گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس: عملیات «والفجر هشت» یکی از عملیات‌های پیروزمندانه دوران هشت سال دفاع مقدس است که توسط جمهوری اسلامی ایران در راستای استراتژی «تنبیه متجاوز»، علیه رژیم بعث عراق صورت گرفت که ۲۰ بهمن سال ۱۳۶۴ آغاز و طی ۷۵ روز نبرد، منجر به تصرف شهر «فاو» به‌دست نیروهای ایرانی شد.
در این عملیات، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران اعم از ارتش و سپاه با بهره‌گیری از تخصص و تدبیر فرماندهان جوان خود، توانستند با به‌کارگیری اصل غافل‌گیری و رعایت اصول حفاظت اطلاعات، به یاری خداوند متعال، جلوه‌هایی بی‌بدیل از تخصص و تدبیر خود را مقابل چشم جهانیان خصوصاً ابرقدرت‌های شرق و غرب که از ارتش بعث عراق با انواع و اقسام تجهیزات پیشرفته نظامی پشتیبانی می‌کردند، به‌نمایش بگذارند.
بر اساس موفقیت‌های به‌دست آمده در عملیات «والفجر هشت»، این عملیات را می‌توان نقطه عطف دفاع هوایی کشور در دوران دفاع مقدس دانست؛ چراکه تغییر دکترین «دفاع هوایی» کشور به‌تدبیر امیر سرلشکر شهید «منصور ستاری» موجب شد تا بیش از ۷۲ فروند از جنگنده‌ها و بالگردهای پیشرفته عراقی توسط «پدافند هوایی» نیروی هوایی ارتش سرنگون شده و تعدادی از خلبان‌های آن‌ها نیز به اسارت رزمندگان اسلام دربیایند و این موضوع سرآغازی برای ضربه‌هایی سخت بعدی به نیرو هوایی دشمن در عملیات‌های بعدی خصوصاً «کربلای پنج» شود.
این‌روز‌ها همزمان با طلیعه چهل و دومین سالروز پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در حالی به «گام دوم انقلاب» پای نهاده‌ایم که ۳۵ سال از اجرای عملیات پیروزمندانه «والفجر هشت» می‌گذرد و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، با بهره‌گیری از تجربیات دوران هشت سال دفاع مقدس، در آمادگی و اقتدار کامل به‌سر می‌برند؛ بنابراین نباید روایت حماسه‌های دوران دفاع مقدس به‌عنوان یک گنج و سرمایه‌ای عظیم برای نسل‌های آینده، مورد غفلت قرار گرفته و دچار «تحریف» یا «فراموشی» شود؛ بر این اساس، به‌مناسبت سالروز آغاز عملیات پیروزمندانه «والفجر هشت» به گفت‌وگو با یکی از پیشکسوتان پدافند هوایی ارتش در دوران دفاع مقدس نشسته‌ایم، تا حماسه‌های صورت‌گرفته در عرصه پدافند هوایی در این عملیات را برای مخاطبان خبرگزاری دفاع مقدس تشریح کند.
سرهنگ کنترل شکاری بازنشسته «سید احمد کیا» در دوران هشت سال دفاع مقدس، برای دفاع از حریم هوایی کشور در عملیات‌ها و مناطق مختلف حضور داشته و مسئولیت‌هایی نظیر جانشین فرمانده و رئیس عملیات سایت راداری تاکتیکی جنوب غرب کشور واقع در بندر امام خمینی (ره) را بر عهده داشته است.
وی معتقد است: «عملیات «والفجر هشت» نقطه عطف دفاع هوایی کشور در دوران دفاع مقدس به‌شمار می‌رود؛ چراکه تعداد زیادی از بالگرد‌ها و بیش از ۷۲ فروند از جنگنده‌های عراقی در جریان این عملیات منهدم شده و تعدادی از خلبان‌های آن‌ها نیز اسیر شدند».
