ادبیات دفاع مقدس از نگاه کارمندی رنج می‌برد
به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع پرس،
«رضا رسولی» عضو هیات مدیره انجمن قلم ایران از نویسندگان حوزه ادبیات انقلاب و دفاع
مقدس است که آثار قابل توجهی چون «سه راه سرگردون»، «روایت ناتمام»، «سلام بر سحر»، «شناسایی»
و «زیارت آفتاب» را تالیف کرده است.
همچنین وی در حوزه اجرایی مسئولیت‌هایی چون دبیری دهمین جشنواره قلم زرین را به عهده داشته است. این نویسنده درگفت و گو با دفاع پرس، درباره اوضعیت کنونی ادبیات دفاع مقدس و موانعی که در این زمینه وجود دارد، توضیحاتی داده‌اند که می‌خوانید.
دفاع پرس: اگر بخواهیم تعریفی جامع و مانع از ادبیات دفاع مقدس داشته باشیم، شما چه تعریفی ارائه می‌دهید؟
مجموعه قالب‌های ادبی اعم از شعر، داستان، رمان، قطعه، خاطره و ادبیات نمایشی با موضوع روایت پیروزمندانه رزمندگان در هشت سال جنگ تحمیلی، ادبیات دفاع مقدس محسوب می‌شود.
دفاع پرس: آیا می‌شود به ادبیات دفاع مقدس واژه ژانر را اطلاق کنیم؟
با مساحمه می‌توان ادبیات دفاع مقدس را ژانر به حساب آورد. اما اگر بخواهیم تخصصی با آن برخورد کنیم، باید بگویم موضوع است. مثل اینکه کسی بخواهد راجع به نماز شعر بگوید یا داستان بنویسد.
دفاع پرس: اما برخی منتقدان معتقد هستند که دفاع مقدس ژانر است و تاکید هم دارند که تنها ژانر بومی ایران است؟
به لحاظ محتوایی جنگ ما باجنگ‌هایی که در سایر کشورها اتفاق افتاده تفاوت معنایی دارد. بر اساس تحقیقاتی که انجام شده در طول تاریخ 4هزار جنگ اتفاق افتاده است که در آنها انگیزه‌های متفاوتی در آغاز، میانه یا پایان جنگ وجود داشته است، اما دفاع مقدس تفاوت ماهیتی با همه آنها داشته است. ادبیات جنگ بعد از جنگ جهانی اول شکل گرفت و بعد از جنگ جهانی دوم به اوج رسید. این نوع ادبیات در دوران دفاع مقدس و بعد از آن به شکل دیگری متولد شده و رشد کرده است. این ادبیات را باید «ادبیات دفاع» نام گذاری کرد که ریشه‌ای هزارساله دارد و شاهنامه فردوسی اوج این نوع از ادبیات محسوب می‌شود. البته ادبیات دفاع پیش از این نیز تحت نام ادبیات مقاومت در جریان اشغال فلسطین شکل گرفته بود.
دفاع پرس: چرا این ژانر در کشور چندان جدی گرفته نمی‌شود و به برنامه‌های تفننی ختم می‌شود؟
من با این نگاه موافق نیستم، سازمان‌ها و دستگاه‌های حکومتی به خصوص بخش نظامی توجه ویژه به ادبیات دفاع مقدس دارند. همچنین نهادهای فرهنگی متعلق به جبهه فرهنگی هنر انقلاب هم به این مسئله توجه دارند. از حیث عرضه و فروش آثار ادبیات دفاع مقدس هم، دستگاه‌های فرهنگی کشور خوب عمل کرده‌اند، اما در مقابل روشنفکران و کسانی‌که به نحوی مخالف هستند، عموما یا در مقابل ادبیات دفاع مقدس سکوت می‌کنند یا آن را تخریب می‌کنند.
