ها بود که این نیاز احساس می‌شد، اما ساختار اداری اجازه اجرای آن را نمی‌داد. با تدوین آئین‌نامه جدید، قرار است از این پس امور علمی به‌صورت جمعی و نظام‌مند پیش برود. اگر بتوانیم این آئین‌نامه را به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی برسانیم، بسیاری از مشکلات تکرارشونده رفع خواهد شد. همچنین امسال با حمایت بنیاد حفظ آثار، توان مالی جشنواره افزایش یافته و برنامه داریم نظرات داوران درباره آثار برگزیده را به شکل محرمانه برای ناشران ارسال کنیم تا روند آسیب‌شناسی و بهبود کیفی آثار تسهیل شود.
کاموربخشایش در پاسخ به اینکه آیا جشنواره ظرفیت بین‌المللی شدن را دارد، اظهار داشت: قطعاً. این رویداد نباید صرفاً به‌عنوان یک مسابقه دیده شود، بلکه باید جریان فرهنگی مداومی باشد که در سطح ملی و فراملی اثرگذار است. در این دوره، ارتباط با محور مقاومت و معرفی آثار بین‌المللی در دستور کار قرار دارد. با همکاری دکتر مجتبی ابطحی در حال ایجاد پیوند با مراکز فرهنگی کشور‌های محور مقاومت هستیم تا آثار تولیدشده در این حوزه نیز مورد داوری قرار گیرند.
دبیر جشنواره، ترکیب هیئت علمی و وظایف آن را توضیح داد و گفت: هیئت علمی متشکل از چهره‌هایی شاخص در حوزه ادبیات پایداری است؛ از جمله محمدرضا سنگری، حسینعلی قبادی، حمید حسام، گلعلی بابایی، حجت‌الاسلام سعید فخرزاده، مجتبی ابطحی و محمدقاسم فروغی. این گروه بر تمامی فعالیت‌های علمی نظارت دارند و تصمیم‌های محتوایی را به‌صورت جمعی اتخاذ می‌کنند. در واقع، اتاق فکری ایجاد شده تا جشنواره از تجربه و دانش نخبگان بهره‌مند شود.
وی درباره معیار‌های انتخاب بهترین کتاب سال دفاع مقدس گفت: از میان آثار برگزیده در هشت گروه اصلی، یک اثر به‌عنوان «کتاب سال دفاع مقدس» انتخاب می‌شود. این کتاب باید دارای نوآوری در محتوا، ترویج فرهنگ ایثار، زبان روزآمد و قدرت تأثیرگذاری بالا باشد. تصمیم نهایی توسط هیئت علمی و پس از ارزیابی چندمرحله‌ای گرفته می‌شود.
کاموربخشایش گزارشی از میزان استقبال صورت گرفته از جشنواره ارائه کرد و ادامه داد: تاکنون حدود سه‌هزار و نهصد عنوان کتاب به دبیرخانه رسیده و احتمالاً این رقم از چهار هزار خواهد گذشت. فراخوان تا ۱۵ آبان ادامه دارد و از ناشران خواسته‌ایم هرچه زودتر آثار خود را ارسال کنند. پس از پایان مهلت، روند داوری آغاز می‌شود و پیش‌بینی می‌کنیم حدود سه ماه طول بکشد.
وی تغییرات ساختاری جشنواره را مورد اشاره قرار داد و عنوان کرد: مهم‌ترین تغییر، دائمی شدن دبیرخانه و حضور مستمر تیم‌های علمی است. این اقدام موجب تداوم ارتباط با ناشران، نویسندگان و مراکز فرهنگی شده است. از نظر مالی نیز با حمایت سردار بهمن کارگر و حجت‌الاسلام لقمان‌پور، شرایط مطلوب‌تری فراهم شده تا کیفیت برگزاری جشنواره افزایش یابد و جوایز متناسب‌تری به برگزیدگان اعطا شود.
دبیر جشنواره درباره سهم ناشران استانی و تازه‌کار‌ها گفت: تعامل با ناشران استانی و شهرستانی در این دوره چشمگیر بوده است. مجموعه‌های استانی بنیاد حفظ آثار نخستین گروه‌هایی بودند که آثار خود را ارسال کردند. ما تلاش کرده‌ایم ارتباط مستقیمی با ناشران کوچک برقرار کنیم تا احساس تعلق بیشتری به جشنواره داشته باشند. هدف این است که رقابت صرف جای خود را به هم‌افزایی فرهنگی بدهد و هیچ اثر ارزشمندی از قلم نیفتد.
کاموربخشایش، شفافیت را رویکرد اصلی جشنواره معرفی کرد و در این خصوص تصریح کرد: ترکیب داوران امسال متنوع‌تر و علمی‌تر است. نقد‌هایی درباره تکرار سلیقه‌ها در دوره‌های پیش مطرح بود؛ به همین دلیل، داوران از میان نویسندگان، پژوهشگران و استادان دانشگاه انتخاب شده‌اند تا ارزیابی‌ها دقیق‌تر و چندوجهی‌تر باشد. در هر گروه داوری، یک داور جوان نیز حضور دارد تا ضمن کسب تجربه، نگاه نسل جدید را وارد فرایند داوری کند. هدف ما ایجاد داوری منصفانه، علمی و شفاف است.
وی وضعیت کنونی تولید آثار دفاع مقدس را مورد ارزیابی قرار داد و گفت: تولید آثار در این حوزه همچنان پرحجم و پویا است، اما در برخی موارد کمیت بر کیفیت غلبه دارد. برای ارتقای سطح آثار، باید آموزش تخصصی نویسندگان و نقد حرفه‌ای را جدی‌تر گرفت. اگر میان نهاد‌های آموزشی، ناشران و جشنواره‌ها همکاری نظام‌مند ایجاد شود، می‌توان به شکل‌گیری زنجیره‌ای از آموزش، نقد و تولید مؤثر امیدوار بود.
دبیر جشنواره درخصوص توجه جشنواره به قالب‌های جدید نشر مانند کتاب‌های صوتی و دیجیتال عنوان کرد: بله، این یکی از رویکرد‌های مهم دوره جدید است. برای نخستین بار بخش ویژه‌ای به آثار صوتی، پادکست‌ها و کتاب‌های الکترونیک اختصاص یافته است. با توجه به گسترش مصرف فرهنگی در فضای دیجیتال، پرداختن به این قالب‌ها ضروری است. آثار این بخش هم‌اکنون در حال جمع‌آوری است و برگزیدگان آنها در مراسم اختتامیه معرفی خواهند شد.
کاموربخشایش به جایگاه کتاب‌های پژوهشی در میان آثار دفاع مقدس پرداخت و عنوان کرد: متأسفانه بخش پژوهش در مقایسه با خاطره و داستان، ضعیف‌تر است. علت اصلی، هزینه و زمان بالای پژوهش و نبود توجیه اقتصادی برای ناشران خصوصی است. انتظار می‌رود نهاد‌های فرهنگی با اعطای گرنت‌های پژوهشی و حمایت از نقد‌های علمی، این خلأ را جبران کنند. اگر پژوهش و نقد تقویت شود، می‌توان انتظار داشت که ادبیات دفاع مقدس به‌صورت علمی‌تر و عمیق‌تر رشد کند.
انتهای پیام/ 121