سرهنگ «سید احمد کیا» همچنین می‌گوید: «شهید «منصور ستاری» جسارت و تخصص بالایی داشت و این موضوع موجب شد تا یک تحولی در پدافند هوایی کشور به‌وجود بیاید و با توجه به این‌که سایت‌های «هاگ»، به‌صورت تجمیعی یک مأموریت دفاعی را انجام می‌دادند، وی با اجرای طرحی موسوم به «چابک‌سازی» حداقل سیستم و سامانه‌ای را که در منطقه عملیاتی می‌شد علیه هواپیما‌های عراقی بهره ببریم را به‌کار گرفت و گسترش داد».
آن‌چه در ادامه می خوانید، ماحصل گفت‌وگوی خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس با سرهنگ کنترل شکاری بازنشسته «سید احمد کیا» رزمنده و پیشکسوت «پدافند هوایی» ارتش در دوران دفاع مقدس است:
دفاع‌پرس: کمی از سوابق خودتان در دوران هشت سال دفاع مقدس بگویید.
سرهنگ کنترل شکاری بازنشسته «سید احمد کیا» هستم، در طول دوران هشت سال دفاع مقدس در عملیات‌های مختلف شرکت داشتم. سال ۱۳۶۰ در عملیات «طریق‌القدس» (فتح بستان و سوسنگرد) در رادار «مشرحات» اهواز به‌صورت مأمور در مدت ۴۵ روز، تا پایان این عملیات در خدمت جبهه و جنگ بودم و در تمام تحرکات هوایی که در منطقه انجام می‌شد و انهدام هواپیما‌ها شرکت فعالی داشتم.
بعد از عملیات «طریق‌القدس»، در سال ۱۳۶۱ در عملیات افتخارآمیز «بیت‌المقدس» که به فتح «خرمشهر» منجر شد، در رادار‌های تاکتیکی جنوب غرب خوزستان حضور داشتم و در آن‌جا افتخار این را داشتم که در حضور امیر سرلشکر شهید «منصور ستاری» که در آن دوران به‌عنوان نماینده پدافند هوایی در منطقه حضور داشت، باشم و در سال ۱۳۶۳ نیز به دستور این شهید والامقام که در آن زمان معاون عملیات پدافند هوایی ارتش بود، به‌عنوان جانشین فرمانده و رئیس عملیات سایت راداری تاکتیکی جنوب غرب کشور منصوب شدم و به اتفاق یکی از همکارانم مرحوم سرهنگ «حمیدرضا امیراصلانی» که وی نیز به عنوان فرمانده سایت منصوب شده بود، به آن‌جا اعزام شدیم.
دفاع‌پرس: عملکرد پدافند هوایی ارتش، از چه مقطعی در دوران هشت سال دفاع مقدس دچار تغییر و تحول شد؟
پشتیبانی همه‌جانبه از ارتش عراق توسط استکبار شرق و غرب، موجب شده بود تا فشار مضاعفی بر «پدافند هوایی» برای دفاع از حریم هوایی کشور به‌وجود آمده و روزبه‌روز ارتش عراق در حملات هوایی خود، قوی‌تر شود؛ برای نمونه، شوروی و فرانسه هواپیما‌های به‌روز خود را در اختیار «صدام» قرار می‌دادند؛ بنابراین ما در عملیات «بیت‌المقدس» در عرصه پدافند هوایی، سیستم‌های خود را از هواپایه به هوا زمین‌پایه به‌صورت مختلط ارتقاء داده و با تغییر دکترین دفاع هوایی و در عین حال ازخودگذشتی کارکنان عملیاتی، فنی و ارتباطی پدافند هوایی، از حفاظت استاتیک (ثابت) منطقه عملیاتی، گام را فراتر نهاده و هواپیما‌های عراقی را پیش از ورود به منطقه عملیاتی «بیت‌المقدس» رصد کردیم؛ افتخار پدافند هوایی در عملیات «بیت‌المقدس» این است که توانست با کشف، شناسایی و رهگیری هواپیما‌های عراقی و در نتیجه، درگیری هوایی با آن‌ها، ۴۸ فروند از این هواپیما‌ها را در منطقه این عملیات سرنگون کند.
