گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس: سردار سرتیپ پاسدار داوود عامری رئیس سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس چندی پیش از خبرگزاری دفاع مقدس بازدید کرد. در حاشیه‌ی این بازدید گفت‌و‌گویی در خصوص اقدامات نهاد‌های مسئول در امر انتقال و ترویج فرهنگ دفاع مقدس و تدریس درس «دفاع مقدس» در دانشگاه‌ها و مدارس با وی انجام گرفت که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
دفاع‌پرس: سردار بفرمایید در طول سال‌های گذشته در راستای ترویج فرهنگ دفاع مقدس در جامعه چه اقداماتی صورت گرفته و چه کار‌هایی هم نیاز است که اجرا شده و بیشتر به آنها پرداخته شود؟
اقدامات زیادی در این خصوص انجام شده است؛ اگر بخواهیم کار‌هایی را که برای انتقال فرهنگ و معارف دفاع مقدس در این سال‌ها صورت گرفته است نام ببریم، متعدد و فراوان است. در حوزه فرهنگی و ادبی کار‌های زیادی انجام شده که تولیدات فراوانی به همراه داشته است. در حوزه تولید محصولات هنری، ما بعضی سال‌ها وضعیت خوبی داشتیم، اما در این سال ها، رکود در تولیدات آثار دفاع مقدس به چشم می‌آید. در حوزه‌های علمی و پژوهشی کار‌های خوبی انجام شده، اگرچه معتقدیم کار‌های زیادی هم انجام نشده و روی زمین مانده است.
تدوین تک‌درس‌هایی در حوزه دفاع مقدس
در بحث اقدامات ترویجی و تربیتی برای توجه به این حوزه معارفی در آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه کار‌هایی انجام شده که همه آنها بزرگ و ارزشمند هستند. به عنوان مثال به اقدامات حوزه دستگاه تعلیم و تربیت اشاره می‌کنم. ما در این زمینه عقب ماندیم و کار‌های انجام نشده زیادی داریم، ولی کار‌های انجام شده بی‌شماری هم وجود دارد که به نوبه خود کم هم نیستند. با آموزش و پرورش خوشبختانه روی کتب درسی کار کردیم، خوانش کتب درسی این امکان را داده است تا بتوانیم تک‌درس‌هایی را در کتب آموزش و پرورش طراحی کنیم. در بخش دروس آشنایی با حوزه دفاعی، کلاس‌هایی در آموزش پرورش داریم که برای تاثیرگذاری بیشتر، در کنار آن، اردو‌های راهیان نور را برای دانش‌آموزان برگزار می‌کنیم که این اردو‌ها همواره تاثیرگذار بوده است.
جامعه معلمان همیشه در کشور پیشگام بوده و در تعامل با آنها اتفاقات خوبی رخ داده است، ولی کار‌های انجام نشده زیادی نیز داریم که باید در آینده به آن بپردازیم. «مصوبه ۶۴۶ شورای انقلاب فرهنگی در حوزه دانشگاهی»، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس را مرجع قرار داده است تا در دانشگاه‌ها به ترویج علوم و معارف دفاع مقدس بپردازیم، از این رهگذر دو واحد درسی را به نام درس دفاع مقدس تدوین کردیم که نزدیک به دو هزار استاد فعال در کشور به تدریس این درس مشغولند. در کنار این کتاب‌های درسی، کتاب‌های زیادی نیز به عنوان کتب مرجع و برای غنابخشی به دانش اساتید و دانشجویان در دسترس قرار گرفته است. امسال جلسه‌ای در «شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها» در شورای انقلاب فرهنگی برگزار و توضیحاتی درباره شرایط این دو واحد درسی ارائه شد که شورا استقبال خوبی از برنامه‌ها نشان داد. در این جلسه درباره برنامه‌های انجام‌شده و برنامه‌های آینده، گزارشی ارائه کردیم که با استقبال خوبی مواجه شد که این جای شکرگزاری و تشکر دارد. پیشنهادات خوبی هم بیان شد که مسیر دنبال شده، مبتنی بر تدریس درس دفاع مقدس در دانشگاه‌ها، مسیر انتقال فرهنگ دفاع مقدس را دچار تحولی بزرگ خواهد کرد.
