به گزارش خبرگزاری دفاع مقدس، تروریسم پدیده ای است دارای ماهیت خشونت آمیز، زشت و غیر انسانی که طی سالهای اخیر در مناطق مختلف جهان بهویژه در کشورهای عربی رشد قابل ملاحظهای داشته است و روزانه صدها شهروند این کشورها را به کام مرگ میفرستد.
این روزها عراق بیش از هر کشور دیگری با این پدیده سخیف و غیرقابل توجیه مواجه است. شهروندان عراقی و زائران حاضر در این کشور در اثر گسترش عملیات انفجاری و تروریستی آشکارا با ناامنی مواجهاند. یمن دیگر کشور عربی است که گروههای تروریستی در این کشور فعال هستند و پایگاه دارند. لیبی نیز از جمله کشورهای عربی است که هم گروههای تروریستی و هم افراد مسلح در آن فعالاند و حتی در تازهترین اقدام خود علی زیدان، نخست وزیر لیبی، را ربودند.
میراث رژیمهای دیکتاتوری سابق
کشورهای عربی تا پیش از آغاز بیداری اسلامی در سال ۲۰۱۱، با دولتهایی دارای ماهیت خانوادگی روبهرو بودند که نماینده ملتهای خود محسوب نمیشدند. ساختار سیاسی در این کشورها خویشاوندسالار، رابطهای، فاسد و تمامیت خواه بود که از رانت برای درآمدهای اقتصادی خود استفاده میکردند. این شرایط سبب شد تا این دولتها به مردم وابسته نباشند و مردم نیز احساس خوبی در قبال آنها نداشته باشند. این دولتها که اغلب مصنوعی و محصول تلاش قدرتهای بزرگ بودند هیچگاه نتوانستند و نخواستند نهادهای دموکراتیک ایجاد کنند، مشارکت سیاسی واقعی به وجود آورند و با مردم خودشان تعامل درستی داشته باشند. در نهایت این فرآیند به شکلگیری دولتهای ورشکسته در اغلب کشورهای عربی منجر شد که حتی توان انتقال ارزشهای خود را به مردم جامعهشان نداشتند.
قدرت دولت برای مردم یک تهدید محسوب میشد و افزایش آگاهی و دانش سیاسی مردم نیز برای دولت یک تهدید بود. سرانجام در کشورهایی نظیر تونس، مصر، لیبی و تا حدودی یمن این مردم بودند که توانستند دولتهای ورشکسته را برکنار کنند و دولتهای منتخب تشکیل دهند. با وجود این به دلیل اینکه در دوران گذشته نهادهای مدنی به وجود نیامده، قانون اساسی مقبولی وجود نداشته و تجربه مشارکت سیاسی ضعیف بوده است خشونت و رفتارهای غیرحقوقی در میان بسیاری از گروهها، اقوام و فرقههای این کشورها تقویت شده است. از این رو باید گفت یکی از مهمترین دلایل بروز و گسترش تروریسم در برخی از کشورهای عربی مربوط به میراثی است که دیکتاتورهای گذشته از خود برجای گذاشتهاند.
ملت سازی نادرست و تنوع قومی و فرقهای
موضوع این است که ملت سازی در اغلب کشورهای عربی هیچگاه شکل اصولی و درست خود را طی نکرده است. از آنجا که در کشورهای عربی دولتها نماینده مردم نبودند ملیگرایی نیز موضوعی مصنوعی در این کشورهاست. این کشورها شاهد تنوع قومیت، فرقه و قبایل در درون خود هستند. تنوع و تکثر قومیتها، فرقهها و قبایل عامل مهمی در بروز و رشد تروریسم در این کشورهاست.
در لیبی بیش از صد و بیست قبیله حضور دارند که حدود سی قبیله برای قدرت میجنگند. اوج تاثیر تنوع قومی بر بروز و گسترش عملیات تروریستی را میتوان در عراق دید. اگرچه سه گروه شیعه، سنی و کرد تشکیل دهنده ساختار جامعه عراقاند، اما جدال این گروههای فرقهای برای قدرت به عامل مهمی برای ناامنیهای امروزی عراق تبدیل شده است.
فقر فزاینده و مشکلات اقتصادی
فقر عامل مهم دیگری است که هم زمینه گرایش افراد به سمت اقدامها و گروههای تروریستی را فراهم میکند و هم اینکه بستر لازم را برای رشد گروههای تروریستی درون کشورها فراهم مینماید. فقر موجب رشد تروریسم میشود و کشورهای با درصد بالای جمعیت فقیر بیشتر در معرض رشد گروههای تروریستی هستند. اغلب کشورهای عربی نیز در زمره کشورهای فقیر جهان قرار دارند. جوامع عربی به واسطه ساختارهای دیکتاتوری، نظامهای سیاسی خویشاوندسالار و فاسد، با فقر گستردهای مواجهاند. بیثباتی سیاسی و ناامنی اجتماعی سه سال اخیر که در نتیجه مقابله دیکتاتورها و نظامیان با مطالبات مردمی به وجود آمده سبب کاهش تمرکز حاکمان بر مسایل اقتصادی شده و همین موضوع به افزایش فقر و مشکلات اقتصادی انجامیده است.
