گروه فرهنگ دفاع‌پرس - فرشته حاجی زاده؛ در سال‌های اخیر، هم‌زمان با برجسته‌تر شدن نماد‌های مذهبی در فضا‌های شهری، یکی از مباحثی که در جامعه، رسانه‌ها و حتی محافل علمی مطرح شده، این است که آیا برجسته‌سازی نماد غدیر می‌تواند به تفرقه‌افکنی منجر شود یا برعکس، دفاعی مشروع از هویت و اعتقادات شیعیان است؟
پرسشی که پاسخ آن تنها در یک جمله خلاصه نمی‌شود؛ زیرا غدیر نه یک حادثه ساده تاریخی، بلکه هویت‌سازترین رخداد مکتب شیعه و یکی از نقاط مشترک محبت و احترام در میان همه مسلمانان است.
غدیر؛ ریشه‌ای اعتقادی نه شعاری اجتماعی
حادثه غدیر خم، در نگاه شیعیان، تنها یک موضوع سیاسی یا تاریخی نیست؛ بلکه خاستگاه هویت دینی آنان است. اعلام ولایت امیرالمؤمنین (ع) در غدیر، برای شیعه همان جایگاهی را دارد که حدیث ثقلین برای همه مسلمانان دارد، رابطه میان امت و حقیقت، امت و ولایت، امت و عدالت؛ بنابراین وقتی درباره نماد «غدیر» صحبت می‌کنیم، درباره یک نشانه هویتی سخن می‌گوییم؛ همان‌گونه که نماد «صلیب» برای مسیحیان یا «ستاره داوود» برای یهودیان معنایی فراتر از یک نشانه دارد.
نماد غدیر نیز دعوت به هویت است، نه حذف دیگر و تأکید بر باور و اعتقاد شیعیان است، نه نفی باور دیگران.
مرزبندی یا معرفت‌افزایی؟ نگاه صحیح به نماد «غدیر»
منتقدان نماد‌های غدیری عموماً بر این باورند که هر برجسته‌سازی مذهبی می‌تواند شکاف‌های اجتماعی را بیشتر کند، اما پرسش مهم این است، «آیا مشکل از نمادهاست یا از مدیریت روایت؟»
تجربیات فرهنگی جهان ثابت کرده است که هیچ نمادی ذاتاً تفرقه‌افکن نیست. اگر نماد «غدیر» با ادبیاتی احترام‌آمیز، معرفت‌افزا و گفت‌وگومحور معرفی شود، نه تنها شکافی ایجاد نمی‌کند بلکه به تقویت فهم مشترک میان مسلمانان کمک خواهد کرد. «غدیر» به دنبال ایجاد مرز اعتقادی نیست، بلکه دعوت به حقیقتی تاریخی و اعتقادی است.این نماد به جای اینکه دیواری میان مسلمانان باشد، می‌تواند پنجره‌ای برای گفت‌وگوی هویتی باشد.
چرا برخی نماد غدیر را «سیاسی» یا «تفرقه‌آمیز» می‌بینند؟
دلایلی در تحلیل جامعه‌شناختی این موضوع مطرح است؛ وقتی گفتگوی بین مذهبی کم باشد و تبیین دررستی صورت نگیرد طبیعی است که هر نمادی دچار سوءبرداشت شود و اگر نماد غدیر صرفاً به عنوان «بیانی از ایمان» معرفی شود، سوءتفاهم‌ها کاهش می‌یابد.
فضای رسانه‌ای قطبی‌شده نیز یکی دیگر از دلایل تفرقه‌آمیز این نماد می تواند باشد، شبکه‌های اجتماعی امروز کوچک‌ترین اختلاف را چندین برابر می‌کنند.
گاهی مخالفت‌ها محصول واقعیت نیست، محصول بازتولید رسانه‌ای است.
