به گزارش گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس- آرش شایسته‌نیا؛ سه پدیده شگرف و بزرگ «اینترنت»، «انقلاب رایانه» و «انفجار اطلاعات» تحولات عظیم و گوناگونی را در جهان به همراه آورده است تا آن جا که هریک از آن سه پدیده به جان و عمق زندگی انسان‌ها رسوخ یافته و جریان پیدا کرده است و با نگاهی ساده گسترش آن‌ها را در تمامی جنبه‌های زندگی از جمله مدرسه، محل کار، خدمات بانکی، تجارت، پرداخت مالیات و حتی رأی‌گیری می‌بینید.
فضای سایبر مرز جدیدی در ارتباطات و مراودات اجتماعی ایجاد کرده است. مردم در آن، دوستی‌ها و دشمنی‌هایی ایجاد می‌کنند و در آن فضای باز، کارهایی را انجام می‌دهند و حتی چیزهایی را بر زبان آورده و می‌گویند که در دنیای واقعی و رو در رو با دیگران که طرف گفت‌و‌گوی او هستند هرگز طرح نکرده و بیان نمی‌کنند.
هرچه می‌گذرد این وضعیت شکل حادتری به خود می‌گیرد تا آن جا که افراد را معتاد به خود کرده و به همراه خود به هر سو و جهتی که بخواهند می‌کشاند. آیا در این آمیختگی فرد، به اعتیاد کشیده می‌شود و باید او را معتاد به اینترنت دانست؟ پاسخ به این سوال را باید با وسواس و دقت بیشتری بیان کرد و بهترین مرجع پاسخگویی پژوهش‌های صورت گرفته در این حوزه است. به استناد پژوهش‌هایی که در سراسر دنیا انجام شده است افرادی که بیش از «یک ساعت» در روز از اینترنت استفاده «غیرکاری» و «ضروری» داشته باشند؛ معتاد به اینترنت به شمار می‌روند.
از لحاظ تئوری، هر رفتاری که پاداشی را در بر داشته باشد می‌تواند باعث اعتیاد شده یا حداقل به عادتی ناسالم که جنبه‌های مختلف زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد تبدیل شود. بنا به تعریف انجمن آمریکایی «درمان اعتیاد» از واژه اعتیاد، اعتیاد یک بیماری اصلی و مزمن است که در مدارهای پاداش، انگیزه و حافظه و دیگر اجزاء مربوطه مغز اختلال ایجاد می‌نماید. تا آن جا که این اختلال‌ها به ایجاد ویژگی‌های جسمی، روانی، اجتماعی و روحی در انسان منجر می‌شود.
اعتیاد یا وابستگی به اینترنت را می‌توان اصطلاحی کلی برای کلیه‌ی فعالیت‌هایی که افراطی، اما از طریق اینترنت انجام می‌شوند در نظر گرفت. اعتیاد به اینترنت از سال ۱۹۹۵ مطرح شد و در سال ۱۹۹۶ توسعه یافت و از آن پس مراکز درمانی از این اختلال به عنوان یک اختلال روانی یاد می‌کنند. روانشناسان می‌گویند: اعتیاد به اینترنت یک اختلال جدی در عملکرد افراد محسوب می‌شود که می‌تواند تأثیرات مخربی در روابط اجتماعی آن‌ها بگذارد.
شهرام محمدخانی در مقاله «اعتیاد به اینترنت» می‌نویسد: با همگانی شدن عرضه اینترنت در اوایل دهه نود میلادی، مسئله استفاده مفرط از این فناوری از حدود سال ۱۹۹۴ توجه روان شناسان را به خود جلب کرد. از آن زمان تاکنون، پدیده اعتیاد به اینترنت ( IAD ) در کشورهای مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است. این اختلال، به‌عنوان شکل جدیدی از اعتیاد در سال‌های اخیر توجه پژوهشگران را در حوزه روان‌شناسی، روان‌پزشکی، جامعه شناسی و حوزه‌های علمی دیگر به خود جلب کرده است.
نیل پستمن، نویسنده آمریکایی و منتقد رسانه در گفتگویی با عنوان فضای مجازی و پرسش‌های پیش رو می‌گوید: تکنولوژی‌های جدید به نوعی داد و ستد می‌مانند که آدمی نیروهای معنوی و روحی خود را برای دستیابی به نیروهای مادی و جسمانی معاوضه می‌کند و چنین بده بستانی در همه تکنولوژی‌ها به گونه‌ای دیده می‌شود. یکی از نتایج گسترش تکنولوژی‌های جدید و در راس آن «اینترنت»، خلق دنیایی مجازی است؛ دنیایی فریبنده که ساکنان آن در انبوهی از اطلاعات غرق می شوند و در چنین شرایطی ، مفاهیمی همچون انباشتگی اطلاعاتی، بی معنایی اطلاعاتی، گسیختگی اطلاعاتی و ... نمود می‌یابد. (پیشوایی و رضایی، 1392 ).