تدوین یک نظام تعاملی با مربیان درس دفاع مقدس در سراسر کشور
بر اساس برنامه‌های از قبل پیش‌بینی‌شده به دنبال طرح جامع تحولی در حوزه آموزش فرهنگ و معارف دفاع مقدس در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی هستیم تا در این حوزه، شبکه‌ای تعاملی از اساتید دفاع مقدس ـ که ظرفیت‌های بزرگی در کشور هستند ـ ایجاد کنیم و کتاب درسی را تغییر دهیم. چهار کتاب کمک آموزشی در حال تالیف و آماده سازی است، که به دنبال دریافت سوالات و ابهامات و مسائل مربوط به حوزه دفاع مقدس به خصوص در بین جوانانی است که ممکن است سوالاتی داشته باشند، تا شبکه «نظام مسائل» تاسیس و بر مبنای آن کتاب‌ها و پاسخ‌ها را تالیف و تدوین کنیم. همچنین به همراه اساتید یک نظام تعاملی با مربیان در سراسر کشور ایجاد می‌کنیم.
در این زمینه تلاش داریم با طرحی مبتکرانه از فناوری‌های نوین استفاده خوبی در حوزه ارتباطات و اطلاعات داشته باشیم، لذا شبکه آموزش مجازیِ مفاهیم و معارف دفاع مقدس با ویژگی‌های منحصربه‌فردی ایجاد می‌کنیم. از طرفی بنا داریم با ۱۴ اقدام ملی و راهبردی، تحولی در حوزه ترویج فرهنگ و معارف دفاع مقدس در نظام تعلیم و تربیت ایجاد کنیم که در همین زمینه ضمن تشکر و قدردانی از تلاش همکاران پیشکسوت، اعتقاد دارم ظرفیت این کار فوق العاده است و می‌تواند تاثیر جدی بر بدنه حوزه تعلیم و تربیت بگذارد.
دفاع‌پرس: آیا تاکنون شاخص‌گذاری و تعیین مولفه برای پرداختن بیشتر و بهتر در بحث آموزشی دفاع مقدس انجام شده است؟
کار‌های پراکنده‌ای در حوزه شاخص‌ها و نظام ارزش‌گذاری در سال‌های دفاع مقدس انجام شده، ولی کار منسجمی که همه را کنار هم تعریف کند و قابل آموزش و انتقال باشد، صورت نگرفته است، اما در تلاشیم در حوزه ادبی و حوزه کتاب آموزشی شاخص‌گذاری و تدبیر کنیم. شکل این کار نه مانند دایره المعارف است نه نظام‌نامه که البته دایره المعارف بحث دیگری دارد که در جای خود باید دنبال شود.
دفاع‌پرس: این اقداماتی که انجام شده و انجام می‌شود، چقدر موثر، مفید و کارآمد است؟
این کار می‌تواند دستاورد بزرگی داشته باشد، اما این حرف نیاز به تبیین و شناخت دقیق این حوزه دارد. مثلاً باید ببینیم تبیین و انتقال حوزه دانشی دفاع مقدس چقدر به رشد علمی و فناوری کشور کمک کرده و چقدر می‌تواند در آینده کمک کند؟ همانطور که تاثیر دستاورد‌های علمی ما در سال‌های دفاع مقدس بر دستاورد‌های امروز، فوق‌العاده است. نکته مهم بعدی انتقال فرهنگی است. یکی از موضوعات فرهنگی در آن دوره «خودباوری» است، دیگری «بازیابی حوزه فرهنگی دینی و ملی» است و موضوع دیگر «زیرساخت‌های سبک زندگی» است که می‌تواند موثر باشد و نقش اساسی و بی بدیلی دارد.