و سوءاستفاده جریان‌های افراطی به این موضوع دامن می زند و آتش تفرقه را زیاد می‌کند زیرا در موارد نادر برخی گروه‌ها ممکن است از نماد‌های مذهبی برای ایجاد مرزبندی استفاده کنند. این خطا نه در «غدیر»، بلکه در رفتار گروهی کوچک دیده می‌شود.
نماد‌های مذهبی؛ ستون‌های فرهنگی هر جامعه
در علوم اجتماعی، نمادها سه کارکرد اصلی دارند: «هویت‌بخشی»، «حافظه تاریخی» و «انسجام اجتماعی» که نماد غدیر هر سه را در جامعه شیعی ایفا می‌کند. همان‌گونه که، «پرچم عاشورا»، «نماد صلیب»، «مراسم عید پاک»، «جشن نوروز» و حتی نماد‌های ملی مانند پرچم اینکار را می‌کنند.
همه این نمادها به معنای برتری جویی نیست بلکه یه بیانیه هویتی هستند در هر جامعه‌ای و ما نباید فراموش کنیم که حذف نمادها نه تنها اختلاف را کم نمی‌کند بلکه به مرور هویت یک جامعه را تضعیف خواهد کرد.
غدیر؛ واقعه‌ای برای عدالت، نه تفرقه
اصل پیام غدیر، نه انتقام، نه تقابل، نه مرزبندی است، پیام غدیر «عدالت»، «ولایت»، «اخلاق» و «مسئولیت‌پذیری» است.
غدیر بر معرفت تأکید دارد و اگر این پیام بر محور اخلاق عرضه شود، نه تنها موجب تفرقه نمی‌شود بلکه به نزدیکی قلوب کمک خواهد کرد.
غدیر یادآور این حقیقت است که، حق باید گفته شود، حقیقت باید روشن شود و راه عدالت باید پی گرفته شود، حتی اگر اقلیتی از تاریخ، روایت دیگری را انتخاب کنند.
پیوند غدیر با فرهنگ امروز؛ از جشن‌های مردمی تا نماد‌های شهری
در دهه‌های اخیر، جشن‌های مردمی غدیر در کوچه‌ها و خیابان‌ها، نمادسازی‌های هنری، فرهنگی و ورزشی، تدوین برنامه‌های زیاد برای کودکان و نوجوانان نشان می‌دهد که غدیر از سطح یک مراسم مذهبی فراتر رفته و تبدیل به یک پدیده اجتماعی–فرهنگی شده است.
مردم، خانواده‌ها، ورزشکاران، هیئات، سازمان‌های فرهنگی و حتی کسب‌وکار‌ها در این رویداد مشارکت می‌کنند. این مشارکت نه تنها موجب اختلاف نشده، بلکه همبستگی اجتماعی را تقویت کرده است؛ زیرا غدیر در ایران، بر پایه احترام به باور دیگران اجرا می‌شود.
غدیر؛ پلی میان مذاهب اسلامی
کمتر کسی می‌داند که بسیاری از علمای برجسته اهل‌سنت نیز واقعه غدیر را پذیرفته‌اند، هرچند در «تفسیر معنای آن» اختلاف نظر دارند.
این یعنی اصل واقعه مورد توافق است، و اختلاف تنها در حوزه برداشت فقهی است. بنابراین غدیر می‌تواند نه مرز اختلاف، بلکه نقطه شروع گفت‌وگوی علمی، تاریخی و محبت‌آمیز میان مذاهب باشد. عشق به امیرالمؤمنین (ع) یک سرمایه مشترک بین مسلمانان است و هرجا حقیقت و اخلاق همراه باشند، تفرقه جایی ندارد.
نماد غدیر چه در مجامع ورزشی چه در دل خیابان‌ها و یا هر جای دیگر، دفاعی نجیب و آرام از یک اعتقاد ریشه‌دار است؛ نه پرچمی برای مرزبندی و این نماد اگر با زبان محبت معرفی شود، نه تنها شکاف ایجاد نمی‌کند بلکه به افزایش همزیستی، احترام و فهم مشترک میان مسلمانان کمک خواهد کرد.
انتهای پیام/ 801
