گروه جامعه دفاعپرس: طی سالهای اخیر آلودگی هوا یکی از مهمترین چالشهای زیستمحیطی تهران است و قرارگیری آن در محاصره رشتهکوهها، تراکم بالای جمعیت، استفاده گسترده از وسایل نقلیه، این کلانشهر را به یکی از آلودهترین شهرها تبدیل کرده که مهمترین عوامل انتشار آلایندهها در تهران شامل موتورسیکلتها، خودروهای فرسوده، تردد سنگین روزانه و کیفیت نازل سوخت است.
طبق آمارهای ارائه شده، از ابتدای امسال تاکنون کیفیت هوای پایتخت ۶ روز در وضعیت پاک، ۱۲۳ روز قابل قبول، ۱۰۶ روز ناسالم برای گروههای حساس، ۱۲ روز ناسالم، ۲ روز بسیار ناسالم و ۲ روز در شرایط خطرناک قرار داشته است. در فصل سرد سال نیز به دلیل پدیده وارونگی دما، آلودگی بهطور چشمگیر در تهران افزایش مییابد.
نقش موتورسیکلتها در آلودگی هوای تهران
هم اکنون، حدود ۱۴ میلیون موتورسیکلت در کشور در حال تردد هستند که از این تعداد، بیش از ۱۱ میلیون دستگاه فرسوده یا در مرز فرسودگی قرار دارند. همچنین در تهران حدود ۳ میلیون دستگاه از موتورسیکلتهای فرسوده در حال فعالیت است و درصد بالایی از این موتورسیکلتها فرسوده هستند و برخی از آنها سن بالای ۲۰ سال دارد.
موتورسیکلتها سهم بالایی در تولید آلودگی هوای تهران دارند و بیش از نیمی از موتورسیکلتهای فعال در پایتخت کاربراتوری هستند و این نوع موتورسیکلتها بهطور معمول ۵ تا ۸ برابر بیشتر از یک خودروی بنزینی استاندارد آلاینده تولید میکند.
موتورسیکلتها منبع اصلی انتشار هیدروکربنهای نسوخته (HC) هستند که در تشکیل اوزون سطح زمین و بیماریهای تنفسی نقش مهمی دارند. همچنین سهم موتورسیکلتها در آلودگی هوای تهران به حدود ۲۱ درصد میرسد و مصرف سوخت موتورسیکلتهای پایتخت تقریباً دو برابر میانگین جهانی است. هر موتورسیکلت فرسوده کاربراتوری بهطور متوسط ۱۲ برابر یک خودروی یورو ۴ آلایندگی تولید و به ازای هر ۱۰۰ کیلومتر، حدود ۷ لیتر بنزین مصرف میکند.
همچنین مصرف روزانه ناوگان فرسوده موتورسیکلتها حدود ۲۶ میلیون لیتر بنزین برآورد شده و تولید کربن دیاکسید سالانه یک موتورسیکلت کاربراتوری فرسوده به بیش از یک و نیم تن میرسد.
همچنین نبود معاینه فنی الزامی برای بسیاری از موتورسیکلتها، مصرف بنزین بالا و احتراق ناقص در مدلهای کاربراتوری و استفاده عمده برای کاربریهای پیک، مسافر و حمل بار که میزان تردد را افزایش میدهد، از جمله مشکلات فنی و نظارتی برای موتورسیکلت سواران به حساب میآید.
بر اساس قانون و آئیننامه اجرایی، سن فرسودگی موتورسیکلتها کاربراتوری ۶ سال، انژکتوری ۱۲ سال و موتورسیکلتهای برقی ۱۵ سال است.
این تعیین سن، مبنایی برای اولویتبندی اجرای طرح نوسازی و اسقاط ناوگان موتورسیکلتهای فرسوده است.