مطابق تحقیقات جدیدی که در دانشگاه فلوریدا انجام گرفته است برای آزمایش اعتیاد به اینترنت باید پنج مورد زیر را بررسی کرد:
1- گذراندن زمان بیش از حد مورد نظر در اینترنت
2- غفلت از سایر مسئولیت‌ها
3- یک ناسازگاری مهم در روابط به علت استفاده از اینترنت
4- اشتیاق برای حضور در شبکه
5- تفکر بیش از حد در مورد اینترنت در زمان‌های حاضر نبودن روی شبکه
تحقیقاتی که در میان استفاده‌کنندگان اینترنت انجام شده بیانگر این مطلب است که از میان معتادان اینترنتی، بیش از ۵۷ درصد از چت روم ها اتاق‌های گفتوگو استفاده می‌کنند. افرادی که از چت روم‌ها استفاده می‌کنند بیشتر وقت خود را صرف گپ‌زدن و بحث های جنسی می کنند، به بیان دیگر آن ها در طول گفتوگو به طور متناوب با منابع مستقیم و غیر مستقیم جنسی سر و کار دارند.
شاید وقوع چنین رویدادی در ایران تا دهه پیش نمود بارز و آشکاری پیدا نکرده بود اما امروز آمار استفاده از اینترنت و ضریب نفوذ آن در ایران بر این فرضیه خط بطلان می‌کشد و ناباورانه باید پذیرفت که به جمعیت «معتادان اینترنتی» ایران هر روز بیش تر از دیروز افزوده می‌شود و اصلی ترین علت این سیر صعودی استفاده از تلفن همراه، اینترنت و به دنبال آن شکل گیری اینترنت موبایل و همه گیری استفاده از این بستر ارتباطی در کشور است.
آمار منتشر شده از سوی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی درباره آخرین وضعیت استفاده ایرانیان از اینترنت پرسرعت (تا پایان خردادماه سال ۹۷) نشان می‌دهد که تعداد مشترکان آنلاین به بیش از 70 میلیون نفر رسیده است که بیش از 60 میلیون آن را کاربران اینترنت پرسرعت موبایل تشکیل می‌دهند. این در حالی است که نفوذ اینترنت ثابت یا ADSL در ایران رشدی خطی داشته و صعودی را نشان می دهد.
بر اساس آمار این مرکز، تعداد مشترکان اینترنت باند پهن تا این تاریخ ، ۷۲ میلیون و ۹۴۱ هزار و ۸۷۷ نفر است که از این رقم، ۱۲ میلیون و ۸۸۸ هزار و ۵۰ نفر مشترک اینترنت ثابت (ADSL) و ۶۰ میلیون و ۵۳ هزار و ۸۲۷ نفر کاربر اینترنت پرسرعت موبایل هستند.
چرا افراد به اینترنت وابستگی (اعتیاد) پیدا می‌کنند؟ توضیح رایج برای اعتیاد به اینترنت این است که افراد به منظور کاهش احساسات منفی، استرس، افسردگی و اضطراب و یا جاذبه دنیای مجازی و آنلاین جذب اینترنت می‌شوند از سوی دیگر، استدلال دیگری هم وجود دارد که می‌گوید کسانی که تنها هستند و یا اعتماد به نفس پایینی دارند از اینترنت برای ارتباط با افراد دیگر (در قالب چت) استفاده می‌کنند چرا که احتمال پس زده شدن و نپذیرفته شدن آنان از سوی جامعه هدف مورد نظرشان کم تر خواهد بود.
روان شناسان و یا جامعه شناسان حوزه فضای مجازی معتقدند بسیاری از افراد، حتی آنانی که به اینترنت وابستگی ندارند هم از اینترنت به عنوان محلی برای فرار موقت از دنیای واقعی استفاده می کنند چراکه عموما وقتی فرد آنلاین است احساس استرس، افسردگی و تنهایی، در هیجان و کاوش دنیای مجازی گم می‌شود.
روزنامه دنیای اقتصاد می نویسد: جدیدترین آمار مصرف اینترنت در ایران نشان می‌دهد که اینترنت موبایل به شدت محبوب کاربران است و ۶۰ میلیون ایرانی از اینترنت موبایل به جهان مجازی متصل می‌شوند، آماری که نشان می‌دهد استفاده از اینترنت سیار به مراتب طرفداران بیشتری داشته و با فاصله فاحشی نسبت به مشترکان اینترنت ثابت و شرکت‌های اینترنتی قرار دارد (سال 16ش4453).
اگرچه هنوز هم سرعت دانلود در ایران نسبت به سایر کشورهای در حال توسعه بسیار پایین تر است اما با این وصف، استفاده از اینترنت موبایل از زمانی اوج گرفت که اپراتورهای همراه رشد کمی کرده و همزمان با این رشد به ارائه خدمات اینترنتی با نسل‌های بالا کردند.
نیل‌پستمن در کنفرانس فناوری جدید و وجود انسان می‌گوید: تحولات فنی و تکنولوژیک با سرعت فزاینده‌ای در حال شکل‌گیری است ولی وقوع این تحولات در عرصه فناوری، هرگز به معنی تامین آرامش و آسایش بشر نبده و نه تنها در بسیاری از موارد، معضل‌های اجتماعی را حل نکرده، بلکه آن‌ها را تشدید کرده است. (پیشوایی و رضایی، 1392).
برای رهایی از وابستگی به دنیای مجازی نیاز به دو علم است: مدیریت رسانه و سواد رسانه‌ای و باید پذیرفت که با تولید هر ابزار جدید، تکنولوژی علم استفاده از آن نیز باید شکل گیرد در غیر این صورت این ابزارهای نوین به جای پیشبرد و پیشرفت اهداف انسانی، نتایج مخربی را برای جامعه و انسان های آن در پی خواهد داشت.
انتهای پیام/102