عملیات «بیت‌المقدس» زمینه‌ای شد برای شکل‌گیری عملیات بزرگ‌تری که بعداً به‌عنوان عملیات «والفجر هشت» نام گرفت. این عملیات مقدماتی داشت؛ مثلاً اقدامات دشمن در پشت منطقه عملیاتی برای پشتیبانی از نیروهای خود، باید از طریق عکس‌های هوایی مورد رصد قرار می‌گرفت که این عکس‌ها توسط هواپیمای «RF4» تهیه می‌شدند و هدایت آن‌ها برعهده سایت راداری تاکتیکی جنوب غرب کشور واقع در بندر امام خمینی (ره) بود؛ بنابراین عکس‌های هوایی مورد نیاز عملیات را با دشواری، در طول سه یا چهار ماه تهیه کردیم.
دفاع‌پرس: چه دشواری‌هایی در انجام این عملیات وجود داشت؟
این کار با وجود تهدیدات هوایی مانند عکس‌العمل هواپیما‌های عراقی، خصوصاً هواپیما‌های «میراژ» که توسط خلبانان فرانسوی هدایت می‌شدند و همچنین تهدیداتی نظیر ضدهوایی‌ها و موشک‌های «سام» که نفوذناپذیر بودند، مواجه بود؛ اما با موفقیت انجام شد و ما توانستیم با گذشت زمان و درنظر گرفتن تمهیدات لازم، با تغییر مسیر پروازی هواپیمای شناسایی خود و استفاده از هواپیمای تانکر سوخت‌رسان و دو فروند جنگنده F14، برخلاف آن‌چیزی که عراقی‌ها منتظر آن بودند، به‌جای این‌که از سمت شمال شرق پایگاه «شعیبیه» وارد منطقه شویم، از سمت جنوب و «دهانه فاو» وارد منطقه شدیم؛ بنابراین هواپیما‌های شناسایی توانستند با اجرای یک عملیات بسیار استثنایی، با موفقیت مأموریت خود را انجام دهند و تهدیدات موشک‌های ضدهوایی «سام ۲»، «سام ۵» و «سام ۶» و همچنین هواپیمای شکاری «آلرت واکنش سریع» که در پایگاه «شعیبیه» منتظر این پرواز‌ها بودند نیز نتوانستند علیه آن‌ها اقدامی کنند و این مأموریت موفق، مقدمه‌ای برای اجرای موفقیت‌آمیز عملیات «والفجر هشت» شد.
دفاع‌پرس: درباره مجاهدت‌ها و تدابیر شهید «ستاری» در عملیات «والفجر هشت»، صحبت‌های زیادی مطرح می‌شود؛ این مجاهدت‌ها و تدابیر چه بودند؟
شهید «منصور ستاری» جسارت و تخصص بالایی داشت و این موضوع موجب شد تا یک تحولی در پدافند هوایی کشور به‌وجود بیاید و با توجه به این‌که سایت‌های «هاگ»، به‌صورت تجمیعی یک مأموریت دفاعی را انجام می‌دادند، وی با اجرای طرحی موسوم به «چابک‌سازی» حداقل سیستم و سامانه‌ای را که در منطقه عملیاتی می‌شد علیه هواپیما‌های عراقی بهره ببریم را به‌کار گرفت و گسترش داد؛ در واقع عملیات «والفجر هشت» نقطه عطف دفاع هوایی کشور در دوران دفاع مقدس بود؛ چراکه تعداد زیادی از بالگرد‌ها و بیش از ۷۲ فروند از جنگنده‌های عراقی در جریان این عملیات منهدم شده و تعدادی از خلبان‌های آن‌ها نیز اسیر شدند.
بر این اساس، در آستانه برگزاری عملیات «والفجر هشت»، با درایت و تمهیدات شهید «منصور ستاری» چابک‌سازی سایت‌های «هاگ» مدنظر دکترین پدافند هوایی قرار گرفت؛ بنابراین تمام سیستم‌های «هاگ» را در منطقه گسترش ندادیم و جست‌وجو و واگذاری هدف، همراه با داشتن نقاط دقیق استقرار موشک‌های «هاگ»، به سایت راداری تاکتیکی جنوب غرب کشور– که من در آن‌جا خدمت می‌کردم – واگذار شد و بر این اساس، توانستیم اولین هواپیمای عراقی را در ساعت ۷:۲۰ روز ۲۱ بهمن سال ۱۳۶۴ سرنگون کنیم و دومین هواپیمای عراقی هم ۱۰ دقیقه بعد سرنگون شد.