۴ میلیون و دویست هزار موتور سیکلت متردد در تهران داریم
«محمدصادق معتمدیان» استاندار تهران درباره کاهش آلودگی هوا گفت: در یک سال گذشته انصافاً اقدامات خوب و موثری شده، اما کافی نیست. مصداقی عرض کنم. مثلاً در رابطه با اسقاط خودروها، قانون هوای پاک، سال ۹۶ تصویب و ابلاغ شد. طی ۷ سال یعنی تا قبل از شروع دولت چهاردهم مجموعاً در کشور ۲۷۰ هزار دستگاه خودرو اسقاطی داشتیم. یعنی از چرخه تردد خارج شدند. در یک سال گذشته که مربوط به دولت چهاردهم است، ۳۵۰ هزار صرفاً در یک سال خروج و اسقاط شد. حرکت خوبی است هرچند هنوز ما به عدد تکلیف قانونی هم نرسیدیم. انباشت بسیار زیاد است، اما بخواهید مقایسه کنید ۲۷۰ دستگاه در ۷ سال و ۳۵۰ هزار خودرو در یک سال. تکلیفی هم که در قانون برنامه هفتم برای دولت مشخص کردند، سالانه ۵۰۰ هزار دستگاه باید اسقاط داشته باشیم که امیدواریم انشاءالله با برنامههایی که دولت دارد و وزارت صمت که محور است و با همکاری سایر بخشها بتوانیم به این تکلیف قانونی برسیم.
وی افزود: بیش از ۷۰ درصد اینها عمرشان بالای ۲۰ سال است. یعنی فرسوده هستند و آلایندگی دارند. هر موتور سیکلت آلاینده معادل چهار خودرو آلایندگی دارد و هر موتور سیکلت آلاینده بیش از هشت لیتر سوخت مصرف میکند. در کنار مسائل دیگری که مربوط به سلامت است، ۶۳ درصد فوتیهای ما در سال گذشته مربوط به راکبین موتور سیکلت بوده است؛ استان تهران به عنوان پایلوت با ماموریتی که کارگروه ملی به ما دادند، بنا است ۲۰ هزار موتورسیکلت اسقاط و جایگزین، موتورهای برقی تحویل داده شود و کمک خوبی هم میشود. بسته مشوق لحاظ کردیم با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از موتور سیکلتها مربوط به اشتغال مردم است. یعنی اینکه صرفاً بیاییم موتورسیکلتها را از چرخه خارج کنیم و به فکر مردم نباشیم، تبعات اجتماعی دارد.
دولت هم تلاش داشته برای اولین بار بتوانیم مشوق بسیار خوب دهیم که ان شاءالله به زودی اجرایی میشود. با کمک وزارت نفت هزار دلار به عنوان کمک بلاعوض معادل ۷۰۰ دلار تسهیلات ارزان قیمت و ۳۰۰ دلار بابت اسقاط هر موتورسیکلت کمکی است که دولت از محل بهینهسازی و مصرف سوخت میکند که امیدواریم با اجرای این طرح پایلوت بتوانیم توسعه دهیم، آمار را افزایش دهیم و به همه کشور تسری پیدا کند.
برای کنترل آلودگی ناشی از موتورسیکلتها، میتوان جایگزینی تدریجی موتورسیکلتهای کاربراتوری با برقی، اجرای طرحهای محدودیت تردد برای موتورسیکلتهای آلاینده و اعمال معاینه فنی اجباری برای تمامی مدلها را انجام داد.
نقش خودروهای فرسوده در آلودگی هوا
خودروهای فرسوده سهم قابل توجه در انتشار آلایندهها دارند، خصوصاً تاکسیها، ونها و اتوبوسهای قدیمی چندین برابر خودروهای استاندارد آلاینده تولید میکنند. همچنین احتراق ناقص، مصرف سوخت بالا و خرابی قطعات اگزوز باعث افزایش انتشار CO، NOx و ذرات معلق میشود.
بخش قابل توجهی از ناوگان تاکسیهای بنزینی و بسیاری از خودروهای شخصی بالای ۲۰ سال عمر دارند و اتوبوسهای فرسوده شهری نیز سهم چندانی در تعداد ندارند، اما میزان آلایندگی آنها بسیار بالاست.