مدل و الگوی انقلاب اسلامی، مدلی فرهنگی است که در سال‌های دفاع مقدس شکل پیدا کرده است. اگر بخواهیم بگوییم انقلاب کردیم که تحولی در حوزه فرهنگی اتفاق بیافتد و بخواهیم جایی را به عنوان مدل و شاخص نشان دهیم، به دفاع مقدس رجوع می‌کنیم. مثلا خودباوری در سال‌های دفاع مقدس جدی شد. فرهنگ دفاعی در آن سال‌ها ظهور عملی پیدا کرد، فرهنگ ایستادگی در مقابل ظلم تجسم واقعی یافت، فرهنگ ایثار و از خود گذشتگی آن سال‌ها در ملت تفسیر و تعبیر شد.
تقویت اعتماد به نفس ملی در دوران دفاع مقدس
سال‌های دفاع مقدس زیرساخت «اعتماد به نفس ملی» را فراهم کرد و این یکی از مهمترین اتفاقاتی است که ما باید در کشور به آن فکر کنیم و این اعتماد به نفس ملی می‌تواند همه دستاورد‌های آینده را سازمان دهد. در سایه این اعتماد به نفس هر پیشرفتی ممکن می‌شود. سال‌های دفاع مقدس یکی از بزرگترین تجربه‌های ما در طول تاریخ بود که ثبت و انتقال این تجربه می‌تواند به ملت بزرگ ما کمک کند.
اگر به صورت تطبیقی جنگ‌های ۲۰۰ سال گذشته را ببینیم، مثل جنگ اول و دوم روس، جنگ اول و دوم جهانی و آنها را با دفاع مقدس مقایسه کنیم، می‌فهمیم دفاع مقدس چه دستاورد‌هایی برای ما ایرانیان داشته است و چه به ما می‌دهد، اتفاقا در آن دوران ایرانی بودن و پیشرفتمان معنا پیدا کرد. آگاهی، بصیرت عمومی، تاریخی و ملی ایجاب می‌کند کاری انجام دهیم. انتقال معارف و فرهنگ دفاع مقدس دستاورد‌های بزرگی دارد که پرداختن به آن ساعت‌ها بحث می‌طلبد. یکی از مهمترین موضوعاتی که کشور در حوزه تعلیم و تربیت باید به آن توجه کند، انتقال این فرهنگ به جوانان امروز است.
دفاع‌پرس: آیا به صورت مشخص اقدامی یا نظرسنجی انجام شده، تا بازخورد‌ها را علمی‌تر دریافت کنید که چقدر این کار‌ها اثرگذار بوده است؟
گاهی ما درباره ضرورت کاری صحبت می‌کنیم. در مورد آن شک و تردیدی نداریم که کاری ضروری برای منافع ملی است که باید انجام شود، گاهی هم می‌پرسیم کاری که انجام شده تاثیر داشته است یا نه، می‌شود گفت مقدار زیادی تاثیر خود را بر جامعه گذاشته، اما کفایت نمی‌کند. مثلاً پیشرفت‌های علمی و فناوری امروز ما، مقاومت و ایستادگی در مقابل دشمنان انقلاب و پایداری انقلاب اسلامی نماد تاثیرگذاری همین حوزه فرهنگی و معارفی است، اما قضاوت درباره اینکه آیا ما توانستیم در اقداماتمان خوب و موثر عمل کنیم یا آیا توانستیم این حوزه فرهنگی را میان اقشار جامعه و در هر سطحی ترویج دهیم، باید بگویم اینطور نبوده، در بخش‌هایی نواقص و عقب‌ماندگی داریم و مطالعات نشان می‌دهد باید به لحاظ روشی و مفهومی تفاوت و تغییراتی ایجاد کنیم تا بتوانیم اثرگذارتر باشیم.