تونس، مصر، لیبی و یمن با فقر رو به گسترش، بیکاری و تورم بالا مواجهاند. مشکلات اقتصادی است که زمینه پیوستن شمار زیادی از مردم این کشورها را به گروههای تروریستی در سوریه فراهم کرده است. عراق اگر چه دارای منابع غنی نفتی است، اما میزان فقر و بیکاری در این کشور نیز در سطح بالایی قرار دارد.
روابط اجتماعی در کشورهای عربی
اختلال روابط اجتماعی در داخل و بین کشورهای عربی نیز عامل دیگری است که سبب گسترش انفجارها و عملیات تروریستی در کشورهای عربی شده است.
جو بیاعتمادی اکنون هم در درون کشورهای عربی و هم در میان این کشورها کاملا آشکار است. در مصر نظامیان در اقدامی غیرقانونی دولت قانونی محمد مرسی را برکنار نمودند، رهبران و اعضای اخوان المسلمین را بازداشت کردند و هزاران حامی این حزب بزرگ مصری را کشتند. این اقدام بیش از هر چیز جو بیاعتمادی مردم و دولت مصر را افزایش میدهد. در یمن دولت از طریق انتخابات فرمایشی و با مدیریت بازیگران خارجی و نه بر اساس رای واقعی مردم در یک فرآیند رقابتی سر کار آمده است.
عربستان سعودی با دخالت آشکار در امور داخلی کشورهای عربی به یکی از منفورترین حکومتهای عربی تبدیل شده است که اوج این تنفر را میتوان نزد مردم و دولت عراق دید زیرا آنها عربستان را از عوامل اصلی گسترش تروریسم در عراق میدانند. مردم یمن نیز چنین حسی نسبت به عربستان سعودی دارند زیرا عربستان از عوامل اصلی انحراف انقلاب مردم یمن است که اکنون نیز در امور داخلی این کشور دخالت میکند و البته چشم طمع به بخشهایی از سرزمین یمن نیز دارد. این جو بیاعتمادی در درون و بین کشورهای عربی از عوامل اصلی بروز ترور و خشونت در این کشورهاست.
نقش کشورهای خارجی
عوامل خارجی نیز در گسترش تروریسم و عملیات انفجاری در کشورهای عربی نقش مهمی ایفا میکنند. اغلب دولتهای امروزی عربی در زمره دولتهای مصنوعی قرار دارند که محصول تلاش قدرتهای بزرگ غربی برای تجزیه جهان اسلام هستند. از آنجایی که قدرت سیاسی در کشورهایی نظیر عراق در راستای منافع و اراده قدرتهای بزرگ قرار ندارد تقویت و تعامل با گروههای تروریستی در دستور کار برخی از قدرتهای خارجی از جمله امریکا قرار دارد.
علاوه بر این برخی قدرتهای منطقهای به ویژه عربستان سعودی که از یک سو نگاه فرقهای به قدرت دارند و از سوی دیگر اعتقادی به دموکراسی، حقوق بشر و مشارکت سیاسی ندارند نیز در شکلگیری و گسترش جریانهای تروریستی به ویژه در کشورهای عراق و یمن نقش ایفا میکنند. مقامات عراقی بارها بر حمایت عربستان و البته قطر از گروههای تروریستی حاضر در عراق تاکید کردند. از این رو باید گفت کشورهای خارجی که نظم نوین در برخی کشورهای عربی از جمله عراق، یمن و لیبی را در راستای منافع خود نمیدانند ضمن حمایت از گروههای تروریستی در ایجاد ناامنی در این کشورها نقش دارند.
و در پایان
تردیدی نیست که تروریسم یک حرکت انحرافی بزرگ است که امروز به ویژه کشورهای عربی را مورد تهدید جدی قرار داده است. غیرنظامیان به ویژه زنان و کودکان قربانیان اصلی عملیات تروریستی در همه جا هستند. برای مقابله با تروریسم اراده سیاسی جمعی ضروری است. این اراده سیاسی جمعی اکنون در کشورهای عربی به دلیل نگاه فرقهای به قدرت توسط برخی از کشورهای مهم از جمله عربستان سعودی وجود ندارد. از این رو سازمانهای بین المللی به ویژه سازمان ملل متحد باید اقدامی جدی برای جلوگیری از عملیات تروریستی در کشورهای عربی انجام دهند. بر این اساس است که مقامات یمن و عراق از سازمان ملل متحد خواستند تا در برخورد با تروریستها به آنها کمک کند.