همچنین هزینه بالای نوسازی و ناکافی بودن طرحهای اسقاط، کمبود مشوقهای مالی برای جایگزینی خودرو و ظرفیت محدود تولید خودروهای کممصرف و هیبریدی از دلایل تداوم مشکل خودروهای فرسوده است.
اعمال قانون ۵۸۰ هزار خودروی فاقد معاینه فنی در تهران
سرهنگ «علیاصغر شریفی» رئیس مرکز اطلاعرسانی پلیس راهور تهران بزرگ اظهار داشت: خودروهایی که دارای نقص فنی هستند به ویژه خودروهای دودزا در شرایط فعلی آلودگی هوا مشمول ابطال معاینه فنی و توقیف خواهند شد. این خودروها پس از توقیف ملزم به رفع نقص و دریافت معاینه فنی جدید از مراکز معاینه فنی مجاز هستند.
وی در ادامه درباره خودروهای دودزا افزود: بر اساس قانون، تردد اینگونه خودروها در سطح شهر ممنوع است. حتی اگر خودرو دارای معاینه فنی باشد، اما در لحظه اعمال قانون به دلیل نقص فنی دودزا تشخیص داده شود، برگه معاینه فنی آن ابطال خواهد شد.
رئیس مرکز اطلاعرسانی پلیس راهور تهران بزرگ گفت: در صورت توقیف خودرو به دلیل نقص فنی، برگهای به راننده تحویل میشود که بر اساس آن موظف است حداکثر ظرف ۱۰ روز نسبت به رفع نقص اقدام کرده و پس از دریافت معاینه فنی جدید از مراکز مجاز، آن را به پلیس ارائه کند تا پلاک خودرو آزاد شود.
سرهنگ شریفی ادامه داد: در صورتی که مالکان خودرو در مهلت تعیینشده برای رفع نقص خودرو خود اقدامی نکنند، پیامکی از سوی پلیس راهور برای آنها ارسال میشود. در چنین شرایطی تمامی خدمات مرتبط با آن خودرو از جمله شمارهگذاری، نقل و انتقال و سایر خدمات متوقف میشود.
وی درباره دلایل ابطال معاینه فنی نیز عنوان کرد: دودزا بودن، نقص در سیستم روشنایی، شکستگی شیشهها و آینهها، آلودگی صوتی، مشکلات سیستم تعلیق، نقص در تجهیزات ایمنی سرنشین و تغییر ارتفاع خودرو از جمله دلایل ابطال معاینه فنی است. همچنین اگر خودرویی در تصادف بیش از ۶۰ درصد خسارت ببیند، معاینه فنی آن نیز باطل میشود. وی تأکید کرد در شرایط فعلی آلودگی هوا، اولویت پلیس برخورد با خودروهای دودزا است.
سرهنگ شریفی درباره روند ابطال معاینه فنی خودروهای دودزا و دارای نقص فنی از طریق سامانه «سیمفا» تصریح کرد: در این طرح که از شهریور ۱۴۰۲ آغاز شده و تا شهریور ۱۴۰۴ بیش از ۳۱ هزار مورد ابطال معاینه فنی را در پی داشته است.
وی خاطرنشان کرد: تنها در هشتماهه اخیر سال جاری نیز ۲ هزار و ۵۸۷ مورد ابطال معاینه فنی انجام شده است.
رئیس مرکز اطلاعرسانی پلیس راهور تهران بزرگ متذکر شد: در هشت ماهه نخست سال ۱۴۰۴ بیش از ۵۸۰ هزار خودروی فاقد معاینه فنی اعمال قانون شدهاند.
سرهنگ شریفی ابراز داشت: تردد غیرمجاز در محدودههای ممنوع مصوب در شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور و شورای هماهنگی ترافیک استانها یا کلانشهرها و محدودههایی که به طور موقت از طرف پلیس راهور ممنوع اعلام شده، ۲۰۰ هزار تومان است. همچنین جریمه رانندگی با خودروی دودزا: ۲۰۰ هزار تومان و نداشتن گواهی معاینه فنی معتبر ۱۰۰ هزار تومان است.
