به گزارش سرویس فرهنگی خبرگزاری دفاع مقدس،روزشمار پنجاه و چهارم جنگ ایران و عراق با نویسندگی آقای یدالله ایزدی و با عنوان «عملیات والفجر ۱۰، بمباران شیمیایی حلبچه؛ فشار جهانی به ایران برای پذیرش قطعنامه ۵۹۸» شامل ۱۰۸۸ صفحه و به صورت مصوّر است که حوادث مقطع پایانی جنگ ایران و عراق از تاریخ ۲۳ اسفند ۱۳۶۶ تا ۲۷ فروردین ۱۳۶۷ (۳۵ روز جنگ) را در قالب ۶۹۱ گزارش مورد بررسی قرار میدهد.
در مقدمه این کتاب آمده است:
«کتاب ۵۴ روزشمار جنگ ایران و عراق مشتمل بر گزارش حوادث و رخدادهای ۳۵ روز از آخرین سال جنگ ایران از ۲۳ اسفند ۱۳۶۶ تا ۲۷ فروردین ۱۳۶۷ است. این دوره که با عملیات والفجر۱۰ در منطقهٔ حلبچه شروع میشود و در اولین ساعات حملهٔ عراق به فاو پایان مییابد، از پرحادثهترین روزهای جنگ ایران و عراق است.
اجرای چهار عملیات در جبهههای شمال غرب و فاجعهٔ بمبباران شیمیایی حلبچه به وسیلهٔ هواپیماهای عراقی؛ تداوم جنگ شهرها در طول دوره؛ هدف قرار گرفتن بالغ بر ۲۰ نفتکش و کشتی باربری در خلیج فارس؛ حملهٔ نیروهای سازمان مجاهدین خلق (منافقین) به خط دفاعی ارتش در فکه و در عین حال آغاز حملهٔ ارتش عراق به فاو در روز بعد این دوره که به بازپسگیری آن انجامید، این دوره را به نوعی از دورههای قبل متمایز کرده است.
گزارشهای کتاب روزشمار ۵۴ در دو بخش اصلی نظامی و غیر نظامی ساماندهی شده است. در موضوعات نظامی به چهار عملیات والفجر۱۰، بیتالمقدس۳، بیتالمقدس۴ و بیتالمقدس۵ پرداخته شده که همگی در استان سلیمانیهٔ عراق انجام شده است. بمبباران شیمیایی حلبچه و روستاهای اطراف آن توسط نیروی هوایی ارتش عراق حین عملیات والفجر۱۰ و کشتار جمعی مردم آنکه یک فاجعهٔ انسانی به شمار میرود، از مهمترین حوادث مرتبط با اخبار نظامی این دوره است.
بخش دیگری از اخبار و گزارشهای نظامی این دوره مربوط به چهارمین دورهٔ جنگ شهرها و آغاز مجدد حمله به نفتکشها و کشتیهای تجاری در خلیج فارس است. دورهٔ جدید جنگ شهرها از هشتم اسفند ۱۳۶۶ با حملهٔ هوایی و موشکی عراق به تهران آغاز شد و در طول این دوره و چهار روز پس از آن ادامه یافت.
بیتردید مهمترین حادثهٔ نظامی این دوره آغاز حملهٔ عراق به فاو در آخرین روز روزشمار است. در حالی که چند روزی از اجرای عملیات بزرگ سالانهٔ ایران در حلبچه نگذشته بود، ارتش عراق با درک درستی از توان پایین یگانهای سپاه در جنوب در اقدامی غافلگیرانه با بهرهگیری از توان بسیار بالا و حجم گستردهٔ سلاحهای شیمیایی به فاو حمله کرد و در روزهای بعد آن را پس گرفت.
عملیات نظامی سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در منطقهٔ فکه و حمله به خط لشکر۷۷ خراسان از ارتش (در چارچوب استراتژی نظامی ارتش عراق) و گرفتن ۵۰۸ اسیر نیز از جمله اخبار نظامی قابل اعتنا در این دوره است.
در موضوعات غیر نظامی، ادامه یافتن فشارهای نهادهای سیاسی جهانی به ایران برای پذیرش بدون قید و شرط قطعنامهی۵۹۸؛ رابطهٔ پرمناقشه و رو به درگیری محدود نظامی ایران و امریکا در خلیج فارس و رابطهٔ ایران و شوروی مد نظر قرار گرفته است.
همچنین ارتباط ایران با کشورهای منطقه و به طور خاص رابطهٔ ایران با کویت و عربستان ـ که هر دو از حامیان اصلی عراق در منطقه به شمار میروند ـ به دلیل برخی حوادث از جمله ربوده شدن یک هواپیمای کویتی؛ درگیری محدود با نظامیان کویتی در ساحل جزیرهٔ بوبیان در خور عبدالله؛ مجادله بر سر کم کردن سهمیهٔ حجاج ایرانی و استقرار موشکهای چینی در عربستان مهمترین اخباری هستند که به آنها پرداخته شده است.
در خصوص محور مسائل سیاسی و اجتماعی داخل کشور نیز به برگزاری انتخابات سومین دورهٔ مجلس شورای اسلامی در اوج جنگ شهرها و موضوعات جانبی آن؛ مواضع برخی گروهها و جریانات سیاسی مخالف جمهوری اسلامی دربارهٔ جنگ شهرها و افزایش فشارها به ایران برای پذیرش بدون قید و شرط قطعنامهی۵۹۸ و پارهیی موارد دیگر توجه شده است.
وارد آمدن ضربهٔ جدی به پایگاهها و نیروهای گروههای مسلح مخالف نظام در عملیات والفجر۱۰؛ انشعاب در حزب دمکرات کردستان ایران و افزایش فعالیت برخی از این گروهها در برخی مناطق مرزی از مهمترین اخبار مرتبط با این گروههاست. سایر اخبار و گزارشهای دورهٔ روزشمار ۵۴ هرچند در محورهای مورد اشاره قرار نگرفتهاند، لکن هرکدام به گونهیی به جنگ ایران و عراق در این دوره مرتبط هستند.»
لازم به ذکر است که در تهیهی کتاب روزشمار ۵۴ در بخش مربوط به عملیات از نتایج تحقیقات میدانی و گزارشهای تدوینشدهٔ راویان مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ که در سطوح مختلف از قرارگاه مرکزی، قرارگاههای تابعه و یگانهای عملکننده در کنار فرماندهان حضور داشتند، استفاده شده است.
این گزارشها مربوط به قرارگاه مرکزی (خاتمالانبیا (ص)) سپاه پاسداران و قرارگاههای قدس، ثامنالائمه (ع) و فتح در عملیات والفجر۱۰، گزارش قرارگاه نجف در عملیات بیتالمقدس ۳ و گزارش قرارگاه کربلا (فتح) در عملیات بیتالمقدس ۴ و دفاتر و گزارش راویان ۳۴ یگان سپاه پاسداران در این سه عملیات است که وقایع آنها در روزهای مختلف کتاب درج شده است.
گزارشهای مربوط به عملیات بیتالمقدس۵ (انجامشده توسط ارتش جمهوری اسلامی) نیز به استناد مطالبی که راویان قرارگاه خاتم و نیروی زمینی سپاه پاسداران جمعآوری کردهاند، تهیه شده است.
منبع: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس
