انتقاداتی که به «جایزه ادبی جلال آل احمد» وارد است

به گزارش گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، «احمد شاکری» نویسنده و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نسبت به بخش ویژه جایزه ادبی جلال آل احمد که به مناسبت چهلمین سالگرد دفاع مقدس برگزار می‌شود انتقاد کرد و اظهار داشت: در این بخش جمعی از اهالی رسانه چهره‌های برتر ادبیات دفاع مقدس را معرفی کردند و ۱۲ چهره به انتخاب نمایندگان ۱۹ رسانه معرفی شدند. منظور از رسانه هم مطبوعات، خبرگزاری‌ها، نماینده‌ای از صدا و سیما، بنیاد شهید بودند.

وی با طرح این سوال که چرا رسانه‌ها باید معرفی چهره‌های مهم این عرصه را که بخش مهمی است و برآیند چهل سال ادبیات دفاع مقدس را دربرمی‌گیرد را معرفی می‌کنند، به رادیو گفت‌وگو گفت: مسئله این است که رسانه‌ها خودشان در شهرت‌سازی نویسنده‌ها دخیل‌اند و در این مورد هم خطا‌هایی داشته‌اند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ملاک‌های داوری را از دیگر مباحث انتقادی در این حوزه برشمرد و گفت: بین شهرت، چهره شاخص، چهره مشهور و چهره برتر خیلی تفاوت است. بیش از اینکه در اینجا چهره شاخص مطرح باشد، چهره‌ای مشهوری که همواره خود رسانه‌ها آن را باز تولید می‌کنند و باز مصرف می‌کنند، انتخاب شدند. اگرچه در بین این دوازده چهره، اینگونه نیست که همه چهره‌ها محل سوال باشند. برخی از چهره‌ها درست انتخاب شدند.

شاکری شیوه‌های داوری را نقد کرد و توضیح داد: در جایزه جلال، هیئت علمی که نظارت می‌کنند داوران کاملا متخصصی را در رشته‌های خاص انتخاب می‌کنند که یا اثر دارند و یا اهل نقد و نظر هستند. به نظر می‌رسد در بین کسانی که به عنوان داور بخش ویژه انتخاب شدند، نه اینکه همه، ولی برخی از این چهره‌ها توانایی علمی کافی را برای این انتخاب ندارند.

این نویسنده و برگزیده جایزه جلال آل احمد افزود: از جمله محور‌های دیگر که می‌توان راجع به آن بحث کرد بخش‌های داوری است. از بین این ۱۲ چهره، ۳ چهره به طور خاص در حوزه مستندنگاری کار کردند و باقی داستان نویس هستند در حالی که در هندسه معرفتی ادبیات دفاع مقدس و شاخه‌های متنوع، به خصوص شاخه‌هایی مثل پژوهش ادبی، نقد ادبی تاثیر بسیار مهمی در رونق دفاع مقدس داشته و دارند و معمولا نادیده انگاشته شده‌اند و اعلام نتایج هم نشان می‌دهد که اساسا در این بخش هیچ گزینه‌ای انتخاب نشده است.

وی به رویکرد‌ها اشاره و اظهار کرد: ادبیات دفاع مقدس ما مظهر ارزش‌ها و مبانی انقلاب اسلامی است. رهبر انقلاب در ۳۱ شهریور امسال در مناسبت چهلمین سالگرد فرمودند «مواظب باشید دست‌های تحریف‌گر دفاع مقدس را تحریف نکنند.» حال سوال بنده این است برخی از چهر‌هایی که در بین این دوازده تن معرفی شدند، نویسنده‌های کاملا نام آشنای جریان هنجار گریز هستند که از آن تعبیر به جریان ضد جنگ و جریان ادبیات سیاه دفاع مقدس می‌شود، وجود دارند و نکته‌ای که پارادوکسیکال است این است که حتی بین این دوازده نفر هم توافقی وجود ندارد یعنی شما فردی را انتخاب کردید که با فرد دیگر ۱۸۰ درجه در رویکرد‌ها متفاوتند. یعنی دارد دفاع مقدس را می‌ستاید جنبه خداباوری او را نشان می‌دهد، ولی دیگری در عمل، در گفتار و در متن و در داستان می‌گوید ما اصلا دفاع مقدس نداریم بلکه ما جنگ داریم و اساسا تعبیری که به کار می‌برند جنگ لعنتی و جنگ بی حاصل و جنگ خسارت بار است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با تاکید بر اینکه وقتی روش به نحوی چیده شود دیگر در نتیجه نمی‌توان خیلی تغییر داد، گفت: روش تعیین کننده نتیجه است. شما بخش جنبی جشنواره را مقایسه کنید که قرار است برآیند چهل سال ادبیات دفاع مقدس را به عنوان چهره شاخص برگزیده و معرفی کند با بخش‌های دیگر که بخش اصلی هستند. به نظر من به لحاظ کمی، کیفی و طول مدت داوری و مبانی که باید لحاظ شود، بخش جنبی از تمامی بخش‌های اصلی کارش سخت‌تر است.

حسن بیگی: در همه جشنواره‌ها و جایزه‌ها نمی‌توانیم به قضاوت عادلانه و راضی کننده برسیم

در ادامه ابراهیم حسن‌بیگی با اذعان به پذیرش این انتقادات گفت: برای انتخاب ۱۲ چهره شاخص، در دبیرخانه یکسری ملاک‌هایی را نوشته بودیم و در اختیار دوستان رسانه قرار دادیم. مشخص است وقتی می‌گوییم چهره، آن فرد باید در حوزه ادبیات دفاع مقدس هم به لحاظ کیفی و هم به لحاظ کمی کار‌های مفید، موثر و سودمندی را ارائه کرده باشد. کتاب‌هایشان فروش‌های خوبی را داشته باشد، باید جوایز خوبی را گرفته باشد و به لحاظ محتوا، چون بحث دفاع مقدس است باید ارزشی باشد.

وی افزود: اینکه چرا رسانه‌هایی که خودشان برخی ناچهره‌ها را چهره می‌سازند، چرا آمدند و انتخابگر شدند، خود بنده هم که به عنوان دبیر علمی بر کم و کیف این تصمیمات از نظر علمی نظارت می‌کردم، سوال بود، ولی فکر کردم یک نوع ابداع و نوآوری در این باشد.

دبیر علمی جشنواره جلال آل احمد خاطرنشان کرد: در تمام این جشنواره‌ها همیشه این مشکلات را داریم که نمی‌توانیم به یک قضاوت عادلانه و راضی کننده برای همه برسیم. شاید یکی از دلایلش این است که نظرات در مورد اثر‌ها اختلاف نظر وجود دارد.

وی در خصوص داوران توضیح داد: اعضای هیئت علمی اعضای فرهیخته و شناخته شده و کم حاشیه‌ای هستند، اما گاهی اوقات داور‌هایی که انتخاب می‌شوند آن‌هایی نیستند که باید انتخاب شوند. این مسئله را در همه دوره‌ها دیده‌ایم. ده تا دوازده اسم را به ترتیب رای که اعضای هیئت علمی می‌دهند برای داوری مشخص است. ولی وقتی دبیر علمی اجرایی به سراغ این افراد می‌رود که بیشترین رای را آورده‌اند آن‌ها حاضر نمی‌شوند بیایند و قبول نمی‌کنند؛ لذا ما گاهی در بخش‌هایی مجبور می‌شویم سراغ افرادی برویم که از ۹ نفر دبیر علمی سه نفر یا چهار نفر به عنوان اسامی رزرو آن‌ها را انتخاب کردند و اسامی‌شان را به ما دادند.

انتهای پیام/ 121