دفاع‌پرس: آیا آموزش‌ها در دانشگاه‌ها و به دانشجویان با یک سطح و در یک بخش انجام می‌شود؟ یا با توجه به رشته و سطوح دانشجویان این آموزش‌ها قرار است، متفاوت باشد.
هدف‌گذاری ما به این صورت است که در حوزه دانشگاهی و آکادمیک، درس عمومی و تخصصی داشته باشیم. دروس عمومی کتاب‌های مشخصی دارند که در ۱۶ فصل، فرهنگ، معارف و بخشی از تاریخ دفاع مقدس را به دانشجویان معرفی می‌کند که اسم آن را «آشنایی با دفاع مقدس» گذاشته‌ایم تا دانشجویان با دفاع مقدس آشنا شوند و قرار نیست مباحث عمیق و گسترده‌تری آنجا مطرح شود. اما این کفایت نمی‌کند.
تدریس تخصصی رشته ادبیات پایداری
ما احتیاج داریم به صورت استادمحور و با استفاده از کتاب‌های کمک‌آموزشی به بعضی از سطوح و نیاز‌های دانشجویان پاسخ دهیم که این کار در طرح جامع اتفاق میافتد. سال‌های دفاع مقدس در زمینه‌های زیادی تجربه، دانش و داشته‌های خوبی کسب کردیم که به صورت تخصصی می‌توان آنها را ارایه کرد. مثلا تاریخ دفاع مقدس در بین دروس تاریخ می‌تواند فصل و دروس مشخصی داشته باشد. ادبیات پایداری، گونه‌ای از ادبیات فاخر کشور ماست که با ظهور و بروز و نمو خود در گونه‌های ادبی جایی برای خویش باز کرده، به طوری‌که در حوزه ادبیات پایداری در دانشکده‌های ادبیات، رشته ادبیات پایداری تدریس می‌شود. در این رشته تنها به آشنایی اکتفا نمی‌کنیم، اینجا دروس تخصصی تدریس می‌شوند تا دانشجویان رشته ادبیات پایداری با این گونه ادبی آشنا شوند.
در رشته پزشکی، حوزه پزشکی رزمی یا پزشکی در جنگ که مهارتی ویژه است و امکان دارد با دیگر حوزه‌های پزشکی نقاط و اشتراکاتی داشته باشد. در حوزه‌های مهندسی هم به همین صورت است. برای موضوعات تخصصی تلاش می‌کنیم به کمک وزارت علوم و شورای انقلاب فرهنگی تک‌درس‌هایی را در کتاب‌های دانشجویان و درس‌های مختلف جانمایی کنیم و یا در جایی که ظرفیت داریم رشته تاسیس کنیم تا این رشته کمک کند غنی‌تر به موضوع تخصصی دفاع مقدس بپردازیم. ما در سه سطح عمومی، تک‌درس‌های تخصصی و دروس و رشته‌های تخصصی می‌توانیم کار‌های خوب و اثربخشی انجام دهیم.
دفاع‌پرس: تمرکز در این بخش بر روی دانشگاه است آیا در مدارس هم اقداماتی قرار است صورت بگیرد؟
ما در مدارس کار‌های متفاوتی از جمله جانمایی تک‌درس‌های تخصصی، کار روی درس «آمادگی دفاعی» که بخشی از مفاهیم این حوزه را منتقل می‌کند، کار می‌کنیم که با سفر راهیان نور هماهنگ شده و در کل کشور اجرا می‌شود.
دفاع‌پرس: طی این سال‌ها، در بحث اعتلای ادبیات و کتاب دفاع مقدس چه کار‌هایی انجام شده؟ توضیحی درباره جشنواره دوسالانه کتاب دفاع مقدس بدهید.