شهید «ستاری» در ایستگاه راداری بندر امام خمینی (ره) - عملیات والفجر هشت
دفاع‌پرس: درباره طرح چابک‌سازی سایت‌های «هاگ» بیشتر توضیح دهید؟
سامانه‌های موشکی «هاگ» دارای یک سامانه راداری تحت عنوان «P.A.R» هستند که تا یک مسافتی، می‌تواند اهداف را رصد کرده و سپس افسر T.C.O علیه آن‌ها اقدام تاکتیکی کند. این سامانه به‌دلیل این‌که یک آنتن بزرگی داشت و عراقی‌ها نیز با استفاده از هواپیما‌های «میگ ۲۵» خود پیوسته از مناطق عملیاتی فیلم‌برداری و عکس‌برداری می‌کردند، بنابراین خیلی راحت مورد رصد دشمن قرار می‌گرفتند و عراقی‌ها نهایتاً می‌توانستند با استفاده از هواپیما‌های ضدرادار و یا هواپیما‌های بمباران، به آن‌ها صدمه وارد کنند؛ بنابراین شهید «منصور ستاری» برای این‌که حجم اقدامات تاکتیکی و تخریبی دشمن بعثی کمتر شود، رادار‌های «P.A.R» سامانه‌های «هاگ» را از مدار خارج کرده و مأموریت رصد، کشف و واگذاری اهداف را به برعهده رادار تاکتیکی بندر امام خمینی (ره) واگذار کرد و این رادار نیز با داشتن مختصات دقیق سامانه‌های «هاگ»، اهداف را به این سامانه‌های موشکی که آن زمان «کوثر ۱» تا «کوثر ۷» نامیده می‌شدند، واگذار می‌کرد و این سایت‌ها علیه اهداف اقدامات تاکتیکی می‌کردند.
در واقع با تدبیر شهید «منصور ستاری» هفت سایت موشکی را در منطقه عملیاتی مستقر کردیم؛ به‌طوری که از این هفت سایت، دو سایت آن حقیقی و بقیه آن‌ها برای فریب دشمن بود و وقتی دشمن از منطقه وقتی فیلم‌برداری و عکس‌برداری می‌کرد، آنتن رادار P.A.R را نمی‌دید؛ چراکه این سامانه‌ها براساس تاکتیک‌های «پدافند غیرعامل» در حالت استتار و اختفا قرار داشته و با استفاده از یک آنتن بشقابک، مختصات را از رادار تاکتیکی بندر امام خمینی (ره) می‌گرفتند و علیه اهداف اقدام می‌کردند؛ بنابراین با تدبیر شهید «منصور ستاری» ما دشمن را فریب دادیم و توانستیم در عملیات «والفجر هشت» و در عملیات‌های بعدی خصوصاً «کربلای پنج» تعداد زیادی از هواپیما‌های دشمن را سرنگون کنیم و با توجه به این‌که عراقی‌ها به‌صورت پیوسته در پی صدمه زدن به سامانه‌های راداری و پدافندی ما بودند، ما حداکثر استفاده را از تاکتیک‌ها «پدافند غیرعامل» که همین استتار و اختفای سامانه‌ها و چابک‌سازی آن‌ها بود، بهره بردیم.
همچنین از دیگر اقدامات شهید «منصور ستاری»، می‌توان به استقرار سامانه‌هایی مجهز به یک اتاق فرمان به نام PCC در منطقه اشاره کرد که به یک یا دو لانچر مجهز به دو یا سه موشک، به‌صورت لحظه‌ای آمادگی شلیک به هواپیما‌های دشمن را داشتند.
گفت‌وگو: سید محمدجواد میرخانی
انتهای پیام/ 113