اسقاط ۳۵۰ هزار دستگاه خودرو در سال گذشته
شینا انصاری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در این باره بیان داشت: از ابتدای دولت چهاردهم، کارگروه کاهش آلودگی هوا که در دوره قبل غیرفعال بود، دوباره فعال شد. این کارگروه متشکل از بیش از ۲۰ دستگاه است که ۱۱ دستگاه اصلی آن مسئولیت مستقیم در حوزههایی چون بهبود کیفیت سوخت، اسقاط خودروهای فرسوده و توسعه حملونقل عمومی دارند.
وی افزود: مهمترین قانون بالادستی در این حوزه، قانون هوای پاک مصوب سال ۱۳۹۶ است که دارای ۱۴ آییننامه اجرایی است. متأسفانه بخش زیادی از این آییننامهها تاکنون اجرا نشده است. با وجود این، کارگروه ملی تلاش کرده موضوعات کلیدی مانند کیفیت سوخت، مصرف مازوت در نیروگاهها و اسقاط خودروهای فرسوده را بهطور ویژه پیگیری کند.
انصاری گفت: مشکلات آلودگی هوا نیازمند عزم جدی و زمان منطقی است و در کوتاهمدت نمیتوان وعده رفع کامل این معضل را داد. با این حال، سازمان محیط زیست در مسیر کاهش روزهای ناسالم حرکت میکند و همکاریهایی با صنایع بزرگ از جمله ذوبآهن اصفهان و فولاد مبارکه در حال انجام است.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست درباره برقیسازی خودروها توضیح داد: بهصورت پایلوت، طرح برقیسازی موتورسیکلتهای کار با همکاری استانداری و شهرداری تهران آغاز شده و تاکنون برنامه ۲۰ هزار دستگاه در حال اجراست. با این وجود، هیچ برنامه اسقاطی برای موتورسیکلتها پیش نرفته است.
وی در ادامه به وضعیت خودروهای سنگین اشاره کرد و بیان داشت: در کشور حدود ۱۱۰ هزار خودروی کشنده فرسوده با مصرف بالای سوخت وجود دارد که سهم زیادی در آلودگی هوا دارند. خوشبختانه وزارت راه و شهرسازی پای کار آمده و مقرر شده به ازای واردات هر خودروی کشنده، یک خودروی فرسوده اسقاط شود.
انصاری متذکر شد: از زمان تصویب قانون هوای پاک در سال ۱۳۹۶ تا سال ۱۴۰۲ حدود ۲۰۰ هزار خودرو اسقاط شده بود، در حالی که طبق قانون برنامه هفتم سالی ۵۰۰ هزار خودرو باید اسقاط شود و این عملی نشده بود تا در یک سال گذشته ۳۵۰ هزار خودرو اسقاط شد، یعنی در طول یک سال بیش از ۷ سال گذشته خودرو اسقاط شد.
راهکارهای پیشنهادی
گسترش طرحهای اسقاط خودرو و ارائه یارانه برای خرید خودروهای کممصرف.
توسعه حملونقل عمومی پاک شامل مترو، BRT و اتوبوسهای گازسوز و برقی.
تشدید نظارت و معاینه فنی دقیقتر برای خودروهای بالای ۱۰ سال.
موتورسیکلتهای کاربراتوری و خودروهای فرسوده از مهمترین منابع آلودگی هوای تهران هستند. راهکارهایی مانند برقیسازی ناوگان، تقویت حملونقل عمومی، اجرای سختگیرانه معاینه فنی و توسعه زیرساختهای سبز میتوانند در کاهش آلایندهها نقش اساسی ایفا کنند. موفقیت این اقدامات نیازمند همکاری مشترک شهروندان، دولت، شهرداری و بخش خصوصی است.
انتهای پیام/ 261