همانطور که در خصوص آموزش، طرح جامعی داریم و براساس آن کار را دنبال می‌کنیم، در حوزه ادبیات و تاریخ هم کار‌هایی را پیگیری می‌کنیم. در حوزه ادبیات به طرح جامعی فکر می‌کنیم که ۱۸ اقدام ملی و راهبردی درون آن است. مثل ساماندهی اهل قلم، بهره‌گیری از دانش و تجربه آنها در کشور، یا تربیت نسل جدیدی از نوقلمان و نشست‌های قلم در استان‌ها به همین منظور شکل می‌گیرد.
صیانت از کیفیت و سلامت ادبیات دفاع مقدس
شاخص‌گذاری در ادبیات دفاع مقدس، هم برای سالم‌سازی و مراقبت از این حوزه که تحریفی اتفاق نیافتد و هم به لحاظ بالا بردن کیفیت انجام می‌شود. در تلاشیم در کنار اهمیت به کمیت، آثار دفاع مقدس را کیفیت ببخشیم. امروز نیازمند آثار فاخر و تاثیرگذار و مهمی هستیم. چرا که معتقدیم بهتر است یک اثر با یک میلیون تیراژ روانه بازار شود تا یک کتاب با ۵۰۰ تیراژ. آنجا متوجه می‌شویم یک میلیون آدم متقاضی این حوزه هستند، البته که هر دوی این‌ها لازم است، اما تمرکز روی کیفیت بخشی ادبیات دفاع مقدس مهم‌تر است. در کنار این موضوع توجه به تکمیل فرآیند صنعت نشر نیز مورد توجه است. در این بخش یکی از اقدامات ملی و راهبردی، توجه به مهارت‌های ساخت و تولید کتاب است که چه کنیم تا کتاب جذاب و خواندنی باشد.
بهره‌گیری از تکنولوژی روز برای توسعه و ترویج کتب دفاع مقدس
نکته بعدی استفاده از فناوری‌های نوین برای توسعه امر کتاب و کتابخوانی است. برای تحول در زمینه کتابخوانی در حوزه کتاب‌های دفاع مقدس تلاش کنیم تا با تحولات امروز جهان هماهنگ باشیم. در بحث فناوری اطلاعات و ارتباطات در مسیر تحولی بزرگ هستیم لذا نمی توانیم این حوزه را نادیده بگیریم. اپلیکیشن «کتاب دفاع مقدس» در حال آماده سازی است، این اپلیکیشن نزدیک به هشت خدمت را به مخاطبین خود ارائه می‌دهد. ضمن اینکه سرمایه‌گذاری جدی روی نشر دیجیتال شده است.
امروز کتاب تولید می‌شود، اما امکانات کشور برای چاپ تیراژ‌های وسیع و کاغذی محدود است که نشر دیجیتال این امکان را فراهم می‌کند تا کتاب ارزان و آسان در دسترس همه مردم قرار بگیرد. برنامه‌ریزی مفصلی برای توسعه نشر دیجیتال در فضای مجازی داریم تا هرکس از هر جای دنیا تمایل داشت، فایل دیجیتال کتاب‌های ما را تهیه کند. در حال بارگذاری و آزمایش این اپلیکیشن هستیم تا قبل از دهه فجر به صورت آزمایشی و عملیاتی وارد بازار شود.
دفاع‌پرس: در بحث ترجمه چه اقداماتی صورت گرفته است؟
به دنبال کار در حوزه ترجمه با رویکرد‌های جدید هستیم. از طرفی نیازمند بهره‌گیری از ادبیات پایداری و مقاومت کشور‌های دیگر هم هستیم تا هم ادبیات تطبیقی را آموزش ببینیم و هم تعدادی از آثار فاخر کشور را برای بیرون از ایران ترجمه کنیم، برای این کار برنامه‌ریزی‌های مختلفی انجام شده که راه‌اندازی «شورای ترجمه» از جمله آنهاست تا این شورا آثار را انتخاب کرده و فرآیند مخصوص به خود را طی کند. خانه‌های کتاب دفاع مقدس در کل کشور در حال شکل‌گیری هستند، این اماکن ضمن در دسترس قرار دادن کتاب‌های دفاع مقدس، محل حضور و تبادل نظر نویسندگان و اهالی این حوزه خواهند بود.