دفاع پرس: منظور از بخش‌هایی که ضعیف عمل می‌کنند وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی است. آیا این وزارت خانه به وظیفه خود عمل کرده یا نه؟
این مورد را باید دقیق‌تر بررسی کرد. بخش عمده وظیفه وزارت ارشاد به عنوان متولی سیاست گذاری در حوزه فرهنگ است، اما اگر بخواهیم در خصوص حمایت این وزارت خانه از نویسندگان و هنرمندان صحبت کنیم، باید آماری حرف بزنیم. مثلا باید بررسی کنیم، در تعداد کتاب‌هایی که وزارت ارشاد خریداری می‌کند، سهم ادبیات دفاع مقدس چقدر است؟ اگر غیر از آمار بخواهیم تحلیل کنیم به نظرم کلی گویی است و جز تضعیف عملکرد وزارت ارشاد نتیجه‌ای ندارد. برای صدور ارزش‌های دفاع مقدس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی مسئولیت دارد که تا حد امکان به وظایف خود عمل کند. این سازمان و دیگر سازمان‌های متولی، عموما کتاب‌های پژوهشی را ترجمه می‌کنند؛ در حالی که بی‌شمار داستان و شعر و ... داریم که به آنها توجه کمی می‌شود. دلیل آن هم نگاه کارمندی به موضوع ادبیات دفاع مقدس در این سازمان‌ها است.
دفاع پرس: موانع موجود در گسترش ادبیات دفاع مقدس را چه می‌دانید؟
مشکل اصلی شبکه توزیع در عرصه کتاب و نشر است که متاسفانه بعد از 40 سال بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با وجود اقدامت مثبتی که برداشته شده هنوز شبکه توزیع کتاب در دست جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی نیست. مسئله دیگر نقش رسانه‌ها است. ما در حوزه اطلاع رسانی و تبلیغ آثار ادبیات دفاع مقدس موفق عمل نکردیم. علاوه بر این موارد باید به پرورش نویسندگان این حوزه هم اشاره کنم که هنوز تعداد نویسندگان قوی و مستعد این حوزه چندان زیاد نیست.
دفاع پرس: به شبکه معیوب توزیع اشاره کردید، چرا نیروهای انقلابی وارد این عرصه نمی‌شوند؟ آیا مافیایی وجود دارد که اجازه ورود به نیروهای انقلابی را نمی‌دهد؟
من با کلمه مافیا موافق نیستم. موضوع توزیع کتب یک مسئله واضحی است که شبکه خاصی آن را اداره می‌کند. در کنار این شبکه، مجمع ناشران انقلاب و دفاع مقدس را داریم که حرکت‌های خوبی را انجام داده‌اند، اما کافی نیست. مثلا در خیابان انقلاب که قلب کتاب فروشی ایران است، جناح فرهنگی انقلاب اسلامی تنها چند کتاب فروشی دارد. در خیابان 16 آذر که تعدادی از این کتابفروشی‌ها وجود داشت همه خراب شده و جای آن چنار کاشته شده است.
دفاع پرس: این موانع چرا برای آثار دفاع مقدس وجود دارد، اما برای رمان‌های بازاری شاهد چنین اتفاق‌هایی نیستیم؟
رمان‌های بازاری در دست بخش‌های خصوصی است و آنها برای کتاب‌های خودشان تبلیغ می‌کنند، رسانه دارند و با سایر بخش‌هایی که با آنها هم‌فکرهستند، ارتباط داشته و شبکه قوی و کارآمدی دارند. در مقابل هنرمندان انقلابی شبکه ضعیفی دارند و اصل حمایت هم از طرف دستگاه‌های فرهنگی یا اصلا وجود ندارد یا بسیار کم است.
دفاع پرس: نویسندگان جوانی که در حال حاضر مشغول فعالیت در این زمینه هستند می‌توانند آینده ادبیات دفاع مقدس را تضمین کنند؟
امیدوارم که بتوانند، اما نمی‌دانم بزرگان ادبیات دفاع مقدس را می‌شود، تکرار کرد یا نه. حتی اگر نویسندگان جوان بتوانند جای این نویسندگان بزرگ را پر کنند تا زمانی که شبکه توزیع درستی وجود نداشته باشد و به خوبی معرفی نشوند، این نویسندگان راه به جایی نمی‌برند.
دفاع پرس: راه برون رفت از این اوضاع چیست؟
دو اتفاق باید بیفتد اول اینکه یک خانه تکانی فرهنگی بوجود بیاید و دوم تشکیل NGOهای غیر دولتی که بتوانند جریان فرهنگی انقلاب را در جامعه ترویج و تبلیغ کنند. در این صورت امیدواریم که شاهد اتفاق های مثبتی در حوزه ادبیات دفاع مقدس باشیم.
انتهای پیام/ 161