توجه به ترجمه و ادبیات تطبیقی/ ایجاد خانه‌های کتاب دفاع مقدس
برای اینکه ما در حوزه کتاب و ادبیات رشد کنیم، نیازمند قله هستیم و باید قله‌هایی بسازیم تا الگوسازی و نمادسازی صورت گیرد. از این رهگذر جشنواره انتخاب کتاب دفاع مقدس به صورت دوسالانه برگزار می‌شود. سال گذشته کتاب‌ها برای این جشنواره جمع‌آوری و ارزیابی شد که ماه بهمن اختتامیه آن در تهران برگزار می‌شود.
جایزه بین المللی یوسف را در دستور کار داریم که به داستان‌های کوتاه و مینی‌مال می‌پردازد. در کنار این‌ها کنگره جهانی شعر مقاومت در نظر گرفته شده است. این‌ها قله‌هایی هستند که الگو ایجاد می‌کنند و باعث امیدبخشی به نویسندگان می‌شوند.
در جشنواره کتاب دفاع مقدس در ۱۸ گرایش، کتاب‌ها را جمع آوری، مطالعه و انتخاب می‌کنیم. یکی از محور‌های این جشنواره کتاب‌های علمی و پژوهشی است. یکی دیگر از محور‌ها ادبیات داستانی با شش حوزه است که کتاب‌های مربوطه جمع‌آوری مطالعه و برگزیدگان آنها مشخص می‌شوند.
در حوزه شعر، آثار تاریخی، خاطرات، کتاب‌های هنری، بخش ترجمه شامل کتاب‌های ترجمه شده، آثار جمع‌آوری شده، کتاب‌های فرهنگی، اجتماعی و آثار برون‌مرزی که دیگران انتخاب و ترجمه کرده‌اند یا آثاری با موضوع دفاع مقدس که در کشور‌های دیگری چاپ شده و منتشر شده است را در این بخش داریم. مدتی پیش شنیدم که یک شخص آلمانی کتابی درباره دفاع مقدس ما نوشته است، جمع آوری این گونه کتاب‌ها برای ما مهم است.
دفاع‌پرس: این کتاب‌ها را خودتان جمع آوری می‌کنید یا طی فراخوان برای جشنواره ارسال می‌شود؟
بخشی از این کتاب‌ها را ما پیدا می‌کنیم و بخشی دیگر در فراخوان‌های عمومی توسط نویسنده و ناشرین ارسال می‌شوند. در همین جشنواره بخش زیادی از کتاب‌ها را ما جمع آوری می‌کنیم. بهمن ماه امسال ان‌شاء‌الله جشنواره بزرگ انتخاب کتاب دفاع مقدس برگزار می‌شود. تلاش داریم این جشنواره اجتماعی از برترین نویسندگان و آثار باشند. نمایشگاه بزرگی نیز در کنار این جشنواره برپا می‌شود تا جلو‌ه‌ای از کار‌های فاخر علمی و ادبی را به نمایش بگذاریم.
دفاع‌پرس: رابطه شما با دیگر مراکز علمی و فرهنگی چگونه است؟
ما خود را خادم این کار فرهنگی می‌دانیم و هر دستی که برای اصلاح، تعالی و حمایت از این کار به سویمان دراز شود را به گرمی می‌فشاریم. این کار با همدلی و هم‌افزایی همه دلسوزان انقلابی به ثمر خواهد نشست. جای نگرش‌های بخشی نیست، مجدد می‌گویم ما خادم همه اهالی علم و فرهنگ هستیم و با آنها رابطه بسیار خوبی داریم و همکاری زیادی شکل گرفته است.
انتهای پیام/ 112
